Mevsime bağlı duygusal rahatsızlık ya da SAD, sonbaharda başlayıp kış boyunca süren, bazen elden ayaktan düşüren depresyondur. SAD’li kişilere sabahları yataktan çıkmak bile zor gelebilir.

Çok iyi anlaşılmayan bu rahatsızlıkta genelde “ışık tedavisi” uygulanır; tedavide, bir SAD hastası aydınlık ışığın olduğu bir sahilde her sabah vakit geçirerek beynini, günlerin kısa ve loş olmadığına inandırır.

Yeni bir çalışmaya göre ise SAD, gözün içinde hastayı ışığa daha az duyarlı hale getiren genetik bir mirasla bağlantılı olabilir.

Virginia Üniversitesinde vücudun biyolojik saati veya günlük ritminin genetiğini inceleyen araştırmacılar, “Bu bireyler, kış aylarında normal faaliyetlerini sürdürebilmek için daha yüksek ışık düzeylerine ihtiyaç duyabilir,” dedi.

Araştırmayla, gözdeki bir fotopigment geni olan melanopsininin, yakın zamanda keşfedilen bir mirasla, insanlarda SAD’e neden olabileceği keşfedildi.

“Mirasın, SAD’li insanlarda kış süresince günlük yaşam için gereken ışık miktarını artırmaya katkıda bulunacağına inanıyoruz. Yeterli ışık miktarındaki eksiklik, SAD’in tetikleyicilerinden biri olabilir ama rahatsızlığın tek açıklaması değil.”

Çalışma, Ulusal Akıl Sağlığı Enstitüsü dahil birkaç kurumla birlikte yürütüldü. 220 katılımcıyı kapsadı, bunların 130’u SAD’liydi ve 90 katılımcı hiç ruhsal rahatsızlık geçirmemişti.

Video: Depresyon

Araştırmacılar, bir genetik testi kullanarak, 220 katılımcıdan 7’sinin, SAD etmenlerinden biri olabilecek mirasın iki kopyasını taşıdığını ve dikkat çekici bir şekilde, bu yedi kişinin SAD grubunda yer aldığını buldu.

“SAD teşhisi konulmuş birinin ille de melanopsin mirası taşıması şart değil ama bulduğumuz şey fazlasıyla gösteriyor ki mirası taşıyan kişilere pekâlâ SAD teşhisi konulabilir. Bir kişide bu genden iki kopya varsa, bizce bu rahatsızlığı geçirme ihtimali akla yatkın.”

Araştırmacıların bulgularına göre, bu genin iki kopyasına sahip birinin, mirası taşımayan birine nazaran beş kat daha fazla SAD belirtisi gösterme ihtimali var.

“Bir ruhsal rahatsızlık için çok yüksek bir etki bu çünkü çoğu ruhsal rahatsızlığın birçok potansiyel nedeni var ve birçok genetik miras da bu nedenlerden, bulduğumuz bu mirasın ise rahatsızlıkla açık bir bağlantısı var.”

Melanopsin geni, ışığa duyarlı bir proteini kodlar, bu protein retinadaki bir fotoalıcı sınıfında bulunur ve görmeyle ilişkili değildir ama birçok görsel tepkiyle, mesela günlük ritimlerin kontrolü, hormonların denetimi, uyanıklığa aracılık ve uykunun düzenlenmesiyle bağlantılıdır.

Bu genin mirası, ışığa karşı bu tepkilerin anormal düzenlenmesine neden olarak SAD depresyon belirtilerine yol açabilir. SAD hastalarının %29’unun bu rahatsızlığı daha önce geçirmiş ailelerden gelmesi de, kalıtsal bir bağlantı gösteriyor.

“Bulgu, melanopsin mirasının, bazı insanları SAD’e meyilli hale getirebildiğini ve bu hastalığın iki kopyasına sahipseniz ona yakalanma ihtimalinizin oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Işığa patolojik tepkinin altında yatan mekanizmaları nihai olarak anlamak ise tedaviler ve daha ileri araştırmalarla SAD için testler geliştirilmesini sağlayabilir.”