• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Nedir

Panik atak, belli bir sebep olmadan aniden ortaya çıkan ve ciddi fiziksel reaksiyonları tetikleyen yoğun bir korku atağıdır. Panik ataklar ortaya çıktığında kontrolünüzü kaybettiğinizi, kalp krizi geçirdiğinizi ve hatta ölmekte olduğunuzu düşündürecek kadar korkutucu olabilir.

Hayatınızda sadece bir ya da iki kez panik atak yaşamış olabilirsiniz. Ama eğer birkaç atak yaşamış ve bir başka atak olacağına dair sürekli korku içinde uzun süreler geçirmişseniz, panik bozukluğu denilen kronik bir sorununuz olabilir.

Panik atak bir zamanlar asabiyet ya da stres olarak görülerek göz ardı ediliyordu, ama bugün gerçek bir tıbbi sorun olarak kabul ediliyor. Panik atak hayatınızın kalitesini önemli ölçüde etkileyebilmesine rağmen tedavi çok etkilidir.

Belirtileri

Belirtiler

Panik atak belirtileri, kalbinizi sıkıştırabilir ve nefesiniz kesilmiş ve sersemlemiş gibi hissetmenize, bulantıya ve heyecana neden olabilir. Panik atak belirtileri hayati tehlike oluşturan sorunlara benzediği için doğru bir teşhis ve tedavi önemlidir.

Panik atak genellikle aşağıdaki belirtilerden bazılarını içerebilir:

• Ölecekmiş gibi hissetmek
• Hızlı kalp atışı
• Terleme
• Titreme
• Nefes darlığı
• Normalden daha hızlı bir şekilde soluk alıp verme
• Üşüme
• Ateş basması
• Bulantı
• Şiddetli karın ağrısı
• Göğüs ağrısı
• Başağrısı
• Baş dönmesi
• Bayılma
• Boğazda kasılma
• Yutkunmada zorluk

Panik atak genellikle aniden başlar. Herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir (örneğin, araba kullanırken, alışveriş merkezinde, derin uykudayken ya da bir iş toplantısının ortasında). Panik atağın birçok türü vardır. Ama belirtiler genellikle 10 dakika içinde en üst seviyeye ulaşır ve yaklaşık yarım saat sürer. Atak bittikten sonra kendinizi yorgun ve bitkin hissedebilirsiniz.

Panik ataklarıyla ilgili en kötü şeylerden biri, bir başka atak yaşayacağınıza dair hissettiğiniz yoğun korkudur. Eğer dört ya da daha fazla panik atak geçirdiyseniz ve bir ay ya da daha uzun süre bir başka atak olacağına dair sürekli korkuyla yaşadıysanız, panik bozukluğu (bir tür kronik anksiyete bozukluğu) adı verilen bir sorununuz olabilir.

Panik atak geçirdiğinizde, tekrar panik atak yaşamaktan o kadar korkarsınız ki atakların olabileceği durumlardan kaçınırsınız. Hiçbir yer size güvenli gelmediği için, evinizden ayrılamaz hale bile gelebilirsiniz (agorafobi).

Doktora ne zaman gitmeli

Eğer herhangi bir panik atak belirtiniz varsa mümkün olduğu kadar çabuk şekilde tıbbi yardım alın. Panik atakları kendi kendinize idare etmek zordur ve tedavi edilmezse, daha da kötüleşebilir. Ayrıca panik atak belirtileri, kalp krizi gibi başka ciddi sağlık sorunlarına benzediği için, sebebinden emin değilseniz doktor tarafından değerlendirmesi önemlidir

Sebepleri

Sebepler

Panik ataklarına ya da panik bozukluğuna neyin sebep olduğu bilinmemektedir. Bu konuda rol oynayabilecek faktörler şunlardır:

• Genetik
• Stres
• Beyin işlevinde bazı değişiklikler

Bazı araştırmalar, tehlike karşısında vücudun doğal “savaş ya da kaç” tepkisinin panik atakla ilgili olduğunu öne sürer. Örneğin, eğer korkutucu bir yaban hayvan arkanızdan gelirse vücudunuz içgüdüsel bir şekilde tepki verecek ve hayatı tehdit eden bir duruma hazırlanırken kalp atışınız ve nefesiniz hızlanacaktır. Bu tepkilerin çoğu panik atakta da görülür. Ama panik atağın, gözle görünür bir tehlike yokken neden meydana geldiği bilinmiyor

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Panik bozukluk belirtileri çoğunlukla geç ergenlik çağında ya da erken erişkinlik döneminde başlar ve kadınları erkeklerden daha çok etkiler.

Birçok kişi hayatında sadece bir ya da iki kez panik atak geçirir ve muhtemelen stresli olay sona erdiğinde sorun yok olur.

Panik ataklar ya da panik bozukluk riskini artırabilecek faktörler şunlardır:

• Ailede panik atak ya da panik bozukluk geçirmiş birinin olması
• Belirgin stres
• Sevilen birinin ölümü ya da ağır bir hastalığa yakalanması
• Hayatınızda büyük değişimler (aileye bir bebeğin katılması gibi)
• Çocuklukta fiziksel ya da cinsel istismar öyküsü
• Kaza ya da tecavüz gibi travmatik bir olay yaşamak

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Panik atak ve panik bozukluk, tedavi edilmediğinde, hayatınızın neredeyse her alanını etkileyen ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir. Tekrar panik atak yaşamaktan o kadar korkabilirsiniz ki, sürekli kaygı içinde yaşarsınız. Bu da hayatınızın kalitesini bozar.

Panik atakların yol açabileceği ya da ilişkili olabileceği sağlık sorunları şunlardır:

• Araba kullanmaktan ya da evden ayrılmaktan korkmak gibi belirli fobilerin gelişmesi
• Sosyal durumlardan kaçınma.
• İşyerinde ya da okulda sorunlar
• Depresyon.
• İntihar riskinin ya da intihar düşüncelerinin artması.
• Alkol ya da madde suistimali
• Mali sorunlar

Muayenesi

Randevu için hazırlık

Eğer panik atağa özgü belirtileriniz varsa, doktorunuzdan randevu alın. İlk değerlendirmenin ardından doktorunuz sizi tedavi için bir psikiyatriste ya da psikologa sevkedebilir.

Randevuya hazırlanmanıza yardım edecek ve doktorunuzdan beklemeniz gerekenlere dair bazı bilgiler şunlardır:

Önceden neler yapabilirsiniz?

• Belirtilerinizin bir listesini yapın. İlk olarak ne zaman başladıklarını ve bunları ne sıklıkla yaşadığınızı yazın.
• Önemli kişisel bilgilerinizi not edin. Geçmişteki travmatik olayları ve ilk panik atağınızdan önce meydana gelen stresli, büyük olayları yazın.
• Bütün tıbbi bilgilerinizi not edin. Teşhisi konulmuş diğer fiziksel ya da ruhsal sağlık sorunlarınızı ve ayrıca kullandığınız ilaçların isimlerini yazın.
• Mümkünse, güvendiğiniz bir yakınınızdan randevuya sizinle birlikte gelmesini rica edin. Bazen bir randevu sırasında söylenen bütün bilgileri kavramak zor olabilir. Size eşlik eden biri sizin kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları yazın.

İlk randevuda doktorunuza soracağınız sorular şunlardır:

• Sizce bu belirtilerin sebebi nedir?
• Altta yatan tıbbi bir sorunun bu belirtilere neden olması mümkün mü?
• Teşhis için herhangi bir test yaptırmam gerekir mi?
• Bir ruh sağlığı uzmanına gitmeli miyim?
• Bu belirtileri kontrol altında tutabilmek için şu anda yapabileceğim herhangi bir şey var mı?

Eğer bir ruh sağlığı uzmanına sevkedilirseniz sormanız gereken sorular şunlardır:

• Bende panik atak ya da panik bozukluk var mı?
• Benim durumumda hangi tedavi yöntemini tavsiye ediyorsunuz?
• Eğer terapi tavsiye ediyorsanız, ne sıklıkla ve ne kadar süre terapi seanslarına katılmam gerekecek?
• Benim durumumda aile ya da grup terapisi faydalı olur mu?
• Eğer ilaç tavsiye ediyorsanız, bunların herhangi olası bir yan etkisi var mı?
• Ne kadar süre ilaç almam gerekecek?
• Bu durum geçici mi, yoksa kronik midir?
• Tedavinin işe yarayıp yaramadığını nasıl izleyeceksiniz?
• Semptomların nüksetme riskini azaltmak için ne yapabilirim?
• Sorunumu kontrol altında tutmama yardımcı olacak herhangi bir şey var mı?
• Belirtilerimin tedaviyle birlikte ne kadar iyileşeceğini düşüyorsunuz?
• Bana verebileceğiniz herhangi bir broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi web sitelerini tavsiye edersiniz?

Doktora sormak için önceden hazırladığınız sorulara ek olarak, randevu sırasında anlamadığınız bir şey olduğunda soru sormaktan çekinmeyin.

Doktordan beklentiniz ne olmalı?

Panik atak ya da panik bozukluk nedeniyle gideceğiniz bir doktor ya da ruh sağlığı uzmanı şunları sorabilir:

• Belirtileriniz neler?
• Bu belirtiler ilk olarak ne zaman ortaya çıktı?
• Ataklarınız ne kadar sürüyor?
• Ataklarınız ne sıklıkla oluyor?
• Bir başka atak geçireceğinize dair ne sıklıkla korku yaşıyorsunuz?
• Atakları özellikle tetiklediğini düşündüğünüz herhangi bir şey var mı?
• Atakları tetiklediğini düşündüğünüz yerlerden ya da olaylardan kaçınıyor musunuz?
• Belirtileriniz okul, iş ve kişisel ilişkiler de dahil olmak üzere hayatınızı ne şekilde etkiliyor?
• İlk panik ataktan kısa bir süre önce önemli bir stres ya da travmatik bir olay yaşadınız mı?
• Hayatınızda fiziksel ya da cinsel istismar ya da askerdeyken savaşmak gibi önemli bir travma yaşadınız mı?
• Ebeveynlerinizle ilişkiniz dahil olmak üzere çocukluğunuzu nasıl tanımlardınız?
• Yakın akrabalarınızdan herhangi birine panik atak ya da panik bozukluk gibi ruhsal bir bozukluk teşhisi kondu mu?
• Herhangi başka bir ruhsal sorun dolayısıyla tedavi gördünüz mü?
• Herhangi tıbbi bir sorun teşhisi kondu mu?
• Alkol ya da uyuşturucu kullanıyor musunuz? Ne sıklıkla?
• Egzersiz yapıyor musunuz?
• Kafein kullanıyor musunuz?

Testleri

Testler ve teşhis

Belirtileriniz için bir teşhis konulabilmesi için muhtemelen birkaç muayene ve testten geçeceksiniz. Doktorunuz panik atak, panik bozukluğu ya da kalp ya da tiroit sorunları gibi panik belirtilerine benzer başka bir sorununuz olup olmadığını belirlemelidir.

Bu testler ve muayeneler şunlardır:

• Fiziksel muayene. Fiziksel muayenede boy ve kilo ölçülür; kalp atışı, tansiyon ve ateş gibi önemli işaretlere bakılır; kalp ve akciğerler dinlenir ve karın bölgesi muayene edilir.
• Laboratuar testleri. Bunlar tam kan sayımı (CBC), tiroid testleri ve diğer kan testlerini içerir. Ayrıca kalbinizin iyi çalışıp çalışmadığını belirlemek için elektrokardiyogram gibi kalple ilgili testler yaptırılabilir.
• Psikolojik değerlendirme. Bir doktor ya da ruh sağlığı uzmanı sizinle belirtileriniz hakkında konuşacaktır. Örneğin, bunların sizde nasıl bir his oluşturduğunu, ne sıklıkla ortaya çıktığını, ne zaman görüldüğünü ve ne kadar zamandır bunları yaşadığınızı soracaktır. Ayrıca hayatınızdaki stresli durumlar, korkularınız ya da endişeleriniz, ilişki sorunlarınız ve hayatınızı etkileyen diğer meseleler hakkında sorular sorulacaktır. Psikolojik açıdan kendinizi değerlendirme testlerini ve soru formlarını yanıtlamanız istenebilir. Madde ya da alkol istismarı hakkında sorular da sorulabilir.

Panik bozukluk için tanı ölçütleri   

Panik atak geçiren herkesin tam anlamıyla panik bozukluğu olmayabilir. Panik bozukluğu teşhisi konması için Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabında açıklanan ölçütlere uymanız gerekir. Bu kitap, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayımlanır ve ruh sağlığı uzmanları tarafından ruhsal sorunların teşhisinde ve sigorta şirketleri tarafından tedavi masrafları ödemesinde kullanılır.

Panik bozukluğu tanı ölçütleri şunlardır:

• Sık ve beklenmeyen panik ataklar geçirmek.
• Ataklarınızdan en az biri sonrasında bir ay ya da daha uzun bir süre boyunca bir başka atak yaşayacağınıza dair sürekli endişe içinde olmak; bir atağın yol açabileceği durumlarla ilgili olarak (kontrolü kaybetme, kalp krizi geçirme ya da delirme hissi gibi) sürekli korku hali içinde olmak ya da davranışlarda önemli bir değişiklik (panik atağı tetikleyebileceğini düşündüğünüz durumlardan kaçınmak gibi).
• Panik atakların madde istismarından ya da bir başka ruhsal sorundan (sosyal fobi ya da agorafobi gibi) dolayı olmaması.

Eğer panik ataklarınız varsa, ama tam anlamıyla bir panik bozukluğunuz yoksa yine de tedaviden yarar görebilirsiniz. Panik ataklar tedavi edilmezse kötüleşebilir ve panik bozukluğuna ya da fobilere dönüşebilir.

Tedavisi

Tedaviler ve ilaçlar

Tedavinin amacı bütün panik atak belirtilerini ortadan kaldırmaktır. Etkili tedaviyle birçok kişi, sonunda günlük aktivitelerini yeniden yapabilecek hale gelir.

Panik atak için temel tedavi seçenekleri ilaçlar ve psikoterapidir. Bunların ikisi de etkilidir. Doktorunuz muhtemelen, sizin tercihinize ve yaşadığınız yerde panik bozukluğu uzmanı terapistler olup olmadığına dayanarak, sadece bir tedavi türüyle başlamayı önerecektir.

Aşağıdaki durumlarda doktorunuz ilaç tedavisiyle birlikte psikoterapiyi önerebilir:

• Şiddetli panik bozukluğu
• Panik bozukluğuyla beraber bir başka önemli ruhsal hastalık tanısının konmuş olması (depresyon ya da travma sonrası stres bozukluğu gibi).
• Daha önce bir tedavi türü denemiş ve iyileşmemiş olmak.

İlaçlar

İlaçlar panik atağın yanı sıra, varsa, depresyonla ilgili belirilerin azalmasına yardımcı olabilir. Birkaç ilaç türünün panik atak belirtilerinin kontrol altında tutulmasında etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bunlar şunlardır:

• Seçici serotonin geri alım engelleyicileri (SSRI). Bu antidepresanlar genellikle güvenliliği ve ciddi yan etkilere sebep olma riskinin azlığı nedeniyle, panik atak tedavisinde ilaç seçenekleri açısından çoğunlukla ilk tercih olarak önerilir. Amerikan Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) tarafından panik atağın tedavisi için onaylanan bu sınıftaki ilaçlar fluoksetin, paroksetin ve sertralin içerir.
• Serotonin ve norepinefrin gerialım engelleyicileri (SNRI). Bu ilaçlar bir başka antidepresan grubudur. Venlafaksin içeren ilaç, panik bozukluğunun tedavisi için FDA tarafından onaylanmıştır.
• Trisiklik antidepresanlar (TCA). Bu ilaçlar etkili olmasına rağmen, kalp ve kan şekeri problemleri gibi ciddi yan etkilere sahiptir. TCA’ların hiçbiri FDA tarafından özellikle panik bozukluğun tedavisi için onaylanmamıştır.
• Benzodiazepinler. Bunları içeren ilaçlar hafif sakinleştiricilerdir. Bunlar santral sinir sistemi depresanları denilen ilaç grubuna aittir. Benzodiazepinler özellikle uzun süre ya da yüksek dozda kullanıldığında alışkanlık (ruhsal ve fiziksel bağımlılık) yapabilir. FDA tarafından panik bozukluğun tedavisi için onaylanmış benzodiazepinler, alprazolam ve klonazepamdır. Eğer panik atak belirti ve şikayetleri nedeniyle acil servise başvurursanız atağın sona ermesi için size benzodiazepin verilebilir.
• Monoaminoksidaz inhibitörleri (MAOI). Bu ilaçlar hayati tehlike içeren yan etkilere neden olabileceğinden ve ciddi diyet kısıtlamaları gerektirdiğinden genellikle verilmez. Hiçbir MAOI, özellikle panik bozukluğu tedavisi için FDA tarafından onaylanmamıştır.

Sizde işe yaramayan bir ilaç, doktorunuzun önerisiyle bir başka ilaçla değiştirilebilir ya da etkinliklerini artırmak için başka bazı ilaçlarla birleştirilebilir. Belirtilerinizde bir iyileşme görülebilmesi için ilaca başladıktan sonra birkaç hafta geçmesi gerektiğini unutmayın. Bütün ilaçların yan etki riski vardır ve bazı ilaçlar hamilelik gibi bazı durumlarda tavsiye edilmeyebilir. Olası yan etkiler ve riskler konusunda doktorunuza danışmayı unutmayın.

Psikoterapi

Danışmanlık ya da konuşma terapisi olarak da adlandırılan psikoterapi, panik atakları ve panik bozukluğunu anlamanıza ve bunlarla nasıl baş edileceğini öğrenmenize yardımcı olabilir. Panik ataklarının ve panik bozukluğunun tedavisinde kullanılan psikoterapinin esas türü bilişsel davranış terapisidir. Doktorunuz aynı zamanda psikodinamik psikoterapi denilen bir psikoterapi çeşidini de önerebilir.

Bilişsel davranış terapisi. Bilişsel davranış terapisi, korkularınızı ve panik atakları tetikleyen düşünce şeklinizi değiştirmenize yardımcı olabilir. Ayrıca kaygı ve korku verici durumlara tepki verme şeklinizi değiştirmeye yardımcı olabilir. Terapi seansları sırasında, panik ataklarını tetikleyen ya da onları kötüleştiren şeyleri (belli düşünce ya da durumlar gibi) anlamayı öğrenirsiniz. Ayrıca kaygı ve panik atakla ilgili fiziksel belirtilerle başa çıkma yollarını da öğrenirsiniz.

Bunlar nefes ve rahatlama tekniklerini içerir. Buna ek olarak, terapistinizle dikkatli bir şekilde çalışarak onun muayenehanesinin güvenli ortamında panik atak belirtilerini yeniden yaratabilirsiniz. Bu önemli bir adımdır, çünkü belirtileri kontrol etmeyi ve onların üstesinden gelmeyi öğrenmenize yardımcı olabilir. Böylece bunlar yoğun bir korku kaynağı olmaktan çıkar. Bunları yapmak, kalabalık alışveriş merkezlerine gitmek ya da araba kullanmak gibi kaçındığınız bazı durumlarda korkuyu yenmenize yardımcı olabilir.

Psikodinamik psikoterapi. Psikodinamik psikoterapi bilinçsiz düşünce ve davranışlarınız hakkındaki farkındalığınızı artırmaya odaklanır. Bilişsel davranış terapisinden farklı olarak, bu yöntemde panik belirtileri kasıtlı olarak yaratılmaz. Bunun yerine terapistiniz, panik durumunuzda ve kaçınma tepkinizde rol oynayabilecek duygusal çatışmaları zihninizin anlamasına yardım eder.            

Bulgularınıza dayanarak, terapistiniz, içsel çatışmaya karşı daha sağlıklı tepkiler geliştirmenize yardımcı olacaktır. İlk araştırma sonuçları, psikodinamik psikoterapinin panik bozukluğu için kısa süreli etkili bir tedavi seçeneği olabileceğini öne sürüyor. Bu terapi türünün diğer panik bozukluğu tedavilerinden farkının tam olarak anlaşılması için daha fazla araştırma gereklidir.

Psikoterapiye başladığınız zaman, terapistiniz haftalık görüşmeler önerebilir. Birkaç hafta içinde panik atak belirtilerinde iyileşmeler görmeye başlayabilirsiniz ve genellikle belirtiler birkaç ay içinde yok olur.

Belirtileriniz iyileştikçe, terapistinizle birlikte, tedaviyi yavaş yavaş sonlandırmak için bir plan geliştirirsiniz. Panik ataklarınızın kontrol altında olduğundan emin olmak için arada kontrol seansları yapmayı kararlaştırabilirsiniz.

Alternatif tedavi

Araştırmacılar panik bozukluğu da dahil olmak üzere kaygı bozukluklarının tedavisi için birkaç doğal yöntemi incelemişlerdir. Bugüne kadarki çalışmalar, özellikle iki alternatif tedavi yönteminin panik bozukluğunun tedavisinde etkili olabileceği sonucuna varmıştır.

• Gevşeme eğitimi. Gevşeme teknikleri derin nefes, yoga, meditasyon ve aşamalı kas gevşetmeyi içerir. Aşamalı kas gevşetme tekniğinde bir kas gerilir, sonra da tamamen gevşetilir. Vücuttaki her kas gevşeyene kadar buna devam edilir. Araştırmalar bu tekniklerin panik bozukluğu olan bazı kişiler için bilişsel davranış terapisi kadar etkili olabileceğini göstermiştir.
• İnositol adlı besin takviyesi. Ağızdan alınan ve serotoninin çalışmasını etkileyen bu takviye, panik atakların sıklığını ve şiddetini azaltabilir.

Herhangi bir doğal tedavi yöntemini kullanmadan önce doktorunuzla konuşun. Bu ürünler yan etkilere sebep olabilir ve diğer ilaçlarla etkileşebilir. Doktorunuz bunların sizin için güvenli olup olmadığını belirlemede yardımcı olabilir.

Yaşam Tarzı

Hayat tarzı ve evde tedavi

Panik ataklar ve panik bozukluğu, profesyonel tedaviden fayda görse de, belirtilerinizi kendi kendinize de kontrol altında tutmaya çalışabilirsiniz. Hayat tarzı ve kişisel bakımla ilgili olarak yapabileceğiniz bazı şeyler şunlardır:

• Tedavi planınıza bağlı kalın. Korkularınızla yüzleşmek zor olabilir ama tedavi, kendinizi evinizde bir tutsak gibi hissetmenizin önüne geçebilir.
• Panik atağı ya da kaygı bozukluğu olan kişiler için oluşturulan bir destek grubuna katılın. Böylece aynı sorunları yaşayan başka insanlarla bağlantı kurabilirsiniz.
• Kafein, alkol ve yasadışı uyuşturuculardan kaçının. Bunların tümü panik atakları tetikleyebilir ya da kötüleştirebilir.
• Stres yönetimi ve gevşeme tekniklerini uygulayın. Meditasyon, yoga ve imgeleme teknikleri iyi seçenekler olabilir.
• Fiziksel olarak aktif olun. Aerobik, ruhsal durumunuz üzerinde sakinleştirici bir etki yaratabilir.
• Yeterli uyku. Yeteri kadar uyuyun, böylece gün içinde kendinizi uykulu hissetmezsiniz.

Önleme

Önlem

Panik ataklarını ya da panik bozukluğunu önleyecek kesin bir yol yoktur. Fakat panik atakları için mümkün olduğunca çabuk tedavi görmek atakların daha kötüleşmesini ya da daha sıklaşmasını önleyebilir. Tedavi planınıza bağlı kalmanız, tekrarlamaları ya da panik belirtilerin kötüleşmesini önlemeye yardımcı olur. Gevşeme ve stres yönetimi tekniklerini uygulamak da yararlı olabilir.