• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Çürük, cilt altında kan damarlarının hasar görmesiyle sonuçlanan sık görülen bir cilt yaralanmasıdır. Cilt altında hasar gören kan damarlarından gelen kan cilt yüzeyine yakın bölgede toplanarak siyah veya mavi bir iz olarak farkına vardığımız sonuçlara yol açar. Çürük, aynı zamanda kontüzyon (ezilme) olarak da bilinir.

Sebepler

İnsanlarda, genellikle herhangi bir şeye çarpma veya herhangi bir şeyin çarpması sonucu morluklar oluşur.

• Çürükler, atletler ve ağırlık kaldırma sporu yapanlar gibi ağır egzersiz yapan bazı insanlarda görülebilir. Bu çürükler, cilt altındaki kan damarlarında görülen mikroskobik yırtılmaların bir sonucu olarak oluşurlar. Sporculardaki çürükler doğrudan etki/travma sebebiyle oluşabilir ve altta yatan bir hematom eşlik edebilir.
• Kolayca ya da herhangi bir neden olmaksızın meydana gelen açıklanamayan tesadüfi çürükler, özellikle çürüklere sık sık burun kanamaları ve diş eti kanamaları eşlik ediyorsa, bir kanama bozukluğunun işareti olabilir ya da kan inceltici (antikoagülan) ilaçlardan kaynaklanıyor olabilir.
• Genellikle, kaval kemiği veya uyluk kemiğindeki açıklanamayan çürükler, aslında bir karyola direği veya başka bir objeye çarpma sonucu kaynaklanır ve yaralanmanın oluşu hatırlanamaz.
• Yaşlanmayla beraber cilt de inceldiği için, yaşlılarda sıklıkla çürükler görülebilir. Altta yatan kan damarlarını besleyen dokular da ayrıca daha kırılgan hale gelir.
• C vitamini yetersizliğinde de çok sıklıkla çürükler görülebilir (askorbik asit eksikliği).
• Çocuklarda, çürük çocuğun fiziksel istismarının bir belirtisi olabilir (çocuk istismarı).

Belirtiler

• Başlangıçta, yeni bir morluk aslında kırmızı renkte olabilir. Daha sonra, birkaç saat içinde mavi veya koyu mor renge döner, birkaç gün sonra iyileşmeyle beraber sarı veya yeşil bir renk alır.
• Bir çürük, ilk birkaç gün boyunca genellikle hassastır ve bazen ağrılı bile olabilir, ama renk kayboldukça ağrı da genellikle kaybolur.
• Sıyrık veya kesikte görüldüğü gibi çürükte cildin bütünlüğü bozulmadığı için enfeksiyon riski de bulunmaz.
• Bir bölgenin tekrarlı çürüğü, ciltteki demir depoları sebebiyle kalıcı sarımsı-kahverengi lekeyle sonuçlanabilir.

Ne zaman tıbbi yardım almalı

• Çürüğe şişlik ve aşırı ağrı eşlik ediyorsa doktorunuzu arayın.
• Eğer bir sağlık sorunu nedeniyle kan inceltici ilaç alıyorsanız veya önemli bir çürük fark ettiyseniz doktorunuzu arayın.
• Çürük kolayca veya ortada bir sebep olmaksızın ortaya çıkarsa doktorunuzu arayın.
• Çürük ağrılıysa ve ayak veya el tırnağı altındaysa doktorunuzu arayın.
• Çürük iki hafta içinde iyileşmezse ya da üç dört hafta içerisinde tamamen geçmezse doktorunuzu arayın.
• Kafa veya göz üzerindeki gibi bazı morluklar çok fazla anksiyeteye neden olabilir.
• Kafada bir çürük oluştuğu takdirde (bazen "kaz yumurtası" olarak da adlandırılır), ancak kişinin bilincini yitirmediği ve kazayı hatırladığı durumlarda, ciddi bir kafa travması oluşmuş olma ihtimali düşüktür.
• Diğer taraftan, kişi ne olduğunu hatırlamıyorsa sarsıntı geçirdiğinden şüphelenilmeli ve en yakın acil servise götürülmelidir.
• Eğer çürük yüzde gözün hemen üzerinde oluşmuşsa, yer çekimin etkisiyle bu morluğun gözün hemen altındaki bölgeye geçmesi ve muhtemelen gözde bir siyahlık oluşturması beklenebilir. Gözünüzü tüm yönlerde oynatabildiğiniz ve görmenizde bir değişiklik veya bir baş ağrınız olmadığı sürece, sizin hastaneyi ziyaret etmenizi gerektirecek ciddi bir yaralanma olması ihtimali çok düşüktür.

Teşhis

Eğer yaralanma belirgin bir morluk oluşturmamışsa ve doktorunuz bir kırık olduğundan şüphe etmiyorsa, muhtemelen herhangi bir tetkik yapmayacaktır.

• Eğer şişlik veya şiddetli ağrınız varsa, doktorunuz kırık olmadığından emin olmak için o bölgenin X ışını (röntgen) ile incelenmesini isteyebilir.
• Eğer çürükler sıklıkla gerçekleşiyorsa ve belirgin bir sebebi yoksa doktorunuz herhangi bir kanama bozukluğunu araştırmak için kan tahlillerine ihtiyaç duyabilir.
• Bazı çürükler ve zaman içinde ve iyileşme aşamalarının çeşitli evrelerindeki çürük düzenleri doktoru fiziksel istismar yönünden uyarabilir.

Tedavi

Evde Tedavi

Çürüklerin tedavisi yaralanmadan hemen sonra morluk hala kırmızımsı ve tazeyken en etkili şekilde yapılabilir.

• İyileşmenin hızlandırılması için ve soğuğa yanıt olarak alttaki kan damarlarının büzülmesi yoluyla şişmenin azaltılması için, 20-30 dk boyunca etkilenen bölgeye bir buz paketi veya dondurulmuş bir bezelye paketiyle soğuk kompres uygulanmalıdır. Buzu doğrudan cilde temas ettirmeyin; bir havlunun içine sararak uygulayın.
• Çürük ayak veya bacağım geniş bir bölümüne yayılmışsa, bacak ilk 24 saat boyunca mümkün olduğunca uzun süre yüksekte tutulmalıdır.
• Ağrı için, asetaminofen veya ibuprofen şişenin üzerindeki yönergelere göre alınabilir.
• Pıhtılaşmayı engellediği için ve aslında kanama süresini de uzattığı için aspirinden kaçınılmalıdır.
• Yaklaşık 48 saat sonra, sıcak bir bezle 10 dakika boyunca veya günde 2-3 kez ısı uygulaması moraran bölgenin kan akımını artırabilir ve cildin kanı hızlı bir şekilde geri emmesini sağlayabilir. Sonuç olarak da, çürüğün rengi açılacaktır.

Tıbbi Tedavi

Doktorlar çürükler için “Evde Tedavi” başlığı altında anlatılan tedavinin (bu paketleri ve sonra ısı uygulaması, ağrı için reçetesiz satılan ilaçlar ve moraran bölgenin yükseltilmesi) dışında farklı özel bir tedavi uygulamaz.

Aile içi şiddete maruz kalma şüphesi taşıyan bir kişi bir sosyal hizmet uzmanına sevk edilebilir.

Önleme

• Futbol gibi temas sporlarıyla uğraşırken koruyucu giysiler (tekmelikler) giyin.
• Mobilyalarınızı evinizin içinde kapı eşiklerinden ve ortak yürüyüş yollarından uzakta yerleştirin.
• Telefon ve elektrik kablolarını yürürken takılıp düşebileceğiniz evin açık alanlarından uzak tutun.
• Zeminin kuru olmasına ve halılarında kaymaya karşı dirençli olmasına dikkat edin.
• Zeminde takılabileceğiniz dağınıklıkların olmasına izin vermeyin.
• Gece tuvalete gitmeniz gereken durumlarda küçük bir gece lambası ya da bir el feneri kullanın.
• Doktorunuz size antikoagulan ilaçlar (kan incelticiler) reçete ettiyse, gerekli olduğunda bunların düzenli olarak izlenmesine ve gerekli ayarlamaların yapılmasına dikkat edin.