Çocuklarda Diyabet: Yüksek Kan Şekerinin Engellenmesi

Hiperglisemi olarak da adlandırılan yüksek kan şekeri, kandaki şeker (glukoz) seviyesi normalin üzerine çıktığında gerçekleşir. Diyabeti olan birinde yüksek kan şekerinin sebepleri arasında unutulan oral diyabet ilacı veya insülin iğnesi, çok fazla yemek, fiziksel aktiviteyi atlamak veya hastalık ya da stres olabilir. Yeniyetmelikte hızlı büyüme de çocuğunuzun kan şekeri seviyelerini hedef aralıkta tutmayı güçleştirebilir.

Düşük kan şekerinin tersine yüksek kan şekerinin gelişmesi genellikle yavaş yavaş olur, saatler veya günler sürebilir. Ama çok büyük bir öğün yerseniz veya bir insülin dozunu kaçırırsanız, yüksek kan şekeri hızlı da (birkaç saat içinde) gelişebilir. Güvenli aralığın hemen üzerindeki kan şekeri seviyeleri, kişinin yorgun ve susuz hissetmesine sebep olabilir. Çocuğunuzun kan şekeri seviyesi normalden yüksek kalırsa, vücudu bu seviyeye uyum sağlayacaktır. Zamanla yüksek kan şekeri gözlere, kalbe, böbreklere, damarlara ve sinirlere zarar verir. Çocuğunuzun kan şekeri yükselmeye devam ederse böbrekler, üretilen idrar miktarını arttıracağından vücut susuz kalabilir. Çocuğunuz aşırı derecede susuz kalırsa da komaya girebilir ve ölebilir.

Siz veya çocuğunuz belirtileri fark ettiğiniz sürece yüksek kan şekerini tedavi edecek zamanınız olur, böylece acil bir durum haline gelmez. Yüksek kan şekeri problemlerini önlemenize yardımcı olabilecek üç adım:

• Çocuğunuzun kan şekerini sık sık ölçün, özellikle hastalık sırasında veya normal rutinini takip etmediğinde. Çocuk bitkinlik ve artan susuzluk ve idrara çıkma gibi yüksek kan şekeri belirtilerini bazen göstermeyebilir.
• Çocuğunuz kan şekeri seviyesi sık sık veya sürekli hedef aralığın üzerinde kalıyorsa doktorunuza bildirin. İlacın veya insülin dozunun ayarlanması veya değiştirilmesi gerekebilir.
• Dehidrasyonu (sıvı kaybı) engellemek için çocuğunuzu su veya kafeinsiz ve şeker ihtiva etmeyen içecekler içmeye teşvik edin.

Yüksek kan şekeri acil durumları nelerdir?

Yüksek kan şekeri

Yüksek kan şekeri, çocuğunuzun kanındaki şeker (glukoz) seviyesinin normal veya normale yakın bir aralığın üzerinde olduğu anlamına gelir. Çocuğunuz, kan şekeri güvenli aralığın üzerindeyken kendisini yorgun ve susamış hissedebilir. Fakat bazı insanlar kanlarındaki yükselmiş şeker seviyelerine ayak uydururlar ve kan şekeri seviyeleri çok yükselene kadar belirgin yüksek kan şekeri belirtileri göstermeyebilirler.

• Çocuğunuzun kan şekeri seviyesi desilitre başına 80 miligram (mg/dL) ve 200 mg/dL arasındaysa belirtisi olmayabilir. Eğer varsa belirtilerin hafif olması muhtemeldir, bitkinlik gibi.
• Kan şekeri seviyesi 200 mg/dL ila 350 mg/dL arasında olduğunda çocuğunuzun artan susuzluk ve normalden daha fazla idrara çıkma gibi hafif belirtileri olabilir. Bazı insanlar kan şekeri seviyeleri bu aralıktaysa, herhangi bir belirti fark etmezler.
• 350 mg/dL’nin üzerinde bir kan şekeri seviyesi genellikle ortadan şiddetliye kadar belirtilere sebep olur. Çocuğunuz yorgun ve uykulu hissedebilir, görüşü bulanıklaşabilir ve iştahını kaybedebilir. Kan şekeri yükselmeye devam ederse çocuğunuzun zihni bulanabilir ve komaya girebilir.

Yüksek kan şekeri belirtileri genellikle saatler ve günler boyunca derece derece gelişirler. Ama aşırı miktarda yer veya bir insülin dozunu kaçırırsanız hızla (birkaç saat içerisinde) da gelişebilir. Çocuğunuzu ve siz belirtileri gözden kaçırmadığınız sürece genellikle erken tedavi yapacak zamanınız olur. Yüksek kan şekeri, seviyeleri şiddetli susuzluğa yol açtığında ve vücudun kimyasal süreçlerine (metabolizma) müdahale ettiğinde acil durum gerçekleşir.

Yüksek kan şekeri, çok az insülin olduğunda veya çocuğunuzun vücudu kan akışındaki insüline doğru bir şekilde yanıt vermediğinde gelişir. Yüksek kan şekeri acil durumları sık sık insülin ihtiyacını arttıran enfeksiyon veya ameliyat sebebiyle gelişir.

Aşağıdaki durumlarda kan şekeri seviyeleri hedef aralığın üzerine çıkabilir:

• Çocuğunuz diyabet için oral ilacın veya insülinin bir dozunu kaçırdığında.
• Çok fazla yemek yediğinde
• Yeterli fiziksel aktivitede bulunmadığında
• Duygusal stres altındaysa
• Grip veya enfeksiyon gibi bir rahatsızlığı varsa.

Çocuğunuzun bazen sabahları kahvaltıdan önce çok yüksek kan şekeri seviyeleri olabilir. Bu, şafak fenomeni veya Somogyi etkisine bağlı olabilir.

Yüksek kan şekeri neden önlenmelidir?

Bir şekilde normal veya normale yakın aralığın üzerindeki kan şekeri seviyeleri artan susuzluk ve daha sık idrara gitme gibi belirtilere sebep olabilir. Eğer yüksek kan şekeri erken tedavi edilmezse çok yüksek bir seviyeye yükselebilir, bu da yaşamı tehdit edici olabilir. Ayrıca yüksek kan şekeri zamanla komplikasyon riskini de arttırabilir; örneğin sinirlerle, gözlerle veya böbreklerle ilgili sorunlar gibi.

Çocuğunuzun kan şekeri seviyeleri 200 mg/dL’nin üzerinde çıktığında böbrekler, fazla şekerin bir kısmını idrarla atar. Şekerle birlikte böbrekler büyük miktarlarda sıvı da bırakırlar ve bu da idrarda artışa sebep olur.

Çocuğunuzun kan şekeri seviyesi yükselmeye devam ederse ve kaybedilen sıvıların yerine yenileri konmazsa çocuğunuz su kaybedebilir. Su kaybı, bir yüksek kan şekeri acil durumuna yol açabilir. Aşağıdaki iki yüksek kan şekeri acil durumu, yaşamı tehdit edici olabilir.

• Çocuğunuz hiperosmolar sendrom denilen bir yüksek kan şekeri acil durumu riskinde olabilir. Hiperosmolar durum çocuğunuzun kan şekeri seviyeleri sürekli çok yüksek, örneğin 600 mg/dL’nin üzerinde ise ve su kaybına uğramışsa gelişebilir. Hiperosmolar durumunun erken belirtileri kolayca gözden kaçırılabilir.
• Çocuğunuz yüksek kan şekerinden dolayı diyabetik ketoasidoz (DKA) denilen bir duruma da yakalanabilir. Diyabetik ketoasidoz çocuğunuzun kan şekeri seviyeleri sürekli çok yüksek, örneğin 250 mg/dL’nin üzerinde ise ve su kaybına uğramışsa gelişebilir. Ketoasidozda, çocuğunuzun vücudu protein ve yağı enerji için yakar, ayrıca asitlerin ve ketonların kanda birikmesine sebep olur. Ketonlar kısmen idrara karışabilir. Ketoasidoza yakalandığında durumun kötüleşmesini engellemek üzere çocuğunuzun derhal acil bakıma alınması gerekir.

Çoğunlukla yüksek kan şekeri acil durumu, insülin ihtiyacını arttıran bir enfeksiyona veya ameliyat gibi vücudunuz üzerindeki strese bağlı olarak gelişebilir.

Yüksek kan şekerini nasıl önleyebilirsiniz?

Yüksek kan şekeri acil durumunu engellemenin en iyi yolları kan şekeri seviyelerini sık sık denetlemek, acil durumlara hazırlıklı olmak, yüksek kan şekerini derhal tedavi etmek, enfeksiyonları hemen tedavi etmek ve çocuğunuzun bol miktarda şekersiz sıvı almasını sağlamaktır. Enfeksiyonlar da erken tedavi edilmelidir. Tedavi edilmemiş enfeksiyonlar örneğin idrar yolu enfeksiyonları ve cilt enfeksiyonları, çocuğunuzun yüksek kan şekeri acil durumu riskini arttırabilir.

Hazırlıklı olun:

• Yüksek kan şekerinin belirtilerini bilin. Bunları sizin ve çocuğunuzun sık sık görebileceği bir yere asın, mesela buzdolabı kapısına. Çocuğunuzun gösterdiği ancak listede olmayan belirtileri listeye ekleyin. Diğer insanların belirtileri ve acil bir durumda ne yapılacağını bilmelerini sağlayın.
• Evde çocuğunuzun kan şekerini sık sık ölçün, özellikle hasta olduğunda veya olağan rutinini takip etmediğinde. Çocuğunuzun kan şekerini evde ölçmek herhangi bir belirti göstermediğinde bile ne zaman yüksek olduğunu bilmenize yardım edecektir.
• Çocuğunuzun bakımıyla ilgilenen diğer insanlara kan şekerinin nasıl ölçüleceğini öğretin. Kan şekeri ölçüm cihazını kullanma talimatını cihazla birlikte bulundurun, böylece gerektiğinde herhangi biri çocuğunuzun kan şekerini ölçebilir.
• Çocuğunuzun, her zaman sağlık durumunu belirten bir bileklik gibi tıbbi bir kimlik taşımasını sağlayın. Bu, çocuğunuz çok hasta veya konuşamayacak şekilde sakatsa çok önemlidir.
• Keton test şeritlerini el altında bulundurun. Çocuğunuzun kan şekeri seviyesi 300 mg/dL’nin üzerinde ise keton için idrarını test edin. Keton testinin sonuçları çocuğunuzun idrarında orta ile fazla miktarda keton olduğunu gösteriyorsa danışmak üzere doktorunuzu arayın.
• Bir plan oluşturun. Genellikle insülin alan insanların kan şekeri seviyeleri yüksek olduğunda ayrıca hızlı etki eden insülin almaları gerekir. Çocuğunuzun doktoruyla çocuğunuzun kan şekeri seviyesine göre ne kadar alması gerektiğini(değişken ölçek)  konuşun.
• Çocuğunuzun ilaçlarını doktorun tavsiye ettiği şekilde verin. Diyabet için oral ilaçları veya insülin enjeksiyonları, doktorunuzla konuşmadan atlamayın.

Yüksek kan şekerini erken tedavi edin.