• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Tüberküloz (Verem)

Tüberküloz ya da yaygın adıyla TB, lenf bezleri ve kan dolaşımı yoluyla vücudunuzdaki herhangi bir organa, ama en çok da akciğerlere bulaşan bakteriye bağlı bir enfeksiyondur. TB’ye yakalanan çoğu insan, hiçbir şekilde belirti göstermez, çünkü bakteri vücutta etkisiz biçimde yaşayabilir. Ancak, bağışıklık sistemi, HIV virüsü taşıyan insanlarda ya da yaşlı yetişkinlerde olduğu gibi zayıflarsa, TB bakterisi faal hale gelebilir. Aktif durumda ise, TB bakterisi bulaştığı organdaki dokuların ölümüne neden olur. Aktif TB hastalığı eğer müdahale edilmezse ölümcül olabilir.

Tüberküloza neden olan bakterinin hava yoluyla geçiyor olması hastalığı son derece bulaşıcı yapmaktadır. Ancak TB taşıyan hasta ile tek bir kez sosyal temasta bulunulması ile hastalığa yakalanmak neredeyse imkansızdır. Hastalığın bulaşması riskini taşımanız için, hastalığı aktif haldeki biri ile aynı ortamda yaşayarak veya çalışarak TB bakterisine, sürekli olarak maruz kalmanız gerekir. O zaman dahi, bakteri vücudu işgal ettikten sonra genellikle latent (inaktif) kaldığı için, TB bulaşan insanların yalnızca yüzde 10’unun hastalığı aktif hale gelmektedir. Geriye kalan yüzde 90 ise latent TB enfeksiyonu yaşar. Enfeksiyonun herhangi bir belirtisini göstermezler ve hastalığı başkalarına yayamazlar.

Bu latent enfeksiyonlar sonunda aktif hale gelebilir, bu yüzden de belirti göstermeyen insanların da ilaç kullanması gerekir. İlaç kullanımı aktif olmayan bakterilerin, aktifleşmeden temizlenmesine yardımcı olur.

Bir zamanlar çok yaygın olan TB, 1950’lerde geliştirilen antibiyotikler sayesinde göreceli olarak azaltılmıştır. Hastalık o zamandan bu yana çok-ilaca dirençli TB adıyla yeni ve güçlü bir biçimde tekrar gündeme gelmiştir. Bugün itibarıyla, TB’nin bu yeni ve tehlikeli biçimi dünya çapında pek çok büyük şehirde halk sağlığı krizlerine neden olmuştur. Eğer TB taşıyorsanız – ister aktif, isterse uyur halde (dormant) olsun – ilaç tedavisi almalısınız.

Belirtileri

Belirtiler

Tüberküloza neden olan bakteriyi taşıyan çoğu insan gerçekte hastalığın belirtilerini taşımazlar. Ancak, belirtiler ortaya çıktığında, bunlar arasında kilo kaybı, yorgunluk, bitkinlik, tıknefeslik, ateş, gece terlemeleri, üşüme ve iştah kaybı yer alır. Akciğerlere özgü belirtiler arasında ise, 3 ya da daha fazla hafta boyunca süren öksürük, kanlı öksürük, göğüs ağrısı ve nefes alırken ve öksürürken ağrı hissetmek vardır. 

Sebepleri

Sebepler

Tüberküloza, insandan insana havada bulunan parçacıklarla geçen tuberculosis mikrobakterisi neden olur. Buna karşın, bu parçacıkları solumanız halinde size TB bulaşacağı da kesin değildir. Bazı insanlar, bu bakteri vücutlarına girdiğinde onu çabucak yok edecek kadar güçlü bir bağışıklık sistemini sahiptir. Diğer insanlar ise, latent TB geliştirirler ve bakteriyi taşımalarına karşın bulaştırmazlar ve belirtileri de göstermezler. Yine de, bunun dışındakiler birden hastalanırlar ve aynı zamanda hastalığı da bulaştırırlar.

Risk Faktörleri

Kimler Tüberküloz Olur?

Tüberküloz, insandan insana hastalıklı tükürüğün küçük damlacıklar halinde havada dolaşması ile geçer. Eğer hastalık taşıyan bir insan öksürür, hapşırır, bağırır veya tükürürse bakteri havaya karışabilir ve o havaya ciğerlerine çeken insanlarla temasa geçebilir.
Herkes TB hastalığına yakalanabileceği gibi, yüksek risk taşıyan bazı insanlar arasında şunlar yer alır:

• Aktif halde TB hastalığı olan kişilerle yaşayanlar
• Fakir ve evsiz insanlar
• TB salgını olan bir dış ülkede doğanlar
• Yaşlı insanlar, huzurevi sakinleri ve hapishanede kalanlar
• Alkolikler ve damardan uyuşturucu kullananlar
• Yetersiz beslenme nedeniyle sorun yaşayanlar
• Şeker hastaları, kanser hastaları ve HIV/AIDS veya diğer bağışıklık sistemi sorunları yaşayan hastalar
• Sağlık çalışanları
• Mülteci kamplarında ve barınaklarında çalışanlar  

Testleri

Teşhis

Tüberküloz teşhisi genellikle deri, kan ve görüntülü testler sonrasında ortaya çıkar.

En yaygın tanılama testi, Mantoux adı verilen basit bir deri testidir. Mantoux testi, saflaştırılmış protein türevi (PPD) olan tüberkulinden az bir miktarın kola enjekte edilmesi ile yapılır. 48 ila 72 saat arasında, bir doktor ya da hemşire enjeksiyonun yapıldığı yerde herhangi bir reaksiyon olup olmadığına bakar. Orada oluşan sert, kırmızı bir şişlik genellikle TB testinin pozitif çıktığı anlamına gelir. TB’nin aktif ya da latent (aktif değil) olduğunu belirlemek için kan testleri de kullanılabilir ve mikroskobik tükürük analizleri de, tükürükteki TB bakterilerini bulabilirler. Göğüs röntgenleri ve bilgisayarlı tomografi (CT) taramaları da TB’nin teşhisi için kullanılmaktadır. Eğer bağışıklık sistemi TB bakterisini yakalarsa, TB bakterisi yara dokular oluşturur, bu dokular ve lenf bezleri tıpkı kireçlenme aşamasındaki bir taş gibi sertleşir. Granülomadaki (mermer benzeri yuvarlak yaralar) bu sonuç genellikle röntgende ve CT taramalarında ortaya çıkar. Yine de eğer bu yaralar röntgende herhangi bir kalsiyum bulgusu açığa vurmuyorsa kanserden ayırt edilmeleri zorlaşır.

Tedavisi

Tedavi

TB tedavisi hastalığın aktif ya da latent olmasına bağlıdır. Eğer TB aktif durumda değilse, izoniazid (INH) adı verilen bir antibiyotiğin 6 ila 12 ay boyunca kullanılmasıdır. INH hamile kadınlar için yazılmaz ve karaciğer hasarı ve periferik nevropati gibi yan etkilere neden olur.

Aktif TB, INH ile tedavi edildiği gibi tedavide rifampisin, etambutol pirazinamid gibi ilaçlar da kullanılabilir. Eğer hastalık yayılmışsa TB hastalarının streptomisin de alabilir. TB için ilaç tedavileri aylarca hatta yıllarca sürebilir.

Eğer bir hastada TB ilaçlarına direnç gösterme özelliği varsa, dört temel ilaca ek olarak başka ilaçlar da gerekir. Ayrıca, tedavi genellikle çok uzun sürer ve zarar gören akciğer dokusunun alınması da gerekebilir.

Başarılı tedavinin önündeki en büyük engel, hastanın kendisini daha iyi hissetmesinden dolayı ilaçları bırakmasıdır. TB bakterisini vücuttan bütünüyle söküp atmak için ilaçları bitirmek çok önemlidir.

Önleme

Önlem

Tüberküloz için, TB’nin yaygın olarak görüldüğü dünyanın çeşitli bölgelerinde BCG adı verilen, mevcut bir aşı bulunmaktadır. Bu aşı genellikle çocukları ve bebekleri hastalıktan korumaktadır, ancak yetişkinler çocuklar gibi aşılandıktan sonra da hastalığa yakalanabilirler.

Tüberküloz veya TB’nin tekrarlanmasından korunmanın daha iyi yöntemleri ise, bağışıklık sisteminize olumlu etki yapan sağlıklı bir diyetle beslenmek, eğer bir risk çevresinde yaşıyor veya çalışıyorsanız düzenli olarak TB testleri yaptırmayı ve TB ilaçlarını sonuna dek içmeyi içerir. Eğer hastaysanız, hastalığın başkalarına bulaşmasını önlemek için evde kalın, ağzınızı kapayın ve iyi bir havalandırma yapıldığından emin olun.