• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı

Nedir

Nedir

Ödem, vücudunuzun dokularında hapsolan fazla sıvının neden olduğu şişmedir. Ödem vücudunuzun herhangi bir yerini etkileyebilir ama en yaygın elleriniz, kollarınız, ayaklarınız, bilekleriniz ve bacaklarınızda görülür.

Ödem, altta yatan tıbbi durumlar, bazı ilaçlar veya hamilelikten kaynaklanabilir.

Altta yatan ödem nedenini tespit ve tedavi etmek, onu etkin biçimde kontrol etmenin anahtarı. Kişisel önlemlere ilaveten fazla sıvıyı kaldıran ilaçlar, ödem tedavisinde genelde etkilidir.

Belirtileri

Belirtileri

Ödemin işaretleri ve belirtileri şunlardır:

• Derinizin altındaki dokunun (subkütan/derialtı dokusunun) şişmesi veya kabarması
• Gergin veya parlak deri
• Birkaç saniye bastırıldıktan sonra çukur kalan deri
• Artan bel ölçüsü

Doktora ne zaman gitmeli

Şişme, gergin veya parlak deri ya da bastırıldıktan sonra çukur kalan deri gibi herhangi bir ödem belirtisine sahipseniz doktorunuzdan randevu alın.

Akciğerlerinizde herhangi bir ödem (pulmoner ödem) işareti veya belirtisi görürseniz acil tıbbi yardım isteyin, örneğin:

• Nefes darlığı
• Zor nefes alma
• Göğüs ağrısı

Akciğer ödemi, potansiyel olarak yaşamı tehdit eden bir durumdur. Akciğer ödeminin teşhis ve tedavisi diğer ödem çeşitlerinden farklıdır.

Sebepleri

Sebepleri

Vücudunuzdaki ince kan damarları (kılcal damarlar) sıvı sızdırdığında ödem oluşur. Bu sızıntı, kılcal damarlarda bir hasardan veya artan baskıdan ya da azalan serum albümin (kandaki bir protein) düzeylerinden kaynaklanabilir. Vücudunuz kılcal damarların sızıntı yaptığını hissettiğinde karaciğeriniz, kan damarlarınızdan eksilen sıvıyı telafi etmek için normalden daha fazla sodyum ve su tutmaya başlar. Bu, vücudunuzda dolaşan sıvı miktarını artırarak kılcal damarların daha fazla sızıntı yapmasına yol açar. Kılcal damarlardaki sıvı, etraftaki dokuya sızarak dokunun şişmesine neden olur.

Hafif ödem vakalarının nedenleri şunlar olabilir:

• Uzun süre oturmak veya aynı duruşla kalmak
• Çok fazla tuzlu yemek yemek
• Regl öncesi işaretler veya belirtiler
• Hamilelik; aşırı su tutulmasından dolayı ellerinizde, ayaklarınızda ve yüzünüzde şişkinliğe neden olabilir.

Ödem, bazı ilaçların yan etkisi olabilir, örneğin:

• Kan damarlarını açan ilaçlar (vazodilatörler)
• Kalsiyum kanal blokerleri
• Steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlar (NSAID’ler)
• Östrojenler
• Tiazolidinedion adı verilen birtakım diyabet ilaçları

Ne var ki, bazı vakalarda ödem daha ciddi bir tıbbi durumun habercisi olabilir. Ödeme neden olabilecek hastalıklar ve durumlar şunlar:

• Konjestif kalp yetmezliği: Kalbinizin karıncıklarından bir veya iki tanesi etkin bir şekilde kan pompalayamaz hale geldiğinde (konjestif kalp yetmezliğinde öyle olur), kan bacaklarınıza, bileklerinize ve ayaklarınıza toplanıp ödeme neden olabilir.
• Siroz: Bu hastalık karaciğerinizde skarlaşmaya yol açıp karaciğerin işlevini engeller, vücudunuzdaki sıvıları düzenleyen hormonlar ve kimyasallarda değişikliğe neden olur, ince bağırsağınız, dalağınız ve pankreasınızdan karaciğerinize kan taşıyan geniş kan damarlarının (kapı toplardamarların) içindeki basıncı artırır. Bu sorunlar, bacaklarınız ve karın boşluğunuzda su toplanmasıyla (assit) sonuçlanabilir.
• Böbrek hastalığı: Böbrek hastalığınız varsa böbrekleriniz kanınızdan yeterince sıvı ve sodyum süzemeyebilir. Fazla sıvı ve sodyum, kan damarlarınızdaki basıncı artırarak ödeme neden olur. Böbrek hastalığıyla ilişkili ödem, genelde bacaklarınızda gözlerinizin etrafında meydana gelir.
• Böbrek hasarı: Böbreklerinizde, atıkları ve fazla suyu filtreleyen kılcal damarlarda oluşacak hasar (glomerüller), nefrotik sendroma yol açabilir. Nefrotik sendromun bir sonucu, kanınızdaki düşük protein (albumin) düzeyleridir, bu da sıvı birikimine ve ödeme neden olabilir.
• Bacağınızdaki damarlarda zayıflık veya hasar: Kronik venöz yetmezliğinde (CVI), bacaklarınızda bulunan damarlar ve damar kapakçıkları zayıflar veya hasar görür ve kalbinize yeterli kan pompalayamaz. Kalan kan, damarlardaki baskıyı artırarak şişmeye neden olur.
• Lenf sistemi yetersizliği: Vücudunuzun lenf sistemi, dokulardan fazla sıvıyı arındırmaya yarar. Eğer bu sistem, kendi kendine oluşan lenfödemden (birincil lenfödemden), kanser veya enfeksiyon gibi bir hastalık veya tıbbi durumdan (ikincil lenfödemden) dolayı hasar görürse, bölgeyi kurutan lenf düğümleri ve lenf damarları düzgün şekilde çalışmayıp ödemle sonuçlanabilir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Aşağıdaki hastalıklar ve durumlar, ödem oluşma riskini artırır:

• Konjestif kalp yetmezliği
• Siroz
• Böbrek hastalığı
• Nefrotik sendrom
• Kronik venöz yetmezliği
• Derin ven trombozu
• Lenfödem

Hamile bir kadının vücudu, fetüs ya da plasentanın ihtiyacı olan sıvıya bağlı olarak olağandan daha fazla sodyum ve su tutarak ödem riskini artırır.

Bazı ilaçlar, mesela kan damarlarını açan ilaçlar (vazodilatörler), kalsiyum kanalı blokerleri, steroid olmayan iltihap önleyici ilaçlar (NSAID’ler), östrojenler ve tiazolidinedion adı verilen bazı diyabet ilaçları almak, ödem riskinizi artırabilir.

Komplikasyonları

Komplikasyonları

Ödem tedavi edilmezse şunlara neden olabilir:

• Gitgide artan ağrılı şişme
• Yürüme zorluğu
• Sertlik
• Gergin cilt, kaşıntılı ve rahatsızlık verici olabilir.
• Şişkin bölgede artan enfeksiyon riski
• Doku tabakaları arasında skarlaşma
• Dokularda lifli çökeltiler
• Azalan kan dolaşımı
• Azalan atardamar, damar, eklem ve kas esnekliği
• Artan cilt bozukluğu (ülserleşme) riski

Muayenesi

Muayenesi

Mevcut tıbbi durumunuz için halihazırda bir uzmanın bakımı altında değilseniz muhtemelen aile doktorunuzla veya düzenli sağlık hizmetleri uzmanınıza muayene olup belirtilerinizin nelerden kaynaklandığını değerlendirebilirsiniz.

Randevunuz için hazırlanmanıza yardım edebilecek ve doktorunuzdan ne ummanız gerektiğine dair bilgiler:

Ne yapabilirsiniz?

• Randevu öncesi kısıtlamalardan haberdar olun: Randevunuzu aldığınız sırada, genel tanısal testlere hazırlanmak için yapmanız gereken bir şey var mı diye mutlaka sorun.
• Yaşadığınız belirtileri not alın: Buna, randevuyu ayarlama nedenlerinizle ilgisiz görünen belirtiler de dahil.
• Önemli tıbbi bilgilerinizin listesini yapın: Tedavi gördüğünüz diğer durumlar ve aldığınız bütün ilaçlar, vitaminler ve takviyelerin isimleri de dahil.
• Doktorunuza soracağınız soruları düşünün ve bunları yazın. Bir kalemle kağıt getirip doktorunuz size soruları yöneltirken not alın.

Ödem hakkında doktorunuza sorabileceğiniz temel sorular şunlar:

• Belirtilerimin olası nedenleri neler?
• Ne tür testlere ihtiyacım var? Bu testler özel bir hazırlık gerektiriyor mu?
• Durumum geçici mi?
• Tedaviye ihtiyacım olacak mı?
• Mevcut tedaviler var mı?
• Başka tıbbi sorunlarım var; bu tedavi onları engeller mi?
• Eve götürebileceğim broşür veya basılı malzemeniz var mı? Hangi web sitelerine bakmamı önerirsiniz?

Hazırladığınız sorulara ek olarak, randevunuz sırasında bir şey anlamadığınızda soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan ne beklemelisiniz?

Doktorunuz ya da sağlık uzmanınız size muhtemelen bir dizi soru soracak. Onları yanıtlamaya hazır olmanız için bazı noktaların üstünde daha uzun süre durmanız gerekebilir.

Doktorunuz şu soruları sorabilir:

• Hangi belirtileri yaşıyorsunuz?
• Bu belirtileri ne kadar süredir yaşıyorsunuz?
• Bu belirtiler ara ara mı görünüyor yoksa sürekli mi?
• Daha önce ödeminiz oldu mu?
• Belirtilerinizi daha iyileştiren bir şey var mı?
• Belirtilerinizi daha kötüleştiren bir şey var mı?
• Düzenli yediğiniz yiyecekler hangileri?
• Tuz ve tuzlu yiyecek alımınızı kısıtlıyor musunuz?
• Alkol alıyor musunuz?
• İdrara normal olarak çıkıyor musunuz?
• Bütün vücudunuzda mı şişme fark ettiniz yoksa şişkinlik tek bölgeyle, örneğin bir kol ya da bacakla mı sınırlı?
• Şişkin uzvu bir saat kadar kalp hizasının üstünde tuttuğunuzda şişkinlik iniyor mu?

Testleri

Testler

Doktorunuz, ödeminize neyin neden olduğunu anlamak için fiziksel bir muayene yapıp tıbbi geçmişinizle ilgili sorular soracak.

Eğer doktorunuz ödeminizin altında yatan bir durumdan şüphelenirse size nedeni tespit etmek için bazı tahliller önerebilir. Bu tahliller şunlar olabilir:

• İdrar tahlili
• Kan tahlilleri
• Şahdamarınız gibi bazı damarlarınızdaki basıncı ölçmek veya tahmin etmek için tahliller
• Göğüs röntgeni

Tedavisi

Tedavisi

Ödem tedavisinde genelde şunlar olur:

• Ödemin altta yatan nedenini tedavi etmek
• Böbreklerinizin su ve sodyum üretimini artırmak için ilaç (diyüretik) almak, örneğin tiazid diyüretik, furosemid veya spironolakton içeren ilaçlar.
• Su tutulmasını azaltmak için, doktorunuz tarafından önerildiği şekilde, beslenmenizde tuzu kısıtlamak.

Bazı vakalarda, örneğin kronik toplardamar yetersizliği olan kişiler veya hamile kadınlarda diyüretikler ödemi tedavi etmek için uygun olmayabilir.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı

Aşağıdakiler, ödeminizi azaltıp geri gelmesini önlemeye yararlı. Bu kişisel bakım yöntemlerini denemeden önce, doktorunuzla hangilerinin sizin için yararlı olduğunu konuşun.

• Hareket: Vücudunuzun ödemden etkilenen kısmındaki kasları hareket ettirip kullanmak, fazla sıvının kalbe geri pompalanmasına yardım eder. Doktorunuza, şişkinliği azaltmak için yapabileceğiniz egzersizleri sorun.
• Kaldırma: Vücudunuzun şişkin kısmını kalp hizasının üstünde en az 30 dakika, günde üç dört kere tutun. Bazı vakalarda, vücudunuzun etkilenen bölgesini uyku sırasında kaldırmak yararlı olabilir.
• Masaj: Etkilenen bölgeyi, kalbinize doğru sert bir şekilde ama acıtmadan ovalamak, fazla sıvıyı o bölgeden dışarı hareket ettirmeye yardımcı olabilir.
• Kompresyon: Uzuvlarınızdan biri ödemden etkilenmişse doktorunuz kompresyon çorapları, bileklikleri veya eldivenleri takmanızı önerebilir. Bu giysiler, baskıyı uzuvlarınızda tutup aşırı sıvının dokuda toplanmasını önler.
• Tuz alımını azaltmak: Doktorunuzun, tükettiğiniz tuzu kısıtlamaya dair önerilerini yerine getirin.

Sıcaklıkta uç noktalardan kaçının: Ani ısı değişiklikleri, çok sıcak ve çok soğuk sıcaklıklar ödemi daha kötüleştirebilir. Sıcak banyolar, sıcak duşlar, sıcak küvetler ve sıcak saunalardan kaçının. Kendinizi güneş yanığından koruyun. Soğuk havalarda dışarı çıkarken sıkı giyinin ve donmaktan korunmak için önlemlerinizi alın.