• İçindekiler
• Nedir
• Niçin Yapılır
• Riskler
• Nasıl Hazırlanacaksınız
• Neler Yaşayacaksınız
• Sonuçlar

Nedir

Karaciğer Nakli 

Karaciğer nakli, hasta karaciğerin alınıp, yerine bağışlanmış sağlıklı bir karaciğerin yerleştirilmesidir. Karaciğer naklinde kullanılan organların çoğu, ölmeden önce karaciğerini bağışlamış organ bağışçılarından gelir. Bazı durumlardaysa, bağışlanan karaciğerin sahibi hayattadır.

Nakil için uygun karaciğer bekleyen hastaların sayısı, bağışlanan karaciğer sayısından çok daha fazladır. Bu sebeple, karaciğer naklinde, hayati tehlike altında olan hastalara öncelik tanınır. Hastalardan bazıları hemen karaciğer bulabilirken, bazıları aylarca beklemek zorunda kalabilir.

Niçin Yapılır

Neden Yapılıyor?

Karaciğer nakli, karaciğer hastalığının son aşamasında olup da hiçbir tedaviye yanıt vermeyen hastalara ve bazı kanser hastalarına yapılır. Karaciğerin çökmesi, birkaç hafta gibi çok kısa bir sürede gerçekleşebileceği gibi, aylara veya senelere de yayılabilir.

Karaciğer bozukluğunun sebeplerinden bazıları aşağıdadır:

• Siroz
• Fibrotik kistler
• Karaciğer kanserinin ilk aşaması
• İyi huylu tümörler
• Safra kanallarında genişleme
• Aşırı demir yükü
• Kronik karaciğer hastalığı
• Karaciğer içindeki safra kanallarının daralması
• Wilson hastalığı

Bazen de karaciğerin neden bozulduğu anlaşılamayabilir.

Riskler

Riskleri

Karaciğer nakli ameliyatının çok ciddi komplikasyonları olabilir:

• Safra kanallarında komplikasyonlar, safra kanalları sızıntıları veya safra kanallarının büzülmesi gibi
• Kanama
• Damar tıkanması
• Bağışlanan karaciğeri vücudun kabul etmemesi
• İltihap
• Hafıza ve odaklanmayla ilgili sorunlar
• Bağışlanan karaciğerin çalışmaması

Vücudun bağışlanan karaciğer reddetmemesi için kullanılan ilaçların yan etkileri

Karaciğer naklinden sonra, vücudunuzun yeni karaciğeri reddetmemesi için sürekli ilaç kullanmak zorunda kalacaksınız. Bu ilaçların çeşitli yan etkilerinden bazıları aşağıdadır:

• Kemik incelmesi
• Diyabet
• İshal
• Baş ağrısı
• Yüksek tansiyon
• Yüksek kolesterol
• Mide bulantısı

Yan etkilerin bazıları, ilaçları veya ilacın dozunu değiştirerek engellenebilir.

Nasıl Hazırlanacaksınız

Hazırlık

Bekleme listesine adınızı yazdırmak

Kronik karaciğer bozukluğunuz varsa, doktorunuz sizi, karaciğer nakli tahlilleri için bir karaciğer nakil merkezine gönderebilir. Bu merkezde, karaciğer bekleme listesine girmeye uygun olup olmadığınızı belirlemek için, size çeşitli tahliller yapılır, işlemleriniz başlatılır.

Tahliller ve işlemlerden bazıları aşağıdadır:

• Laboratuvar tahlilleri. Karaciğer ve diğer iç organlarınızın sağlık durumunu belirlemek için yapılacak kan ve idrar tahlilleri
• Görüntülü tahliller. Karaciğerinizin ultrasonu vb.
• Kalp testleri. Kardiyovasküler sisteminizin durumunu görmek için.
• Genel muayene. Tam anlamıyla sağlık durumunuzu tespit etmek için, rutin kanser testleri da dahil.
• Psikolojik değerlendirme. Karaciğer naklinin bütün risklerini detaylı biçimde anlayabilmeniz için.
• Sosyal yardım uzmanlarıyla tanışma. Bu kişiler, ameliyat sonrasında arkadaşlarınız ve ailenizin size destek olup olamayacağını denetlerler.
• Bağımlılık terapileri. Alkol ve tütünü bırakmanıza yardımcı olmak için.
• Mali danışma. Karaciğer naklinin maliyetini ve ameliyat sonrası bakım masraflarını öğrenmeniz, sigortanızın bu masrafların ne kadarını karşıladığını bilmeniz için.

Bu testler bittiğinde, nakil merkezi heyeti, durumunuzu görüşmek üzere toplanır. Sizin için karaciğer naklinin en iyi çözüm olup olmadığını ve karaciğer nakli için yeterince sağlıklı olup olmadığınızı tartışır. Her iki sorunun yanıtı da evetse, karaciğer bekleme listesine alınırsınız.

Bekleme listesindeki yerinizi belirleme

Doktorlar, karaciğer fonksiyon testlerini ve diğer faktörleri değerlendirerek, hastalığınızın durumuna ve karaciğer nakil listesindeki yerinize karar verirler. Hastalığınızın durumuna bazen karaciğer hastalığındaki son aşama modeli notu denir. Bu not ne kadar yüksekse durumunuz o kadar acil demektir. Notu yüksek olanlara genelde nakil sırasında öncelik tanınır. Bu not 6 ile 40 arasında değişir.

Yeni karaciğerinizi beklerken

Bekleme süresi günler veya aylar alabilir. Size uygun bir karaciğer bağışı çıkmayabilir.

Yeni karaciğerinizi beklerken, doktorunuz sizi rahat ettirmek için, karaciğerinizi mümkün olduğunca tedavi etmeyi sürdürür. Son aşama karaciğer bozukluğunun komplikasyonları oldukça ciddidir ve sık sık hastaneye yatmak zorunda kalabilirsiniz. Karaciğeriniz kötüleşirse, model notunuz artacaktır.

Canlı karaciğer bağışı

Az da olsa, her sene karaciğer bağışlarının bir kısmı, hala hayatta olan kişilerden gelir. Karaciğerinin bir kısmını size bağışlamak isteyen bir akrabanız veya arkadaşınız varsa, nakil ekibinizle bu konuyu görüşün. Her nakil merkezinin canlı organ nakli yapamadığını unutmayın.

Canlı donörden alınan karaciğer nakilleri de, hayatta olmayanlardan alınan karaciğer nakilleri kadar iyi sonuç verir. Ama bağış yapan kişinin yaşı, sağlık durumu ve beden ölçüleri sebebiyle uygun bir eşleşme yapmak zor olduğundan, canlı kişiden gelen organların nakilleri daha az yapılır. Nakil ameliyatının, organ bağışı yapan kişi acısından ciddi riskleri vardır. Bağış yapan kişi ve nakil ekibinizle birlikte bu konuyu detaylı görüşmenizde fayda vardır.

Neler Yaşayacaksınız

Neler Olabilir?

Karaciğer nakli sırasında

Size uygun bir karaciğer bulunduğu bildirildiğinde, derhal hastaneye gidersiniz. Nakille ilgilenen ekip sizi hastaneye alır ve sağlığınızın hemen ameliyata girmeye uygun olup olmadığına bakılır.

Karaciğer nakli genel anesteziyle yapılır, bu yüzden ameliyatta baygın olursunuz. Nefes alıp vermenizi sağlamak için boğazınıza bir tüp yerleştirilir. Bağışıklık sisteminizin yeni karaciğere saldırmaması için, sistemin çalışmasını baskılayan ilaçlar verilir.

Nakli yapan cerrah, karnınızdan karaciğere uzanan uzun bir kesik atar. Kesiğin boyutu ve yeri, sizin bedeninize ve cerrahınızın uygulayacağı yönteme göre değişir.

Cerrahınız karaciğerinize gelen kanı ve safra kanallarını kestikten sonra, hasta karaciğeri çıkartır. Yeni karaciğer vücudunuza yerleştirilir, damarlar ve safra kanalları bu karaciğere bağlanır. Ameliyat süresi durumunuza göre 4 ila 14 saat arasında değişebilir.

Yeni karaciğeriniz yerleştirildiğinde, cerrahınız kesiği dikiş veya zımbayla kapatır. Sonra yoğun bakıma alınırsınız.

Canlı kişiden gelen karaciğerin nakli

Akrabalarınızdan veya arkadaşlarınızdan birinden gelen karaciğeri size nakledeceklerse cerrahlar, bağışı yapan kişinin karaciğerinin bir kısmını sizin vücudunuza yerleştirecekler demektir. Önce bağışı yapan kişiden ameliyatla nakil için gerekli karaciğer parçası alınır. Sonra sizin hasta karaciğeriniz çıkartılır ve yerine bağış yapan kişiden alınan parça yerleştirilir. Ardından, damarlarınız ve safra yollarınız bu karaciğere bağlanır.

Nakil edilen ve bağışçıda bırakılan karaciğer parçaları kendini hızla yeniler. Bir hafta içinde karaciğeriniz orijinal boyutunun yüzde 85’i kadar büyür. Bu yenilenme süreci birkaç ay sürer.

Karaciğer naklinden sonra

Karaciğer naklinden sonra şunlar olabilir:

• Birkaç gün yoğun bakımda kalabilirsiniz. Doktorlar ve hemşireler, komplikasyon olup olmadığını görmek için sizi gözlemlerler. Ayrıca yeni karaciğerin gerektiği gibi işlediğinden emin olmak için, sık sık karaciğerinizin fonksiyonuna bakarlar.
• Bir ila üç hafta kadar hastanede yatarsınız. İstikrarlı bir seviyeye geldiğinizde, iyileşmeye devam etmeniz için nakil tedavi bölümüne geçirilirsiniz.
• Evde iyileşmeye devam ederken sık sık muayene edilirsiniz. Nakil ekibiniz size bir muayene planı hazırlar. Mesela kan tahlilleri için haftada üç kez sizden kan alınabilir ve her hafta doktorunuzu görmeniz istenebilir. İlk birkaç hafta sizi hastaneye birinin götürmesi gerekir.
• Hayatınızın sonuna kadar ilaç kullanmanız gerekebilir. Nakil ameliyatından sonra size ilaç verilecek. Bunların çoğunu hayat boyu kullanmanız gerekecek. Bu ilaçlar bağışıklık sistemini bastıran ilaçlardır, aksi halde vücudunuz yeni karaciğeri kabul etmeyip savaşmaya kalkışabilir. Diğer ilaçlarsa, nakilden sonra oluşabilecek komplikasyonları engellemek içindir.

Sonuçlar

Sonuçlar

Karaciğer naklinden sonra kendinizi tamamıyla iyileşmiş hissetmeniz en az altı ay alır. Ameliyattan birkaç ay sonra normal hayatınıza geri dönebilir, yeniden işe başlayabilirsiniz. Ne kadar sürede iyileşeceğiniz, nakil ameliyatından önce ne kadar hasta olduğunuza bağlıdır.

Karaciğer naklinden sonra hayatta kalma oranları

Nakil ameliyatının başarısı ve uzun süre hayatta kalmanız, sizin kendi durumunuza bağlıdır. Genelde karaciğer nakli yapılan hastaların yüzde 72’si beş sene daha kazanır. Yani, karaciğer nakli yapılan her 100 kişiden 72’si beş sene daha yaşar, yüzde 28’iyse beş sene dolmadan ölür.

Canlı donörden karaciğer alan hastaların yaşama şansı daha fazladır, çünkü donör olması nakil sırası bekleme süresini azaltır. Karaciğer naklinde canlı donörden gelen karaciğerle beş sene daha yaşama oranı yüzde 78’dir. Yani canlı donörden karaciğer alan her 100 hastanın 78’i beş sene daha yaşamış, yüzde 22’siyse beş sene dolmadan ölmüştür.