• İçindekiler
• Nedir
• Türleri
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayene
• Teşhisi
• Tedavisi
• Alternatif Tıp
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Kıl Dibi İltihabı

Kıl dibi iltihabı (folikülit) genellikle staphylococcus aureus veya başka türden bakteriler yüzünden iltihaplanmasıdır. Sıcak küvet foliküliti veya berber kaşıntısı gibi farklı kıl dibi iltihabı varyasyonları bulunmaktadır. Şiddetli enfeksiyonlar kalıcı kıl kaybına ve iz kalmasına neden olabilir; hafif kıl dibi iltihabı bile çok rahatsız edici ve utandırıcı olabilir.

Enfeksiyon genellikle bir veya iki kıl dibinin etrafında küçük beyaz sivilceler olarak başlar. Birçok kıl dibi iltihabı yüzeyseldir, kaşıntılı ve zaman zaman ağrılı olabilir. Yüzeysel kıl dibi iltihapları genellikle birkaç gün içinde kendiliğinden kaybolur, fakat derin ve nükseden iltihaplar tıbbi tedavi gerektirebilir.

Türleri

Yüzeysel Kıl Dibi İltihabı

Yüzeysel kıl dibi iltihabı çeşitleri şunlardır: 

• Staphylococcal folikülit. Yaygın bir tür olan bu kıl dibi iltihaplanması vücudun kıl dibi olan herhangi bir yerinde beyaz, iltihaplı, kaşıntılı sivilceler olarak kendini gösterir. Bir erkeğin sakal kısmını etkilediği zaman ona berber kaşıntısı denir. Kıl dibinin staphylococcus aureus (staf) bakterileriyle iltihaplanmasıyla oluşur. Staf bakterileri her zaman cildinizde yaşıyor olsa da, sadece bir kesik veya yaradan vücudunuza girdikleri zaman iltihaplanmaya sebep olurlar. Bu yaralanma traş, kaşıntı veya cildin yaralanmasından kaynaklanabilir.
• Psödomonaz folikülit (sıcak küvet folikülitleri). Bu tür folikülite neden olan psödomonaz bakterileri çok çeşitli ortamlarda gelişebilmektedir; pH seviyeleri ve klor düzeyleri iyi düzenlenmemiş umumi banyolar, hamamlar, saunalar böyle yerlerdir. Bakteriye maruz kaldıktan sonraki beş ila 8 saat arasında daha sonra irin dolu küçük sivilcelere dönüşen kırmızı, yuvarlak ve kaşıntılı isilikler belirir. Cilt tahrişi mayonun kirli suyu cildinizle temas halinde tuttuğu bölgelerde daha kötü olabilir.
• Tinea barbe. Bakterilerin değil bir mantarın neden olduğu bu kıl dibi iltihabı erkeklerde sakal kısmında meydana gelir ve kaşıntılı, beyaz tümseklere neden olur. Etrafındaki ciltte kızarabilir. Bu rahatsızlığın daha ciddi iltihaplı biçimi sonunda kabuk bağlayan cerahat dolu nodüller olarak ortaya çıkabilir. Rahatsızlığa lenf düğümleri şişmesi ve ateş eşlik edebilir.
• Psödofolikülit barbe. Sakal bölgesinde kıl diplerinin iltihaplanması olan psödofolikülit barbe traş edilen kılların dönüp cilde battığı yerlerde oluşur. Bu durum iltihaplanmaya ve bazen yüzde ve boyunda koyu çiziklere (keloit çizikleri) neden olur.
• Pityrosporum folikülit. Özellikle ergen ve yetişkin erkeklerde yaygın olan pityrosporum folikülit sırtta ve göğüste ve bazen boyunda, omuzlarda, kolların üst kısmında ve yüzde kronik, kırmızı, kaşıntılı sivilcelere neden olur. Buna bir mantar sebep olur.
• Herpetik folikülit. Uçuğu tıraş etmek herpes enfeksiyonunu bazen komşu kıl diplerine bulaştırır.

Derin Folikülitler

Derin folikülit türleri şunlardır:

• Gran negatif folikülit. Sivilceler için uzun dönemli antibiyotik tedavisi görüyorsanız,  böyle bir şey gelişebilir. Antibiyotikler burundaki bakterilerin normal dengesini bozarak zararlı organizmaların (gram-negatif bakterileri) aşırı gelişmesine neden olabilir. Birçok insanda bu bir soruna yol açmaz ve antibiyotikler kesildiği zaman burundaki flora normal haline döner. Bununla birlikte az sayıda insanda gram-negatif bakterileri yeni ve bazen şiddetli akne lezyonlarına neden olabilir.
• Çıbanlar ve karbunküller. Kıl dibi staf bakterileriyle derinden iltihaplandığı zaman meydana gelir. Bir çıban genellikle birdenbire ortaya çıkan ağrılı, pembe veya kırmızı tümsektir. Etrafındaki ciltte kızarık ve şiş olabilir. Çıban bundan sonra iltihapla dolar ve sonunda patlayıp akmadan önce büyür ve ağrılı olur. Küçük çıbanlar genellikle iz bırakmadan iyileşirken, büyükleri iz bırakabilir. Karbunküller genellikle boyunda, omuzlarda ve uyluğun arkasında bir grup çıbandır. Karbunküller tek bir çıbandan daha derin ve şiddetli enfeksiyona sebep olurlar. Bunun bir sonucu olarak daha yavaş gelişir ve iyileşir ve geride büyük ihtimalle iz bırakırlar.
• Eosinofilik folikülit. Genellikle HIV''si olan insanlarda görülen bu tür bir folikülit kendini öncelikle yüzde, bazen de sırtta ve üst kollarda tekrar tekrar ortaya çıkan iltihaplı yara bölgeleri olarak gösterir. Yaralar genelde yayılır, şiddetle kaşınabilir ve iyileştiklerinde normal cilt üzerinde koyu bölgeler (hiperpigmentasyon) bırakabilir. Eosinofilik folikülitin kesin sebebi bilinmemektedir, ancak pityrosproum folikütlerinden sorumlu olan mantar işin içinde olabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Kıl dibi iltihabının belirti ve işaretleri enfeksiyonun tipine bağlı olarak değişir.

Kıl dibinin üst kısmını etkileyen yüzeysel kıl dibi iltihabının sebepleri şunlar olabilir:

• Kıl dipleri etrafında gelişen küçük kırmızı sivilce grubu.
• Patlayıp kabuk bağlayan iltihap dolu isilikler
• Kızarık ve iltihaplı cilt
• Kaşıntı veya dokununca acıma

Derin kıl dibi iltihabı kıl dibinin etrafındaki derini derinlerinde başlar ve bütün kıl dibini etkiler. Belirti ve işaretleri şunlardır:

• İri, şiş yumru.
• Patlayıp kabuk bağlayan iltihap kabarcıklar
• Ağrı
• Enfeksiyon sonrası iz kalma

Doktora Gitme Vakti

Hafif kıl dibi iltihabı vakaları genellikle tedavi olmadan kendiliğinden iyileşirler. Fakat enfeksiyon evde bakıma rağmen düzelmiyorsa, başka yerlere yayılıyor ve sık nüksediyorsa bir doktora veya dermatologa görünün. Problemi kontrol etmek için antibiyotikler ve mantar ilaçları kullanmanız gerekebilir.

Sebepleri

Sebepler

Kıl dibi iltihabı kıl dibinin bakteriler, mantarlar veya virüsler tarafından iltihaplanması yüzünden olur. Kıl dibi iltihabının en yaygın nedeni staphylococus aureus bakterileridir.

Kıl dibi iltihabı en yoğun olarak başta görünse de avuç içleriniz, ayak tabanlarınız, dudaklarınız gibi mukoz zarları haricinde her yerde çıkabilirler. Eğer kıl dipleri hasar görürse zararlı organizmaların istilasına açık hale gelir.

Kıl dibi hasarının en yaygın nedenleri şunlardır: 

• Tıraş veya sıkı kıyafetin neden olduğu sürtünme
• Aşırı terleme
• Dermatit ve akne gibi iltihaplı cilt rahatsızlıkları
• Sıyrılma, ameliyat yaraları gibi cilt yaralanmaları
• Cildi plastik kıyafet veya yapıştırıcı bantlarla kaplamak

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Kıl dibi iltihabı herkeste ortaya çıkabilir, fakat bazı faktörler size bu rahatsızlığa daha yatkın hale getirir:  Bu faktörler şunlardır:

• Enfeksiyonlara direncinizi azaltan şeker hastalığı, kronik lösemi, organ nakli ve HIV/AIDS gibi tıbbi durumlar
• Akne veya dermatit gibi daha önceden var olan bir sorun
• Cildin ameliyatla travma görmesi
• Akne için uzun dönemli antibiyotik tedavi
• Lokal kortikosteroid terapi
• Obezite - aşırı kilolu insanlarda kıl dibi iltihabı daha yaygındır
• Sıcak suya maruz kalma - hamam, sauna veya ısıtmalı yüzme havuzu.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Hafif kıl dibi iltihapları pek komplikasyona yol açmazlar. Hafif vakalarda komplikasyon meydana gelirse şu türden olabilirler:

• Enfeksiyonun nüksetmesi ve yayılması
• Deride staf enfeksiyonlu geniş bölgeler

Şiddetli kıl dibi iltihaplanmasını şu tıbbi durumları içerebilir:

• Selüloit Potansiyel olarak tehlikeli bu ciddi bakteriyel enfeksiyon dokununca acıyan ve sıcak hissedilen ve çok hızlı yayılabilen şiş, kızarık bir deriye neden olabilir. Enfeksiyon başlarda yüzeysel olsa da eninde sonunda derinizin altındaki dokuları etkileyebilir ve lenf bezlerinize ve kan dolaşımınıza sıçrayabilir.
• Furunkoloz Cildinizin altında birkaç çıban gelişimidir. Çıbanlar genellikle küçük kırmızı tümsekler olarak başlar, sonra büyür, ağrılı hale gelir ve iltihapla dolarlar.
• İz kalma. Şiddetli kıl dibi iltihabı  kalın, çıkıntılı izlere (hipertropik veya keloit izler) veya normalden daha koyu cilt bölgelerine neden olabilir.
• Kıl dipleri tahribi. Bu kalıcı kıl ve saç kaybına neden olur.

Muayene

Randevunuza Hazırlanmak

Muhtemelen ilk yapacağınız şey aile doktorunuzu veya normal bir pratisyen doktora gitmek olacaktır. Ne var ki bundan sonra deri hastalıklarında uzman bir cildiyeciye (dermatolog) sevk edilebilirsiniz.

Doktorla görüşmeler kısa olduğu ve konuşulması gereken çok şey olduğu için, randevuya hazırlanarak gitmek iyi fikirdir. İşte randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktordan ne bekleyebileceğinizi gösteren kimi bilgiler.

Ne yapabilirsiniz

• Yaşadığınız tüm belirtileri yazınız, randevu konunuzla alakalı görünmeyen belirtileri de dahil ediniz.
• Önemli kişisel bilgileri not edin, hayatınızdaki önemli stresli olayları veya son zamanlardaki büyük değişimleri de katın.
• Vitaminler ve takviye ilaçlar dahil olmak üzere kullandığınız bütün ilaçların bir listesini çıkarın.
• Doktorunuza soracağınız soruları not edin.

Sorularınızı önceden hazırlamak doktorla geçireceğiniz vakti en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olur. Kıl dibi iltihabı için doktorunuza sorabileceğiniz belli başlı sorular şunlardır:

• Belirtilerimin en olası nedeni nedir?
• Belirtilerime neden olabilecek diğer olası sebepler nelerdir?
• Herhangi bir teste girmem gerekiyor mu?
• Kıl dibi iltihabım için en iyi tedavi nedir?
• Tedavinin ne tür yan etkileri olabilir?
• Bana tarif ettiğiniz ilacın bir alternatifi var mı?
• Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya matbu malzeme var mı? Hangi web sitesini tavsiye ediyorsunuz?

Görüşme sırasında aklınıza doktorunuza sormak için hazırladığınız bu soruların dışında  herhangi bir soru gelirse sormakta tereddüt etmeyin.

Doktorunuzdan ne beklemeli
Doktorunuz büyük ihtimalle size bir dizi soru soracaktır. Bunları cevaplamaya hazır olursanız, daha fazla zaman ayırmak istediğiniz konuları görüşebilirsiniz. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Bu cilt enfeksiyonu ne zamandan beri var?
• Geçmişte egzama olmuş muydunuz?
• Terlemeye neden olan veya kıl diplerinizi tıkayabilecek bir hobiniz veya işiniz var mı?
• Cilt tahrişinden önce hamam, sauna veya yüzme havuzunda bulundunuz mu?
• Belirtileriniz sürekli mi yoksa arada bir mi ortaya çıkıyor?
• Deride kaşıntınız var mı? Dokununca acıyor mu?
• Belirtilerinizi hafifletir görünen bir şey var mı?
• Belirtilerinizi kötüleştiren herhangi bir şey var mı?

Bu sırada yapabilecekleriniz
Bazı kıl dibi iltihapları tıbbi tedaviyle iyileşirler. Bu süre içinde kendi kendine yapacağınız bakım, örneğin ılık kompresler ve kaşıntı kremleri belirtilerinizin hafiflemesine yardımcı olabilir.

Teşhisi

Testler ve Teşhis

Doktorunuz sadece cildinize bakarak kıl dibi iltihabı teşhisi koyabilir. Enfeksiyonu temizlemek için yapılan standart tedavi başarısız olursa, doktorunuz laboratuar testi için sivilcelerden birinden örnek alabilir; bu örnek özel bir ortamda büyütülerek bakterilere bakılır. Doktorunuz eosinofilik folikülitten şüphelenilrse etkin bir lezyondan test etmek için küçük bir doku örneği (biyopsi) alabilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Hafif kıl dibi iltihapları büyük ihtimalle kendi kendilerine kaybolurlar. Ne var ki ısrarlı ve nükseden vakalar büyük ihtimalle tedavi gerektirirler. Doktorun tavsiye edeceği terapi enfeksiyonunuzun tipine ve şiddetine bağlıdır.

• Staphylococcal folikülit. Doktorunuz cildinize uygulayabileceğiniz bir lokal antibiyotik veya oral antibiyotik tavsiye edebilir. Doktorunuz ayrıca enfeksiyon iyileşene kadar hastalıklı bölgeyi tıraş etmemenizi isteyebilir. Tıraş olmak zorundaysanız elektrikli tıraş makinesi kullanın veya her kullandığınızda usturayı temizleyin.
• Psödomonaz folikülit (sıcak küvet folikülitleri). Bu hastalık nadiren özel tedavi gerektirir, ancak doktorunuz kaşıntıya karşı oral veya lokal bir ilaç verebilir. Daha şiddetli vakalar oral antibiyotiklerle tedavi edilir.
• Tinea barbe. Bu enfeksiyonlar – özelikle iltihaplı biçimleri – oral mantar ilaçlarıyla etkili bir şekilde tedavi edilebilir.
• Psödofolikülit barbe. Kendi kendine bakım önlemleri genellikle bu tıbbi durumun iyileşmesi için yeterlidir. Ustura veya jilet kadar dipten kesmeyen bir elektrikli tıraş makinesi kullanmak faydalı olabilir. Eğer jilet kullanırsanız kılları kaldırmak için sıcak, nemli bir bez veya kauçukla bölgeye masaj yapın, böylece daha kolay kesilirler. Krem yerine bir tıraş jeli kullanın ve kılları büyüme yönlerinde tıraş edin. Bitirince bölgeyi sıcak suyla iyice durulayın ve sonrasında nemlendirici kullanın.
• Pityrosporum folikülit. Bu tip kıl dibi iltihapları için lokal veya oral mantar ilaçları en etkili tedavidir. Rahatsızlık genellikle nüksettiği için oral ilaçlar bitirildikten sonra doktorunuz, hayatınızın geri kalanında lokal yağlar kullanmanızı isteyebilir. Pityrossporum kıl dibi iltihabının tedavisinde antibiyotikler etkili değildir ve cildinizdeki normal bakteri dengesini bozarak enfeksiyonu kötüleştirebilirler.
• Herpetik folikülit. Sağlıklı bir yetişkinseniz herpetik folikülit tedavi olmadan kendiliğinden kaybolabilir. Fakat HIV/AIDS hastalığınız varsa, ya da sık sık uçuk oluyorsanız, doktorunuz acyclovir (Zovirax), famciclovir (Famvir) veya valacyclovir (Valtrex) gibi oral antiviral ilaçlar reçete edebilir. Bu ilaçlar enfeksiyonu temizlese de, nüksetmesini her zaman önleyemezler.
• Gran negatif folikülit. Her ne kadar bu tip bir kıl dibi iltihabı akne için yapılan uzun dönemli bir antibiyotik tedavisinin sonucunda ortaya çıksa da, genellikle belli bazı antibiyotiklerle veya isotretinoin (Accutane) ile tedavi edilirler.
• Çıbanlar ve karbunküller. Doktorunuz küçük kesikler büyük çıban ve karbunkülleri temizleyebilir. Bu işlem ağrıyı azaltır, iyileşmeyi hızlandırır ve iz kalma ihtimalini azaltır. Tümüyle temizlenemeyen derin enfeksiyonlar iltihap akmaya devam etsin diye steril bezle kaplanabilir. Bazen doktorunuz şiddetli ve nükseden enfeksiyonlar için antibiyotikler reçete edebilir.
• Eosinofilik folikülit. Bir dizi terapi etkilidir, ancak genellikle tercih edilen tedavi lokal kortikosteroitler kullanmaktır. Eğer şiddetli bir enfeksiyonunuz varsa doktorunuz kısa süreli oral kortikosteroit kullanımını reçete edebilir. Bütün steroitlerin ciddi yan etkileri olabilir ve bu yüzden mümkün olduğunca kısa süreli olarak kullanılmalıdırlar. HIV/AIDS gibi bir rahatsızlıkla yaşıyorsanız ve hafif eosinofilik folikülitiniz varsa doktorunuz oral antihistaminlerle birlikte lokal steroitler reçete edebilir. Daha şiddetli vakaların isotretinoin (Accutane) ile aylarca tedavi edilmesi gerekir.

Alternatif Tıp

Alternatif Tıp

Beyaz sirkeyle ıslak kompres kıl dibi iltihabı belirtilerinizi hafifletebilir.

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Ev Tedavileri

Hafif kıl dibi iltihabı vakaları genellikle evde bakıma yanıt verirler. Aşağıdaki öneriler rahatsızlıklarını azaltıp, iyileşmeyi hızlandırıp enfeksiyonun yayılmasını önleyebilir.

• İhtiyaç duyulursa, rahatsızlığı azaltmak ve bölgedeki iltihaplanmanın kurumasına yardımcı olmak için etkilenmiş bölgeye günde birkaç kez ılık, nemli bezle kompres uygulayın.
• Ciltteki kaşıntıyı hafifletmek için bölgeye yulaf lapası veya reçetesiz satılan hidrokortizon kremi uygulayın.
• Antibakteriyel sabunla enfekte cildi günde iki kez nazikçe yıkayın veya reçetesiz satılan antibiyotik yağlarla ovalayın. Bölgeyi her yıkadığınızda temiz bir kurulama bezi veya havlu kullanın.
• Tahriş olmuş cildi tıraş etmeyin. Eğer tıraş yapmak zorundaysanız jilet yerine elektrikli tıraş makinesi kullanın ve işinizi bitirdiğiniz zaman serinletici bir tıraş losyonu kullanın.
• Havlularınızı başkalarıyla paylaşmayın ve onları her kullanımdan sonra bol sabunlu sıcak su da yıkayın. Hastalıklı bölgenin üzerine giyilen kumaşları her giyimin ardından yıkayın.

Önleme

Önlem

Kıl dibi iltihabını önlemek her ne kadar her zaman mümkün olmasa da şu önlemlerin faydası dokunabilir: 

• Sınırlandırıcı kıyafetlerden kaçının. Sıkı kıyafetler - özellikle kot pantolonlar veya vücuda yapışan elastik kıyafetler – ne kadar güzel görünse de – cildinizi boğmasınlar diye dikkat edin.
• Dikkatle tıraş olun. Elektrikli tıraş makinesi kullanın veya her tıraşta jileti değiştirin. Tıraş edilmiş bölgeyi temiz tutmak için özellikle dikkatli olun ve çizik ve kesik bırakmamaya gayret edin. Eğer bir kadın sürekli enfeksiyon kapıyorsa kıl dökücü kremler veya başka kıl alma yöntemlerini düşünebilir.
• Küvetleri ve jakuzileri temiz tutun. Kendi jakuziniz varsa düzenli olarak temizleyin ve tavsiye edilen vakitlerde klor ekleyin. Dışarıdaki jakuzileri ancak temiz olduklarından eminseniz kullanın.