• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Alternatif Tedaviler
• Önleme

Nedir

Gut Hastalığı

Gut hastalığı, arterit (atardamar yangısı) rahatsızlığının karmaşık bir türüdür. Gut rahatsızlığı, ani ve ciddi ağrı atakları ve özellikle büyük başparmak tabanında olmak üzere eklem bölgelerinde kızarıklık ve hassasiyetle tanımlanır.   

Gut hastalığı herkesi etkileyebilir. Rahatsızlığın erkeklerde görülme riski daha yüksektir; fakat kadınlar menopoz döneminin ardından gut rahatsızlığına karşı giderek daha duyarlı hale gelirler.

Akut gut hastalığı atağı, büyük başparmağınızda yanma hissiyle gece yarısı uykunuzdan uyanmanıza neden olabilir. Etkilenen eklemde yanma hissi oluşur ve eklem şişer. Ayrıca eklem, üzerinizdeki örtünün ağırlığını taşıyamayacak kadar hassaslaşabilir.

Neyse ki gut hastalığı tedavi edilebilen bir sağlık durumudur ve gut hastalığının oluşma riskini azaltmanın bazı yöntemleri vardır.

Belirtileri

Belirtiler

Gut hastalığının belirtileri, hemen her zaman akut olarak ortaya çıkar. Aniden –çoğu zaman geceleri– ve uyarısız bir şekilde ortaya çıkan belirtiler şunlardır:  

• Yoğun eklem ağrısı. Gut hastalığı genellikle başparmaktaki büyük eklemi etkiler; fakat hastalık ayaklarda, ayak bileklerinde, dizlerde, ellerde ve el bileklerinde de ortaya çıkabilir. Ağrının en şiddetli olduğu zaman genellikle başladıktan sonra 12 ila 24 saat içerisindedir.
• Dinmeyen rahatsızlık hissi. Şiddetli ağrı azaldıktan sonra eklemlerdeki rahatsızlık birkaç gün ila bir hafta arasında değişen bir süre devam edebilir. Ataklar giderek daha uzun sürebilir ve daha fazla eklem hastalıktan etkilenebilir.
• İltihaplanma ve kızarıklık. Etkilenen eklem veya eklemler şişer, hassaslaşır ve kızarır.
• Tıbbi yardım gerektiren durumlar. Eğer eklemlerde ani ve yoğun ağrılar hissediyorsanız doktorunuzu arayın. Tedavi edilmeyen gut hastalığı, ağrıların kötüleşmesine ve eklemlerin hasar görmesine neden olabilir.  

Eğer ateşiniz varsa ve bir enfeksiyon belirtisi olabilecek olan eklemlerde yanma hissi ve iltihaplanma varsa tıbbi yardım isteyin. 

Sebepleri

Sebepler

Gut hastalığı, eklem çevresinde ürat kristalleri birikmesi sonucu ortaya çıkar. Bu durum gut hastalığı halinde iltihaplanmalara ve yoğun ağrılara neden olabilir. Ürat kristalleri kanda yüksek seviyede ürik asit bulunması sonucunda oluşabilir. Vücudunuz, vücutta doğal olarak bulunan pürin maddesini kırarken ürik asit üretir. Purin maddesi aynı zamanda organ eti, hamsi, ringa balığı, kuşkonmaz ve mantar gibi belirli besinlerde de bulunur.

Normal şartlarda ürik asit kanda çözülür ve böbrekler yoluyla idrarla birlikte atılır. Buna karşılık bazen vücut ya çok fazla ürik asit üretir ya da böbrekler vücuttan çok az miktarda ürik asit atar. Bu durumda ürik asit vücutta birikir ve eklemlerde veya çevre dokularda ağrı, iltihaplanma ya da şişmelere neden olan keskin, iğne şeklinde ürat kristalleri oluşur.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Eğer vücudunuzda yüksek seviyede ürik asit varsa gut hastalığına yakalanma riskiniz artar. Vücuttaki ürik asit seviyesinin artmasına neden olan faktörler şunlardır:

• Yaşam tarzı faktörleri. Günlük yaşamınızda yaptığınız seçimler gut hastalığı riskinizi arttırabilir. Aşırı alkol tüketimi –genellikle erkekler için günde ikiden fazla ve kadınlar için de günde birden fazla içki– gut hastalığı riskini arttırır. 
• Tıbbi sağlık sorunları. Bazı hastalıklar ve sağlık durumları gut hastalığına yakalanma riskini arttırabilir. Bu sağlık sorunları arasında tedavi edilmeyen yüksek kan basıncı (hipertansiyon) ve diyabet, kanda bulunan yüksek yağ ve kolesterol seviyesi (hiperlipidemi) ve atardamarlarda tıkanma (damar sertleşmesi) gibi kronik durumlar yer alır.  
• Bazı ilaç tedavileri. Genellikle hipertansiyon tedavisinde kullanılan tiazid tipi idrar söktürücüler ve düşük doz aspirin kullanımı da ürik asit seviyesini arttırabilir. Bunun yanı sıra organ nakli olan kişiler için yazılan reddetmeyi engelleyici ilaçlar da ürik asit seviyesinde artışa neden olabilir.    
• Ailede gut hastalığı geçmişi. Eğer ailenin diğer üyelerinde gut hastalığı varsa sizde de rahatsızlığın gelişme riski daha fazladır.
• Yaş ve cinsiyet. Gut hastalığı kadınlara oranla, erkeklerde daha sık görülür. Bunun nedeni kadınların vücutlarında, erkeklere oranla daha az ürik asit bulunmasıdır. Buna karşın menopozdan sonra kadınlardaki ürik asit seviyesi erkeklerdeki ürik asit seviyesine yaklaşır. Erkeklerde gut hastalığı genellikle 40 ila 50 yaşları arasında olmak üzere erken yaşlarda görülebilir. Buna karşılık kadınlarda belirtiler genellikle menopozdan sonra ortaya çıkar.   

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Gut hastalığı olan kişilerde daha ciddi sağlık sorunları ortaya çıkabilir. Bunlar:

• Tekrarlayan gut hastalığı. Bazı kişiler tekrarlayan gut hastalığı belirtileriyle karşılaşmayabilirler. Buna karşın diğerleri bir yıl içerisinde birkaç kez gut hastalığına yakalanabilirler. İlaç tedavileri gut hastalığının tekrarladığı kişilerde atakları önlemeye yardımcı olabilir.  
• İlerleyen gut hastalığı. Tedavi edilmeyen gut hastalığı, deri altında nodüller halinde tofüs adı verilen ürat kristallerinin oluşmasına neden olabilir. Tofüs oluşumları genellikle ağrıya neden olmaz; fakat bu nodüller gut atakları esnasında şişebilir ve hassaslaşabilir.  
• Böbrek taşları. Ürat kristalleri, gut hastalığı olan kişilerin idrar yolunda birikebilir. Bu da börek taşlarına neden olur. İlaç tedavileri böbrek taşı riskini azaltır. 

Muayenesi

Doktorunuzla Randevuya Hazırlanırken

Eğer gut hastalığına özgü belirtileri gözlemlemeye başlarsanız doktorunuzdan randevu alın. İlk incelemenin ardından doktorunuz sizi artrit ve diğer iltihaplı eklem rahatsızlıklarının tedavisinde uzmanlaşmış bir doktora (romatolog) yönlendirebilir.

İşte randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak bilgiler ve doktorunuzun size sorabileceği bazı sorular: 

Randevudan Önce Yapmanız Gerekenler

• Gözlemlediğiniz belirtileri yazın: Belirtilerinizin ne zaman başladığını ve ne sıklıkta ortaya çıktığını da not alın.
• Önemli kişisel bilgileri yazın: Yaşamınızda son zamanlarda gerçekleşen değişiklikleri ve strese neden olabilecek önemli faktörleri not alın.
• Önemli medikal bilgileri yazın. Tedavi gördüğünüz diğer sağlık sorunlarıyla kullandığınız ilaç, vitamin ve takviyelerin isimlerini listeye ekleyin. Doktorunuz ailenizde gut hastalığı geçmişi olup olmadığını da bilmek isteyecektir. 
• Mümkünse randevuya bir yakınınızla birlikte gidin. Bazen randevu esnasında size sunulan tüm bilgileri aklınızda tutmak zor olabilir. Sizinle beraber randevuya gelecek biri atladığınız veya unuttuğunuz noktaları size hatırlatabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları önceden yazın. Doktorunuza soracağınız soruların listesini önceden hazırlamak doktorunuzla geçireceğiniz zamanı en iyi şekilde kullanmanıza yardımcı olabilir.  

İlk Randevuda Doktorunuza Sorabileceğiniz Sorular:

• Belirtilerimin veya sağlık sorunumun muhtemel nedenleri nelerdir?
• Hangi testleri önerirsiniz?
• Eğer bu testler belirtilerimin nedenini tespit edemezse hangi ek testlere ihtiyacım olabilir?
• Şu anki belirtilerimin hafifletilmesine yardımcı olabilecek bir tedavi veya yaşam tarzı değişikliği var mı?
• Siz teşhis koyarken uymam gereken kısıtlamalar var mı?
• Bir uzmana danışmalı mıyım?

Bir Romatologa Yönlendirilmeniz Halinde Sorabileceğiniz Sorular:

• Gut hastalığım var mı?
• İyileşmeme yardımcı olacak tedaviler nelerdir?
• Yazdığınız ilacın muhtemel yan etkileri nelerdir?
• Eğer ilaçlar işe yaramazsa veya ciddi yan etkilere neden olursa nasıl bir yol izleyeceğiz?
• Tedaviye başladıktan ne kadar zaman sonra belirtilerimde iyileşme gözlemlenebilir?
• Uzun süreli ilaç tedavileri uygulamam gerekli mi?
• Bazı başka sağlık sorunlarım da var. Tüm bu sorunlarla en iyi nasıl baş edebilirim?
• Beslenmemde değişiklikler yapmamı önerir misiniz?
• Alkol almamda bir sakınca var mı?
• Sağlık durumumla ilgili daha fazla bilgi alabilmem için bana verebileceğiniz broşürler veya önerebileceğiniz internet siteleri var mı?

Randevunuz esnasında aklınıza gelebilecek başka soruları da sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzun Size Sorabileceği Sorular

Doktorunuz size bazı sorular yöneltecektir. Bu sorulara karşı hazırlıklı olmak, üzerinde daha fazla konuşmak istediğiniz noktalara zaman ayırmanızı sağlayabilir. Doktorunuz size şu soruları yöneltebilir:

• Belirtileriniz nelerdir?
• Belirtileri vücudunuzun hangi bölgesinde gözlemliyorsunuz? 
• Belirtileri ilk ne zaman gözlemlemeye başladınız?
• Belirtiler ne sıklıkta ortaya çıkıp kayboluyor?
• Belirli gıdalar veya fiziksel ya da duygusal stres gibi belirtilerinizi tetikleyen şeyler var mı?
• Diğer sağlık sorunlarına karşı tedavi uyguluyor musunuz?
• Reçetesiz veya reçeteli ilaçlar, vitaminler ve takviyeler dahil olmak üzere şu anda hangi ilaç tedavilerini kullanıyorsunuz?
• Ebeveynleriniz veya kardeşleriniz gibi birinci dereceden akrabalarınızda gut hastalığı var mı?
• Gün içerisinde neler yiyorsunuz?
• Alkol alıyor musunuz? Alıyorsanız ne sıklıkta ve ne kadar alıyorsunuz? 
• Başka endişeleriniz var mı?

Testleri

Testler ve Teşhis

Gut hastalığının teşhisine yardımcı testler şunlardır:

• Eklem sıvısı testi. Doktorunuz etkilenen eklemden sıvı almak için iğne kullanabilir. Mikroskop altında yapılan incelemelerde eklem sıvınızda ürat kristalleri tespit edilebilir.
• Kan testi. Doktorunuz kanınızdaki ürik asit seviyesini ölçmek için kan testi önerebilir. Ancak kan testi sonuçları yanıltıcı olabilir. Çünkü bazı kişiler, ürik asit seviyesi yüksek olmasına rağmen aslında gut hastalığına yakalanmamış olabilir. Ayrıca gut hastalığı belirtisi gösteren kişilerin de kanında anormal ürik asit seviyesine rastlanmayabilir. 

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Gut hastalığı tedavisi genellikle ilaç tedavilerini içerir. Sizin ve doktorunuzun seçeceği ilaç tedavileri şu anki sağlık durumunuza ve kişisel tercihlerinize bağlıdır.

Farklı ilaç tedavileri aşağıdaki durumlar için yazılır:

• Akut gut hastalığı ataklarını tedavi etmek ve gelecekte oluşacak atakları önlemek için
• Deri altında nodül oluşumuna (tofüs) neden olan ürat kristalleri gibi sorunların risklerini azaltmak için

Akut atakları tedavi etmek ve gelecekte atak oluşumunu engellemek için kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Steroid olmayan iltihap sökücü ilaçlar. İlaçlar, gut hastalığı olan kişilerde iltihaplanmaları ve ağrıları kontrol edebilir. Doktorunuz akut atakları durdurmak için daha yüksek dozda ilaçlar yazabilir. Ardından gelecekte oluşabilecek atakları önlemek için daha hafif dozlarda ilaçlar yazılabilir. 

Steroid olmayan iltihap sökücü ilaçlar; ibuprofen ve naproksen gibi seçenekleri ve indometasin gibi daha güçlü iltihap sökücü ilaçları içerir. Steroid olmayan iltihap sökücü ilaçlar mide ağrısı, mide kanaması ve ülser riski taşır.

• Kolkisin. Eğer steroid olmayan iltihap sökücü ilaçlar kullanamıyorsanız doktorunuz, belirtiler başlar başlamaz gut hastalığına bağlı olarak oluşan ağrıları etkili bir şekilde azaltan bir ağrı kesici olan kolkosini önerebilir. Buna karşın ilaç mide bulantısı, kusma ve ishal gibi dayanılmaz yan etkilere neden olabilir.  

Akut gut atağı geçtikten sonra, doktorunuz gelecekte atak oluşumunu önlemek için düşük dozda kolkosin yazabilir.

• Kortikosteroidler. Prednizon gibi kortikosteroid ilaçlar gut hastalığının neden olduğu iltihaplanma ve ağrıları kontrol altına alabilir. Kortikosteroidler hap şeklinde uygulanabilir veya ekleme enjekte edilebilir. Kortikosteroidler genellikle steroid olmayan iltihap sökücü ilaçları veya kolkosinleri kullanamayan kişilere verilir.  

Kortikosteroidlerin yan etkileri arasında kemiklerde incelme, yaraların geç iyileşmesi ve vücudun enfeksiyonla savaşma yetisinin azalması yer alabilir. Bu ciddi yan etkilerin risklerini azaltılmak için doktorunuz belirtilerinizi kontrol eden en düşük dozu uygulamaya çalışacaktır ve steroidleri mümkün olduğu kadar kısa süreli yazacaktır.   

Tekrarlanan gut ataklarıyla ilişkilendirilen sağlık sorunlarını önlemede kullanılan ilaçlar şunlardır:

• Ürik asit üretimini engelleyen ilaçlar. Allopurinol ve febuksostat gibi xantin oksidaz inhibitörler vücutta üretilen ürik asit miktarını kısıtlar. Bu, kandaki ürik asit seviyesinin azaltılmasına ve gut hastalığı riskinin düşürülmesine yardımcı olabilir. Allopurinolün yan etkileri arasında kızarıklık ve düşük kan sayımı yer alır. Febuksostat içeren ilaçlarının yan etkileri arasında kızarıklık, mide bulantısı ve karaciğer fonksiyonlarında azalma yer alır.  

Xantin oksidaz inhibitörler, en son atak tamamen bitmeden yeni akut atakların oluşmasını tetikleyebilir. Xantin oksidaz inhibitörleri almaya başlamadan önce kısa süre ile düşük dozda kolkosin kullanmak riski önemli ölçüde azaltabilir.    

Ürik asit atılımını hızlandıran ilaçlar. Probenesidler, böbreklerin vücuttan ürik asit atma yetisini geliştirir. Bu, vücuttaki ürik asit seviyesini düşürebilir ve gut hastalığı riskini azaltabilir; buna karşın idrardaki ürik asit seviyesi artar. İlacın yan etkileri arasında kızarıklık, karın ağrısı ve böbrek taşları yer alır.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı ve Doğal Tedaviler

İlaç tedavileri, gut hastalığı tedavisinde etkisi kanıtlanmış ve en etkili yöntemdir. Buna karşın beslenmenizde bazı değişiklikler yapmak da hastalığınızı yenmenizde size yardımcı olabilir.

Uzmanlar gut ataklarına karşı aşağıdakileri önerir:

• Her gün 8 ila16 bardak (2 ila 4 litre) sıvı alın. Alınan sıvıların en az yarısının su olmasına dikkat edin.   
• Alkolden kaçının.
• Tercihen düşük yağ içeren veya yağsız süt ürünleri, tofu, yumurta ve fındık ezmesi gibi sağlıklı kaynaklardan makul miktarda protein alın.
• Günlük kırmızı et, balık ve kümes hayvanları tüketimini 114-170 gram ile sınırlandırın. 

Alternatif Tedaviler

Alternatif Tedaviler

Eğer gut tedavisi umduğunuz gibi gitmiyorsa, rahatsızlığınıza karşı bazı tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemleri deneyebilirsiniz. Ancak denemek istediğiniz tedavi yöntemlerini ilk olarak doktorunuzla görüşün. Doktorunuz tedavilerin faydalarını ve zararlarını tartmanıza yardımcı olur ve tedavilerin, gut tedavisinde kullanılan ilaçların etkilerini azaltıp azaltmadığını size söyler.  

Tamamlayıcı ve alternatif tedavileri doktorunuzla tartışmak istemeyebilirsiniz. Buna karşın geleneksel tıp doktorları artık bu seçenekleri tartışmaya karşı daha açıktır. Fakat tedavilerin bazıları, klinik deneylerde geniş ölçüde çalışılmadığı için tedavilerin gut ağrılarına karşı faydalı olup olmadığını değerlendirmek zordur. Bazı durumlarda bu tedavilerin riskleri bilinmemektedir. 

Üzerinde çalışılan bazı tamamlayıcı ve alternatif tedavi yöntemleri şunlardır:

• Kahve. Çalışmalar, kahve –hem normal hem de kafeinsiz kahve– ile düşük ürik asit seviyesi arasında bir bağlantı tespit etmiştir. Buna karşılık kahvenin vücuttaki ürik asit üzerinde neden ve nasıl etkili olduğu konusunda henüz yapılmış araştırma bulunmamaktadır. Mevcut kanıtlar kahve içmeyenlerin, kahveye başlaması için yeterli değildir; fakat kanıtlar araştırmacılara gelecekte gut tedavisiyle ilgili ipuçları verebilir.
• C vitamini. C vitamini içeren takviyeler, kandaki ürik asit seviyesini düşürebilir. Buna karşın C vitamininin gut tedavisindeki etkileri çalışılmamıştır. Az miktar C vitamini sizin için yararlı diye fazla miktarda C vitaminin daha yararlı olacağını düşünmeyin. Fazla miktarlarda C vitamini de vücuttaki ürik asit seviyesini arttırabilir. Uygun C vitamini dozu konusunda doktorunuzla görüşün. Özellikle portakal olmak üzere daha fazla meyve ve sebze tüketerek, C vitamini alımını arttırabileceğinizi unutmayın.
• Kiraz. Yapılan çalışmalar kirazla düşük ürik asit seviyesi arasında ilişki kurmuştur; fakat yine kirazın gut belirtileri üzerindeki etkileri açık değildir. Beslenmenize böğürtlen, yaban mersini, mor üzüm ve ahududu gibi koyu renkli meyveler eklemek gut tedavisine karşı takviye almanın en güvenli yolu olabilir. Buna karşın bu konuyu ilk olarak doktorunuzla görüşün.  

Diğer tamamlayıcı ve alternatif tedaviler, gut ağrılarınız azalana veya aldığınız ilaçlar etki göstermeye başlayana kadar faydalı olabilir. Örneğin, derin nefes alma egzersizleri ve meditasyon gibi rahatlama teknikleri ağrıları düşünmemenize yardımcı olabilir.

Önleme

Rahatsızlığın Önlenmesi

İlaç Tedavileri

Eğer her yıl birkaç gut atağı yaşıyorsanız veya gut hastalığınız daha az sıklıkta ortaya çıkıyorsa fakat ağrılıysa, doktorunuz gelecekte atakların ve ataklara bağlı sağlık sorunları oluşma riskine karşı ilaç tedavileri önerebilir.

Akut gut atağınız geçtiğinde önleyici ilaç tedavileri almaya başlayabilirsiniz. Bu önleyici ilaçlar şunlardır:

• Düşük dozda steroid olmayan iltihap sökücüler
• Düşük dozda kolkison
• Allopurinol veya febuksostat
• Probenesid

Beslenme Değişiklikleri

Belirtilerin gözlemlenmediği zamanlarda yapacağınız beslenme değişiklikleri gelecekte oluşabilecek gut ataklarına karşı koruma sağlamaya yardımcı olabilir.

• Bol miktarda su tüketin. Her gün 8-16 bardak (2 - 4 litre) sıvı alın. Alınan sıvıların en az yarısının su olmasına dikkat edin.  
• Alkolü kısıtlayın veya alkol tüketimini kesin. Herhangi bir alkol türünün veya alkol miktarının sizin için güvenli olup olmadığı konusunu doktorunuzla görüşün. Son zamanlarda elde edilen kanıtlar, özellikle biranın erkeklerde başta olmak üzere gut hastalığı belirtileri riskini arttırdığını gösterir.   
• Dengeli beslenin. Dengeli miktarlarda meyve, sebze, tam tahıl ve yağsız veya az miktarda yağ içeren süt ürünleri tüketin.
• Proteini, düşük oranda yağ içeren ürünlerden alın. Düşük yağ oranı içeren süt ürünleri gut hastalığına karşı koruyucu etki sağlayabilir. Bu nedenle proteinleri, bu kaynaklardan almaya özen gösterin.
• Kırmızı et, balık ve kümes hayvanı eti tüketimini sınırlandırın. Bu ürünleri az miktarda tüketebilirsiniz; fakat etin türüne ve ne kadar yediğinize çok dikkat edin. Bu ürünlerin fazla miktarlarda tüketilmesi bazı sorunlara yol açabilir.    
• Sağlıklı kilonuzu koruyun. Sağlıklı kilonuzu korumaya yardımcı porsiyonlar seçin. Kilo kaybı, vücuttaki ürik asit seviyesini düşürebilir. Buna karşın oruçtan ve hızlı kilo kaybından kaçının; çünkü bu aktiviteler ürik asit seviyesini arttırabilir.