Dil gecikmesi, olağan gelişim zaman çizelgesinde dil becerilerinin geliştirilmemesidir. Dil gecikmesi konuşma gecikmesinden ayrıdır; konuşma gecikmesinde gecikmenin odağı konuşma mekanizmasının kendisindedir. Bu yüzden dil gecikmesi özellikle, uygulamasından çok dilin altında yatan bilginin gelişmesinde gecikmeyi ifade eder.

Dil ve konuşma arasındaki fark bir bilgisayar programıyla yazıcı gibi bir çıktı cihazı arasındaki ilişki düşünülerek anlaşılabilir. Bilgisayarda çalışan yazılım (örneğin bir sözcük işleme programı) kullanıcının bilgisayarda depolanan bir içerik yaratmasını sağlar. Dosyanın fiziksel bir kopyasını gerçekten yaratmak için bilgisayar bir başka cihaza ihtiyaç duyar: bir yazıcıya. Yazıcı dosyayı alır ve kağıt üzerinde şekiller yapması için yazıcı başlığının hareketini kontrol eden bir dizi komuta dönüştürür.

Bu iki aşamalı süreç dil (bilgisayar programı) ve konuşma (yazıcı) arasındaki fark gibidir. Bir şeyler iletmek istediğimizde ilk aşama mesajı, anlamımızı ileten bir sözcükler ve cümle yapıları kümesine kodlamaktır. İkinci aşamada dil artikülatörleri kontrol eden motor komutlara çevrilir, böylece konuşma yaratılır. Konuşma akciğerler, ses telleri, ağız, dil, dişler, vb gibi organ ve yapılar kullanılarak sesleri yapma sürecidir.

Dil ve konuşma iki bağımsız aşama olduklarından ayrı ayrı gecikebilirler. Örneğin, bir çocuk konuşmada gecikmiş olabilir (yani anlaşılabilir konuşma sesleri üretemiyor) ama dilde gecikmemiş olabilir. Bu durumda çocuk yaşına uygun miktarda dil üretmeye çabalıyordur ama bu dili anlamak zor veya imkansızdır. Tersine, dil gecikmesi olan bir çocuk genelde henüz konuşma sesleri üretecek fırsatı elde etmemiştir; bu yüzden konuşmada gecikme yaşaması da olasıdır.

Dil gecikmesi yaygın olarak alıcı ve ifade edici kategorilerine ayrılır. Alıcı dil bize söyleneni anlama sürecimizdir. İfade edici dil ne düşündüğümüzü, gereksindiğimizi ve istediğimizi iletmek için kelimelerin ve cümlelerin kullanımıdır. Her iki kategori de başkalarıyla iletişime girebilmenin yanı sıra başkaları bizimle iletişime geçtiğinde anlamanız için temeldirler.

Dil gecikmesi diğer gelişim bozukluğu tipleri için risk faktörüdür, sosyal, duygusal ve bilişsel gecikme gibi, ama bazı çocuklar bu eksikliklerini aşabilir, hatta bir zamanlar durakladıkları yerde mükemmelleşebilirlerken diğerleri böyle olmayabilir. Dil gecikmesinin özellikle bir ortak sonucu okuma becerilerinin gecikmesi veya yetersiz edinilmesidir. Okumak senaryonun şifrelenmesi ve şifresinin çözülmesidir (yani konuşma seslerini sembollerle, sembolleri konuşma sesleriyle eşleştirmektir). Çocuk dilde ve konuşmada ustalaşmak için mücadele ediyorsa bir başka karmaşıklık seviyesini (yazma) öğrenmek zordur. Bu yüzden çocukların başarılı okuyucular olmak için dil becerilerinin olması çok önemlidir.

Sinir bilimci Steven Pinker belirli bir dil gecikmesi biçiminin Albert Einstein, Richard Feynman ve Edward Teller gibi bazı kişilerde istisnai ve doğuştan analitik maharetle ilişkili olabileceğini varsayar.

2005 yılında araştırmacılar ekspresif dil gecikmesi ve genetik bir anormallik arasında bağ buldu: Williams-Beuren sendromuna yakalanmış kişilerde aynı genlerin kopya kümeleri yoktur.

Televizyon ve Dil Gecikmesi

Televizyon izlemek gecikmiş dil gelişimiyle ilişkilendirilmiştir. Erken beyin gelişimiyle ilgili araştırmalar, bebeklerin ve yeni yürümeye başlayanların sağlıklı beyin gelişimi ve uygun sosyal, duygusal ve bilişsel becerilerin gelişimi için ebeveynleri ve diğer önemli bakıcılarıyla doğrudan etkileşime ihtiyaçlarının çok fazla olduğunu gösteriyor. Yalnız başına televizyon izleyen çocukların, televizyon izlerken bakıcılarıyla etkileşime geçen çocuklarla kıyaslandığında 8,47 kat daha fazla dil gecikmesine yakalanma olasılığı var. Amerikan Pediyatri Akademisinin tavsiye ettiği gibi 2 yaşın altındaki çocuklara asla televizyon seyrettirilmemeli ve 2 yaşından sonra günde bir iki saat kaliteli programdan daha fazla olmamalıdır. Bu yüzden böyle küçük çocukların televizyona maruz bırakılmalarından vazgeçilmelidir. Ebeveynler çocuklarının zihinsel performansını bozabilecek televizyonla alakalı dil gelişimi gecikmelerini engellemek için çocukları daha fazla konuşma içeren faaliyetlere katmalıdırlar.