• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Yarık dudak ve yarık damak en yaygın doğum kusurları arasındadır. Yarık üst dudakta, ağzın tavanında (damakta) veya her ikisinde bir açıklık ya da ayrılmadır. Yarık dudak ve yarık damak, doğmamış bir bebekte gelişen yüz yapıları tamamen kapanmadığında meydana gelir.
Yarık dudak ve yarık damak genelde ayrı doğum kusurları olarak ortaya çıkar ama birçok genetik durumla da ilişkilidir.
Bebeğinizin yarığını ilk gördüğünüzde üzülebilirsiniz ama yarık dudak ve yarık damak düzeltilebilir. Çoğu bebekte, bir dizi ameliyat normal işlev ve çok az yara iziyle daha normal bir görünüm kazandırabilir.

Sebepler

Bir bebeğin yüzü ve kafatası rahimdeki ilk iki ay sırasında şekillenir. Normalde, dudak ve damağı oluşturan dokular birbiriyle birleşir. Ama yarık dudak veya yarık damaklı bebeklerde birleşme hiç olmaz veya yalnızca kısmen olup bir açıklık (yarık) bırakır.
Araştırmacılar birçok yarık dudak ve yarık damak vakasının genetik ve çevresel faktörlerin etkileşiminden kaynaklandığına inanıyorlar. Birçok bebekte kesin bir sebep belirlenemez.

• Genetik faktörler. Ya anne ya da baba yarılmaya neden olan genleri, gerek tek bir kusur gerekse bir sendromun parçası olarak geçirebilir. Bazı vakalarda, bebekler yarık gelişmesini daha olası kılan bir gen alırlar, sonra çevresel faktörler yarığın bilfiil meydana gelmesine neden olur.
• Çevresel faktörler. Ana karnında sigara dumanı, alkol, bazı ilaçlar, yasadışı uyuşturucular ve bazı virüslere maruz kalmak yarık gelişimiyle bağlantılıdır.

Belirtiler

Genelde, dudakta veya damakta bir yarık ya da ayrılma doğumda hemen tanımlanabilir. Yarık dudak ve damak yüzün tek tarafını veya çift tarafını etkileyebilir. Yarıklar dudakta sadece küçük bir çentik olarak görünebilir ya da dudaktan üst dişetine ve damağa, oradan da burun dibine kadar uzanabilir.
Daha az yaygın olarak, yarık sadece yumuşak damak kaslarında meydana gelebilir (submukoz yarık damak). Bunlar ağzın arkasındadır ve ağız dokusuyla kaplıdır. Saklı olduğu için bu tür yarık ancak sonra teşhis edilebilir.

Doktora ne zaman gidilmeli
Yarık bir dudak ve yarık damak genelde doğumda görünür ve doktorunuz o sırada tedavi yürütmeye başlayabilir. Ama submukoz yarık damak ağzı dokusuyla gizlenir ve ancak ilk belirtiler geliştikten sonra teşhis edilir. Bu tür yarığı olan bebekler beslenmeyle ilgili sorun, örneğin nazal yetmezlik veya aşırı gazlılık yaşar. Çocuğunuzda bu veya başka belirtiler, sizi kaygılandıran başka belirtiler varsa çocuğunuzun doktoruyla görüşün.

Risk faktörleri

Birçok faktör bebekte yarık dudak ve yarık damak oluşma olasılığını artırabilir.

• Aile geçmişi. Yarık dudak veya yarık damak geçmişi olan bir aileye sahip kişilerin yarıklı bir bebek sahibi olma riskleri daha yüksektir.
• Irk. Yarık dudak ve yarık damak Kızılderili ve Asyalı çocuklarda daha yaygındır. Siyahi çocukların yarığı olma olasılığı en düşüktür.
• Cinsiyet. Erkeklerin ister yarık damaklı ister yarık damaksız yarık dudağı olma olasılığı iki kat daha fazladır. Yarık dudaksız yarık damak kadınlarda daha yaygındır.
• Çevresel faktörler. Erken hamilelikte sigara dumanı, alkol veya yasadışı uyuşturuculara maruz kalmak bebekte yarık oluşma riskini daha yükseltebilir.
• Annede obezite. Annede obezite, yarık dudak ve yarık damak riskinin biraz artmasıyla ilişkilidir.

Komplikasyonlar

Gerek yarık damaklı gerek yarık damaksız yarık dudağı olan çocuklar, yarığın türü ve şiddetine bağlı olarak bir dizi zorlukla karşılaşır.

• Beslenme zorlukları. Doğumdan sonraki ilk kaygılardan biri beslenmedir. Yarık dudaklı birçok bebek memeden beslenebilirken yarık damak emmeyi zorlaştırabilir, öğürmeye veya nazal yetersizliğe neden olabilir. Sağlık ekibiniz beslenme stratejilerini, örneğin özel bir şişe emziği veya damağa oturan küçük bir yapay damak (obturatör) kullanmayı sizinle konuşacak.
• Kulak enfeksiyonları ve işitme kaybı. Yarık damaklı bebekler genelde orta kulak enfeksiyonlarına yatkındır. Zamanla, tekrarlanan kulak enfeksiyonları işitmeye hasar verebilir ama işitme kaybı tedaviyle çözülebilir. Yarık damaklı çocukların bir odyolog veya kulak burun boğaz doktoru tarafından düzenli olarak muayene edilmesi önemlidir. Yarığı olan çoğu çocuğun kulaklarına sıvıları akıtmak ve enfeksiyonları önlemeye yardım etmek için tüpler takılır.
• Diş sorunları. Yarık üst dişetine kadar uzuyorsa diş gelişiminin etkilenmesi olasıdır. Pediatrik diş hekimi diş gelişimini ve diş sağlığını erken yaştan itibaren görüntülemelidir.
• Konuşma zorlukları. Hem dudak hem de damak ses oluşturmakta kullanıldığı için, normal konuşma gelişimi etkilenebilir. Konuşma patologu çocuğunuzu değerlendirip konuşma terapisi sağlayabilir.
• Psikolojik zorluklar. Yarıklı çocuklar görünümde farklılıklara ve yoğun bakım ünitesi stresine bağlı olarak toplumsal, duygusal ve davranışsal sorunlar yaşayabilirler. Bir psikolog ve sosyal hizmet görevlisi sizin ve çocuğunuzun ailenizin karşılaştığı stresleriyle baş etmenizi sağlayabilir.

Teşhis

Teşhis

Çoğu yarık dudak ve yarık damak vakası doğumda keşfedilir ama bebek doğmadan önce ultrasonla gitgide daha fazla teşhis ediliyor. Fetal ultrason bir yarık gösteriyorsa doktorunuz, kromozom anormalliklerini kontrol etmek için amniyosentez (rahminizden amniyotik sıvı örneği alınmasını) önerebilir çünkü yarık dudak ve yarık damak genetik bir sendromun parçası olabilir.
Doğumdan sonra, genetik test çocuğunuz için en iyi tedaviyi belirlemeye yardımcı olabilir, özellikle yarık bir genetik durumla ilgiliyse. Genetik test ebeveynlere yarık dudak veya yarık damaklı başka çocuk sahibi olma riskleri hakkında da bilgi verir.

Tedavi

Yarık dudak ve yarık damak tedavisi doğumdan yetişkinliğe kadar kapsamlı bir olan gerektirir çünkü yeniden yapılanma genelde, çocuk büyürken bir  dizi operasyonu kapsar. Yarık dudak ve yarık damakta uzmanlaşan bir sağlık ekibi en iyisidir çünkü durum genelde çocuğun sağlığının başka bölgelerini de etkiler. Ekipteki uzmanlar şu kişilerden oluşabilir:

• Çocuk doktoru
• Plastik cerrah
• Ağız cerrahı
• Pediatrik diş hekimi
• Ortodonist
• Kulak burun boğaz doktoru (otolarinjolog)
• İşitme uzmanı
• Konuşma terapisti
• Genetik danışman
• Sosyal hizmet görevlisi
• Psikolog
• Hemşire

Tedavinin amaçları, çocuğun yemek yeme, konuşma, işitme, soluk almasını garantilemek ve normal bir yüz görünümü elde etmektir. Tedavi, kusuru düzeltmeyi ve ilgili herhangi bir durumu iyileştirmeyi içerir.

Ameliyat

• Yarık dudak ve yarık damak ameliyatı çocuğunuzun ona özgü kusuruna bağlıdır. İlk yarık düzeltmesinin ardından, doktorunuz konuşmayı veya dudakla burnun görünümünü iyileştirecek takip ameliyatları önerebilir. Ameliyatlar genelde bu düzende sergilenir:·         Yarık dudak düzeltmesi, 10 hafta ile 3 ay arasında
• Yarık damak düzeltmesi, 6 ve 18 ay arasında
• Takip ameliyatları, 2 yaş ve son ergenlik yılları arasındaYarık damaklı çocuklar için, orta kulağı havalandırmak ve işitme kaybını önlemek için ilk ameliyat sırasında kulak tüpleri de yerleştirilebilir.

Yarık dudak ve yarık damak ameliyatı bir hastanede gerçekleşir. Çocuğunuz anestezi alır, böylece ameliyat sırasında acı hissetmez veya uyanık olmaz. Yarık dudak ve yarık damağı düzeltmek, etkilenen bölgeleri yeniden yapılandırmak için birçok farklı cerrahi teknik ve işlem kullanılır. Genelde, işlemler şunlar olabilir:

• Yarık dudak düzeltmesi. Dudaktaki ayrıklığı kapatmak için cerrah yarığın iki tarafına da kesi atar ve doku kanatları yaratır. Sonra kanatlar birbirine dikilir. Düzeltme daha normal bir dıdak görünümü, yapısı ve işlevi oluşturacaktır.
• Yarık damak düzeltmesi. Ayrıklığı kapatmak, sert ve yumuşak damağı yeniden yapılandırmak için çeşitli işlemler kullanılabilir. Cerrah yarığın iki tarafına da kesi atar ve dokuyla kasları yeniden konumlandırmak için özel teknikler kullanır. Sonra düzeltme, genelde damağın orta çizgisi boyunca dikilerek kapatılır.
• Üst ön dişlerin dişeti yüzeyi kemik grefti. Yarık üst ön dişlerin dişeti yüzeyini içeriyorsa vücudun başka bir bölgesinden, örneğin bacak, omuz veya omurgadan kemik alınıp dişeti yüzeyine nakledilir. Kemik gelişip damağı güçlendirecek, böylece dişler normal olarak büyüyebilecek.

Dudak ve burnun görünümünü düzeltmek için başka ameliyatlar gerekebilir. Bazı çocuklarda çene ameliyatına gerek duyulabilir.
Yarık düzeltmesinin izleri genelde üst dudak ve burnun normal kıvrımlarında konumlandırılır. İzler zamanla hafifler ama hep görülür kalır.
Ameliyat çocuğunuzun görünümünde, yaşam kalitesinde, yemek yeme, soluk alma ve konuşma becerisinde belirgin iyileşmeyle sonuçlanabilir. Ameliyatın olası riskleri arasında kanama, enfeksiyon, iyileşme güçlüğü, izlerin büzülmesi, sinirler, kan damarları veya başka yapılarda geçici ya da kalıcı hasar bulunur.

Terapiler
Doktorunuz, çocuğunuzun konuşması, gelişimsel ve bilişsel değerlendirmesine devam etmesine dayanan ilave tedaviler önerebilir. Bunlar konuşma, işitme terapileri ve işitsel terapileri içerebilir.

Yeni tedaviler
Gelecek vaat eden araştırma alanları şunlardır:

• Rahimde düzeltme. Doktorlar, asgari düzeyde invazif tekniklerin bir gün fetüslerdeki yarık dudak ve yarık damak düzeltmesini doğumdan önce olası hale getirebileceğini umuyorlar. Hayvan deneylerinde, bu tür erken düzeltme yarasız iyileşme ve yüzle kafatasının normal gelişimiyle sonuçlandı.
• Doku mühendisliği. Doku mühendisliği, hasarlı veya hastalıklı vücut dokularını yenilemenin bir yoludur. Sünger benzeri bir matris veya iskele geliştirerek ve onu, doğrudan hücre büyümesine yardım eden proteinler ve başka moleküllerle istenilen doku türü haline getirebilen kök hücrelerle besleyerek yeni doku yaratılır. Araştırmacılar bu tekniği, yarık damağı olan kişilerde üst ön dişlerin dişeti düzeyinde yeni kemik yaratmak için kullandılar.

Destek

Hiç kimse bebeğinin bir doğum kusuruyla doğmasını beklemez. Yeni yaşamın heyecanı bebeğinizin yarık dudak veya yarık damağı olacağını öğrenmenin stresiyle birleştiğinde deneyim tüm aile için duygusal açıdan zorlayıcı olabilir.

Anne babalar ve aile için
Yarık dudak ve yarık damaklı bir bebeği karşılarken şu baş etme ipuçlarını aklınızda bulundurun:

• Kendinizi suçlamayın. Kusuru önlemek için farklı yapabileceğiniz hiçbir şey muhtemelen yoktu.
• Duygularınızı kabul etmek. Üzgün, şaşkın, mutsuz hissetmek tamamen normal.
• Destek bulun. Hastanelerdeki sosyal hizmetler görevlileri size bir topluluk, mali kaynak ve eğitim bulmanıza yardımcı olacaktır.

Çocuk için
Çocuğunuzu birçok şekilde destekleyebilirsiniz:

• Çocuğunuza bir insan olarak odaklanın, yarığına odaklanmayın.
• Başkalarında fiziksel görünümü içermeyen olumlu özellikleri gösterin.
• Çocuğunuzun karar vermesini sağlayarak özgüven kazanmasına yardımcı olun.
• Özgüvenli bir vücut dili, örneği gülümseme, başını yukarıda ve omuzlarını arkada tutmasına teşvik edin.
• İletişim hatlarını açık tutun. Okulda alay edilme veya özgüven meseleleri ortaya çıkarsa çocuğunuzun bunu sizinle muhakkak güvenle konuşabilsin.

Önleme

Bir bebek yarıkla doğduktan sonra, anne babalar aynı sorunu taşıyan başka bir çocuk sahibi olmak konusunda anlaşılır biçimde endişelenir. Birçok yarık dudak ve yarık damak vakası önlenemez ama anlayışınızı artırmak veya riskinizi düşürmek için şu adımları düşünün:

• Genetik danışmayı düşünün. Doktorunuz size hangi genetik testin neler sunduğunu, örneğin aile geçmişindeki yarıklaşmaların riskinizi ne kadar yükselttiğin, ayrıca kan veya DNA örneklerinin kromozomlarla ilişkili sendromlar için nasıl test edilebileceğini anlatır.
• Doğum öncesi vitaminler alın. Doğumdan önce ve hamilelik sırasında multivitamin almak yarık dudak ve yarık damağı önleyemeye yardımcı olabilir. Yakın zamanda hamile kalmayı düşünüyorsanız hamilelik öncesi vitamin almaya şimdi başlayın.
• Tütün veya alkol kullanmayın. Hamilelik sırasında alkol veya tütün kullanımı yarık kusuru olan bir bebek doğurma riskini artırır.