• İçindekiler
• Nedir?
• Belirtiler
• Sebepler
• Risk Faktörleri
• Testler ve Teşhis
• Tedaviler ve İlaçlar
• Öneriler

Nedir?

Vertigo, kendiniz ya da başınız dönüyormuş gibi ani bir hisse kapılmadır. İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo kısa süren hafif ya da şiddetli baş dönmesi ataklarıyla kendini belli eder. İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo belirtiları başın pozisyonundaki belirli değişiklikler (başın yukarıya ya da aşağıya oynatılması gibi) ve yatmak, dönmek ya da yatakta oturmak gibi hareketlerle tetiklenir. Ayrıca ayakta dururken ya da yürürken dengenizi kaybetmiş gibi hissedebilirsiniz.
 
İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo can sıkıcı bir problem olsa da, düşme riskinin arttığı durumlar dışında pek ciddi değildir. İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo etkili bir şekilde tedavi edilebilir. 

Belirtiler

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigonun (BPPV) belirtileri şunlardır:

• Baş dönmesi
• Kendinizin ya da etrafınızdaki şeylerin dönmekte ya da hareket etmekte olduğu hissi
• Bayılma hissi
• Sarsaklık
• Denge kaybı
• Baş dönmesi hissi ile birlikte bulanık görme.
• Mide bulantısı
• Kusma

BPPV’nin belirtimeri gelip gidebilir, belirtiler genellikle bir dakikadan az sürer. İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo ve diğer vertigo türlerinin atakları bir süre için kaybolabilir ve daha sonra yeniden başlayabilir.
BPPV belirtilerine sebep olan aktiviteler kişiden kişiye değişebilir. Ama neredeyse her zaman başın pozisyonunun değişmesiyle başlar. Belirtileri çoğunlukla anormal ritmik göz hareketleri (göz titremesi) eşlik eder. Nadiren olsa da, BBPV’nin her iki kulakta da olması mümkündür (çift taraflı BPPV).

Doktora ne zaman gitmeli?

Eğer bir haftadan uzun bir süredir belirli aralıklarla nükseden, açıklanamayan herhangi bir baş dönmesi ya da vertigo yaşıyorsanız doktorunuzdan randevu alın. Baş dönmesinin ciddi bir hastalığa işaret ettiği pek görülmese de, eğer aşağıdakilerle birlikte baş dönmesi ya da vertigo varsa hemen doktorunuza başvurun.

• Yeni, farklı ya da şiddetli bir baş ağrısı
• 38 derece ya da daha yüksek ateş.
• Çift görme ya da görme kaybı.
• İşitme kaybı
• Konuşma güçlüğü
• Bacak ya da kollarda güçsüzlük
• Bilinç kaybı.
• Düşme ya da yürümede güçlük
• Uyuşma ya da karıncalanma
• Göğüs ağrısı ya da, hızlı veya yavaş kalp atışı.

Yukarıda yazılan belirtiler felce ya da kalple ilgili daha ciddi bir probleme işaret ediyor olabilir. 

Sebepler

Bazen doktorlar BPPV için belirli bir sebep bulamazlar.

Bir sebep saptanabildiğinde, BPPV genellikle başa gelen hafif ya da ciddi bir darbeyle ilişkilendirilir. BPPV’nin daha az görülen sebepleri arasında iç kulağa hasar veren hastalıklar ya da nadir olarak, kulak ameliyatı sırasında veya uzun süre sırt üstü pozisyonda yatma sonucunda meydana gelen hasarlar bulunur.

Kulağın rolü

Kulağın içinde vestibüler labirent adı verilen küçük bir organ vardır. Bunun içinde ilmek şeklinde üç yapı (yarı dairesel kanallar) bulunur. Bu yapıların içinde başın rotasyonunu denetleyen bir sıvı ve tüy benzeri, ince sensörler yer alır. Kulağın içindeki diğer yapılar (otolit organlar) başınızın yukarı, aşağı, sağa, sola, öne, arkaya hareketlerini ve başınızın yer çekimine bağlı pozisyonunu denetler. Bu otolit organlar (kırbacık ve kesecik) sizi harekete ve yerçekimine duyarlı yapan kristaller içerir.

Çeşitli nedenlerden ötürü bu kristaller yerinden oynayabilir ve yarı dairesel kanallardan birine girebilir (özellikle yatma pozisyonundayken). O zaman yarı dairesel kanal, başın pozisyonundaki değişikliklere duyarlı hale gelir. Bunun sonucunda baş dönmesi meydana gelir. 

Risk Faktörleri

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo çoğunlukla 60 yaş ve üstü kişilerde görülür, ama herhangi bir yaşta da ortaya çıkabilir. Yaşlanmanın dışında, iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigoya yakalanma riskinizi artırabilecek kesin bir faktör yoktur. Ancak, daha önce başa gelen bir darbe ya da kulağın denge organlarında herhangi bir başka bozukluk sizi BPPV’ye karşı daha duyarlı yapabilir.

Neden olduğu sağlık sorunları

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) rahatsız edici olmasına rağmen, nadiren başka sağlık sorunlarına sebep olur. Nadir vakalarda, eğer ciddiyse, süreklilik arzeden BPPV sıkça kusma nedenidir. Bu durumda dehidrasyon (su kaybı) riski gelişebilir.

Randevunuz için hazırlanma

Eğer BPPV şüphesi uyandıran belirtileriniz varsa, doktorunuzdan randevu alın. Doktorunuz bir ön muayene yaptıktan sonra sizi bir kulak, burun, boğaz doktoruna (KBB) ya da beyin ve sinir sistemi konusunda uzman bir doktora (nörolog) sevkedebilir.
Aşağıda randevunuz için hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktorunuzdan beklentinizin ne olması gerektiğini açıklayan bazı bilgiler var.

Neler yapabilirsiniz?

• Belirtilerinizi not edin. Ne zaman başladıklarını ve ne sıklıkla ortaya çıktıklarını yazın.
• Yakın zamanda başınıza aldığınız herhangi bir darbe varsa not edin. Küçük kazalar ya da yaralanmalar da dahil.
• Temel tıbbi bilgilerinizin bir listesini yapın.Tedavi görmekte olduğunuz diğer sağlık durumlarını ve aldığınız ilaçların, vitaminlerin ya da takviyelerin isimlerini yazın.
• Eğer mümkünse bir yakınınızı yanınızda götürün.Size eşlik eden biri sizin kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları not edin.Soruları önceden hazırlamak doktorunuzla geçireceğiniz zamandan azami derece faydalanmanızı sağlayacaktır.

İlk randevuda doktorunuza sormanız gereken sorular şunlardır:

• Belirtilerimin ya da sorunumun olası nedenleri nelerdir?
• Hangi testleri önerirsiniz?
• Eğer bu testler belirtilerin sebebini ortaya çıkarmazsa, başka hangi testleri yaptırmam gerekir?
• Teşhis konmasını beklerken uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
• Bir uzmana görünmeli miyim?

Eğer bir uzmana sevkedilirseniz sormanız gereken sorular şunlardır: 

• Teşhisiniz nedir?
• Hangi tedavi türleri kendimi daha iyi hissetmemi sağlayabilir?
• Tedaviye başladıktan ne kadar süre sonra belirtilarımın iyileşmeye başlaması beklenir?
• Eğer ilk tedavi işe yaramazsa, hangi tedaviyi tavsiye edersiniz?
• Ameliyat gerekli midir? Neden?
• Bu sorunu kontrol altında tutabilmek için ben neler yapabilirim?
• Herhangi bir aktivite kısıtlaması gerekir mi? Ne kadar süre için?
• Bu sorunun bende nüksetme riski var mı?
• Takip seansları için beni hangi sıklıkla göreceksiniz?
• Başka sağlık sorunlarım da var. Bunların hepsini en iyi şekilde nasıl kontrol edebilirim?
• BPPV hakkında daha fazla bilgi edinmek için hangi yazıları ya da web sitelerini önerirsiniz?

Randevularınız sırasında kafanızda başka sorular da oluşursa doktorunuza sormaktan çekinmeyin. 

Doktorunuzdan beklentileriniz ne olmalı?

BPPV’ye mahsus belirtiler için gideceğiniz bir doktor size aşağıdaki gibi bazı sorular sorabilir: 

• Belirtileriniz neler ve bunları ilk ne zaman fark ettiniz?
• Belirtileriniz gelip gidiyor mu? Ne sıklıkla oluyor?
• Belirtiler ortaya çıktığında ne kadar sürüyor?
• Bir kulağınız mı, yoksa her ikisi de mi etkileniyor?
• Özellikle herhangi bir şey (örneğin bazı hareket ya da aktiviteler) belirtileri tetikliyor mu?
• Görme problemleriniz var mı?
• Mide bulantısı ya da kusma oluyor mu?
• Baş ağrısı oluyor mu?
• Herhangi bir işitme kaybınız oldu mu?
• Kollarınızda ya da bacaklarınızda herhangi bir güçsüzlük, uyuşukluk ya da karıncalanma oldu mu?
• Konuşmada ya da yürümede herhangi bir güçlük çektiniz mi?
• Göğüs ağrınız oldu mu?
• Herhangi başka bir tıbbi sorundan dolayı tedavi görüyor musunuz?
• Reçetesiz ya da reçeteli ilaçlar, vitaminler ve takviyeler dahil olmak üzere şu anda aldığınız ilaçlar neler?

Testler ve Teşhis

Doktorunuz baş dönmesinin sebebini belirlemek için bir dizi test yapabilir. Fiziksel bir muayene sırasında doktorunuz şunlara bakacaktır:

• Göz ya da baş hareketleriyle tetiklenen ve bir dakikadan kısa bir sürede azalan baş dönmesi belirtileri
• Baş dönmesiyle birlikte, başınız bir yana dönük halde sırt üstü uzandığınız zaman ortaya çıkan belirgin göz hareketleri.
• Gözlerinizin bir yandan diğer yana istemdışı hareketleri.
• Göz hareketlerini kontrol edememe.

Eğer belirtilerinizin sebebini teşhis etmek zor ise, doktorunuz sizden aşağıdaki gibi ek testler isteyebilir:

• Elektronistagmografi (ENG) ya da Videonistagmografi (VNG).Bu testin amacı anormal göz hareketlerini saptamaktır. Elektrotların kullanıldığı ENG ya da küçük kameraların kullanıldığı VNG tekniği, başınız farklı pozisyonlardayken ya da denge organlarınız su ya da havayla uyarılmışken istemsiz göz hareketlerini ölçerek baş dönmesinin bir iç kulak hastalığından ileri gelip gelmediğini saptamaya yardımcı olabilir. Diğer testler ise kolay ya da zor koşullar altında dik bir pozisyonda kalıp kalamadığınızı saptayabilir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MRI).Bu teknikte başınızın ve vücudunuzun kesitsel görüntülerinin elde edilmesi için manyetik alan ve radyo dalgaları kullanılır. Doktorunuz bir dizi sorunu tanımlamak ve teşhis koymak için bu görüntüleri kullanabilir. MRI, vertigonun sebebi olabilecek akustik nöroma (ses ve denge bilgisini iç kulaktan beyne taşıyan sinirde meydana gelen kanserli olmayan bir beyin tümörü) ya da diğer lezyonları olasılık dışı bırakmak amacıyla yapılabilir.

Tedaviler ve İlaçlar

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigonun (BPPV) iyileşmesini sağlamak için doktorunuz, odyolojistiniz ya da fizyoterapistiniz sizi “Kanal Repozisyon İşlemi” olarak bilinen bir dizi hareketle tedavi edebilir.

Kanal Repozisyon İşlemi 

Kanal Repozisyon işlemi doktorunuzun muayenehanesinde gerçekleştirilir. Başınızı konumlandırmak için birkaç basit ve yavaş hareketten oluşur. Amaç, parçacıkları, iç kulakta sıvıyla dolu yarı dairesel kanallardan torba şeklinde küçük, açık bir alana (vestibül) taşımaktır. Vestibül, kulaktaki otolit organlardan birini (kırbacık) barındırır. Bu parçacıklar burada soruna yol açmaz ve daha kolay bir şekilde tekrar emilir. Herhangi bir belirti ya da anormal göz hareketi bittikten sonra her pozisyonda yaklaşık 30 saniye kalınır. Bu yöntem genellikle bir ya da iki seanstan sonra etkili olur.
 
İşlemden sonra, günün kalan kısmında düz yatmaktan kaçınmalı ve tedavi gören kulağınızı omuz hizasından aşağıya getirmemeye dikkat etmelisiniz. İşlemi takip eden ilk gece uyurken birkaç yastık koyarak başınızı yüksekte tutmalısınız. Bu, labirentteki parçacıkların vestibüle yerleşmesi ve iç kulaktaki sıvılar tarafından tekrar emilmesi için zaman kazandırır
İşlemden sonraki sabah, kısıtlamalar kalkacak ve doktorunuzun söylediği şekilde kişisel bakıma başlayacaksınız. Büyük ihtimalle doktorunuz bu işlemi size kendi başınıza yapmayı öğretmiş olacaktır. Böylece tekrar kontrol için doktorunuzun muayenehanesine gitmeden önce bu hareketleri evde kendi başınıza yapabileceksiniz.

Cerrahi alternative 

Kanal repozisyon işleminin etkili olmadığı nadir durumlarda doktorunuz cerrahi bir işlem önerebilir. Bu işlemde, iç kulakta baş dönmesine sebep olan bölüm bir tıkaçla kapatılır. Bu tıkaç kulaktaki yarı dairesel kanalın, parçacıkların hareketlerine ya da genel olarak baş hareketlerine tepki göstermesini önler. Kanal tıkama ameliyatında başarı oranı %90’dan fazladır.  

Öneriler

Hayat tarzı ve evde uygulanabilecek şeyler 

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigoya (BPPV) bağlı baş dönmesi yaşıyorsanız, aşağıdaki tavsiyeleri dikkate alın:

• Dengenizi kaybetme ihtimalinin bilincinde olun. Bu, düşmenize ve ciddi şekilde yaralanmanıza yol açabilir.
• Başınız döndüğü zaman hemen oturun.
• Eğer gece yataktan kalkıyorsanız, iyi bir aydınlatma olsun.
• Eğer düşme riski taşıyorsanız, dengenizi sağlamak için bastonla yürüyün.
• Belirtilarınızı etkin bir şekilde kontrol altında tutabilmek için doktorunuzla yakın çalışın.

BPPV, başarılı bir tedavinin ardından bile tekrar nüksedebilir. Herhangi bir iyileşme olmasa da, bu problem fiziksel terapi ve evde yapılacak uygulamalarla kontrol altına alınabilir.

Vertigoyla başa çıkma ve destek

İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) ile yaşamak zorlu olabilir. Hastalık, arkadaşlarınızla ve ailenizle ilişkilerinizi, iş yerindeki verimliliğinizi ve hayatınızın bütün kalitesini etkileyebilir. Bir destek grubuna katılırsanız, size gereken teşvik ve anlayışı bulabilirsiz.
 
Destek grupları herkese göre olmasa da, bu gruplar bilgi açısından iyi kaynaklardır. Grup üyeleri genellikle vertigoyla başa çıkma yöntemleri hakkında bilgilidir ve kendi deneyimlerini paylaşırlar. Eğer ilginizi çekerse doktorunuz size bölgenizde bir grup tavsiye edebilir.