Nedir

Kekeleme kişilerin istem dışı olarak kelime veya sesleri tekrar ettikleri, uzattıkları, tamamlamadıkları veya atladıkları konuşma sorunudur. Sorun, hafif ile çok ciddi boyut arasında değişiklik gösterebilir.

Kekeleme 2-7 yaş arasındaki ufak çocuklarda normaldir. Çocuğun erken dil öğrenme yıllarında başlayan ve ergenlik döneminden önce bir zamanda kendiliğinden kaybolan kekelemeye normal tutukluk adı verilir. Bu dil gelişiminin normal bir parçasıdır.

Süren ve zaman içerisinde daha da kötüleşen kekelemeye gelişimsel kekeleme adı verilir. Bu utanç verici ve baş etmesi zor bir rahatsızlık olabilir. Bu kekeleme türü muhtemelen tedavi olmadan iyileşmez.

Sebepler

Kekeleme beyin normal bir şekilde mesajları gönderip almadığında ortaya çıkar. Doktorlar bunun neden ortaya çıktığını bilmemektedir.

Kekeleme ailede kalıtsal olabilir. Stres veya gelişim geriliği gibi şeyler kekelemeyi tetikleyebilir.

Nadir durumlarda kekeleme baş sakatlanması veya inmeye bağlı beyin hasarı nedeniyle ortaya çıkabilir.

Belirtiler

Kekeleme düzensiz ve bölünen konuşma motiflerini içerir. Tipik konuşma motiflerinin özellikleri arasında şunlar yer alır:

Ses, hece veya kısa kelimelerin tekrarlanması. Bunlar:
Yanlış başlangıçlar: "s-s-soğuk"
Tek heceli kelimeler: "Ben-ben seni duyuyorum"
Birden fazla hecesi bulunan kelimeler: "Zürafalar-zürafalar uzundur!"
İfadeler: "Ben de gitmek istiyorum-gitmek istiyorum."
Duraklamalar:
Kelime bölünmeleri (ünlemler): "Ben oradan hıımmm nasıl kalkarım?"
Kelime içinde (kesilmiş kelimeler): "Ben aç ... [duraklama] ... ım."
Dudaklar beraberken veya açıkken hiçbir kelimenin üretilmemesi
Zor kelimeleri söylemekten kaçınmak için bu kelimelerin yerine başka kelimeleri kullanma (dolambaçlı söz)
Kelimelerin veya düşüncelerin tamamen değişmesi: "Ben şeyi buldum-Bir şey yemek ister misin?"
Genellikle cümlenin başında uzatılan kelimler (sürdürmeler): "A-a-a-a-a-anne, dondurman var."

Çocuğunuzun heyecanlıyken, endişeliyken, yenik düşmüşken veya yorgunken daha fazla kekelediğini fark edebilirsiniz. Örneğin ilgili görünmeyen birisiyle konuşma, soru sorma veya cevap verme kekelemeyi tetikleyebilir. Aynı zamanda kekeleme genellikle çocuk karmaşık bir şeyi açıklamaya çalıştığında daha da kötüleşir.

Kekeleme tekrarlanan el kol hareketleri veya aşırı göz kırpma veya ağız çevresinde gerginlik gibi alışılmamış tavırlarla birlikte de ortaya çıkabilir. Bu genellikle kekeleme ciddi olduğunda veya kötüye gittiğinde ortaya çıkar. Bu belirtiler genellikle konuşmacının kekeleme sorunundan haberdar olduğu veya bu durumda utandığı anlamına gelir.

Kekeleme türleri

Kekeleme başla zamanına, tipik motifine ve kendi kendine iyileşip iyileşmediğine bağlı olarak üç ana kategoriye ayrılır.

Normal tutukluk erken çocukluk döneminde konuşma hızla gelişirken görülen kekelemedir; fakat ergenlik döneminden önce tedavi gerektirmeden kendiliğinden iyileşir. Bu tür kekeleme düzensiz şekilde ortaya çıkar veya yavaşça azalarak kaybolur. Düzensiz konuşma sık ortaya çıkmayabilir ve çocuk genellikle bunu fark etmez ve bu durum çocuğu rahatsız etmez.
Gelişimsel kekelemenin iyileşmesi için genellikle tedavi gerekir. Konuşma sorunları sıklıkla dil gelişiminin en önemli aşamaları olan 5 yaşlarında görülür; 2-7 yaşlarında herhangi bir zaman da görülebilir. Belirtileri hafif ve ciddi arasında değişiklik gösterebilir.
Hafif gelişimsel kekeleme ve normal tutukluğu birbirlerinden ayırmak zor olabilir. Genelde hafif kekeleme daha sık belirtilere neden olur ve geçici iyileşmenin ardından tekrar ortaya çıkabilir veya kötüleşebilir. Hafif gelişimsel kekeleme sorunu bulunan çocuklar kendilerini konuşma sorunları nedeniyle sinirli ve rahatsız hissederler.
Ciddi gelişimsel kekeleme bütün durumlarda hemen hemen bütün cümleleri etkiler. Çocuk genellikle sinirlenir, üzülür ve kekeleme sorunu nedeniyle utanç duyar. Ayrıca çocuk genellikle konuşmaya çalışırken elleriyle ağzını kapatır. Çocuklarda aynı zamanda bağ sallama veya aşırı derecede göz kapama, kırpma ve sık sık hareket ettirme gibi davranışlar ortaya çıkabilir. Ciddi kekeleme çoğu kez daha büyük çocuklarda görülür; bununla birlikte genç çocuklarda da görülebilir. Konuşma terapisi ve diğer tedavi türleri ciddi kekeleme sorunlarının geliştirilmesi için gereklidir.
Kazanılmış kekeleme inme veya Alzheimer gibi beyne zarar veren bir sakatlanma veya sağlık sorununa bağlı olarak ortaya çıkabilir. Daha az sıklıkta kekeleme duygusal bir travmanın ardından oluşabilir. Genellikle kazanılmış kekeleme sorunu olan kişi sesleri, heceleri veya kelime motiflerini tekrarlar veya uzatır. Konuşmacı normal göz kontağını korur; konuşma sorunundan dolayı endişeli veya rahatsız görünmez ve surat ekşitme ve göz kırpma gibi alışılmamış tavırlar sergilemez.

Teşhis

Doktorunuz veya bir konuşma-dil patologu çocuğunuzdaki konuşma düzensizliklerine ilişkin sorular sorarak ve çocuğunuzdaki kekeleme risk faktörlerini değerlendirerek kekeleme teşhisini koyar.

Kekeleme teşhisi genelde şunları içerir:

Çocuğunuzun gelişim geçmişi. Bu gelişimdeki dönüm noktalarının ulaşıldığı zamanların belirlenmesini ve genel fiziksel ve düşünme (bilişsel) becerilerinin çocuğun yaşı için normal olup olmadığının tanımlanmasını içerir.
İşitme testleri. İşitme sorunları, çocuğun kelimeleri telaffuz etmesini ve iletişim için dil kullanmasını etkileyebilir.
Konuşma ve dil testleri. Bu testler konuşma dil patologlarına düzensiz konuşma motiflerinin tanımlanmasında ve değerlendirilmesinde yardımcı olma açısından faydalıdır. Çocuk hazırlanmış bir örneği okurken veya konuşurken çocuğun konuşması değerlendirilir. Çocuk konuşması farklı ortamlarda görüntülü olarak kaydedilebilir.

Çocuk doktorunuz başka bir sağlık sorununun kekelemeye neden olup olmadığını veya kekelemenin diğer bir sağlık sorunuyla birlikte ortaya çıkıp çıkmadığını bulmak için fiziksel bir inceleme yapacaktır.

Bu süreç doktorunuza düzensiz konuşmanın genellikle kendi kendine iyileşen normal bir tutukluk türü mü yoksa tedavi gerektiren gelişimsel kekeleme türü mü olduğunu belirlemede yardımcı olur. Birçok vakada çocuk konuşmasının tamamen değerlendirilebilmesi için bir konuşma-dil patologuna yönlendirilecektir.

Çocuğun yaşına göre normal olmayan konuşma sorunları gelişimsel kekeleme olarak teşhis edilebilir. Gelişimsel kekelemenin genel belirtileri arasında şunlar yer alır:

Konuşmayla ilgili üç veya daha fazla sorun yaşama (kelimelere başlarken sorun yaşama, kelimenin, seslerin veya hecelerin belirli bölümlerini tekrar etme, kelimenin bazı bölümlerini uzatma veya görünürde konuşma fakat ses çıkaramama gibi)
Belirli kelime veya seslerden uzak durma ve bu seslerden kaçma. Bu “ı” veya “hımm” gibi duraklamaları veya ünlemleri içerir.
Konuşurken gergin veya rahatsız görünme. Bu suratını buruşturma, göz kırpma, kafa sallama ve diğer gergin tavırları içerebilir.

Yetişkinlerde Kekeleme

Eğer kekelemeye ilk defa yetişkinlik döneminde başlarsanız, doktorunuzu ziyaret edin. Genel sağlığınız ve son zamanlarda sakatlanma geçirip geçirmediğinize ilişkin sorulacak soruları cevaplamaya hazır olun. Doktorunuz kaza veya inme gibi nedenlere bağlı olarak beyin sakatlanmasının bulunup bulunmadığını teşhis etmeyi deneyecektir. Eğer muhtemel bir beyin sorunu varsa bir nörologa yönlendirilebilirsiniz.

Eğer son zamanlarda yaşadığınız duygusal bir travma veya diğer zihinsel sağlık sorunları konuşmanızı etkiliyorsa bir psikologa da yönlendirilebilirsiniz.

Tedavi

2-7 yaşları arasında gelişen kekeleme yaygındır ve genellikle kendi kendine iyileşir. Kekelemenin geçici bir durum olup olmadığına bakılmaksızın tedavi yardımcı olabilir. Eğer çocuk okul öncesi yıllarda yardım alırsa başarı ihtimali daha yüksektir.

Tedavi genellikle ebeveyn danışmasını ve konuşma terapisini içerir. Özgün tedavi çocuğun kekeleme sorununun başladığı zamana ve kekelemenin türüne bağlı olarak değişir. Kekeleme türleri arasında şunlar yer alır.

Kendi kendine iyileşen normal tutukluk
Sıklıkla 5 yaşlarında görülen ve genellikle iyileşmesi için tedavi gerektiren gelişimsel kekeleme
Beyin sakatlanması (genellikle kazaya bağlı sakatlanmalar veya beyni etkileyen Alzheimer gibi hastalıklar) veya daha az sıklıkta görülen ciddi duygusal travma sonucunda ortaya çıkan kekeleme

Danışma

Normal tutukluk sorunu olduğunda şüphelenilen çocukların ebeveynleri danışmadan faydalanabilir. Bu terapi ebeveynleri konuşma gelişimi konusunda çocuğun kekelemesine nasıl olumlu şekillerde cevap verileceği konusunda eğitmeyi dener. Çocuğun kekelemesine karşı uygun reaksiyonlar ortaya çıkabilecek olan sosyal ve duygusal sorunların önlenmesine yardımcı olur. Çocuğunuza destek olmak aynı zamanda kekelemenin daha kalıcı bir durum olmasını engeller.

Konuşma terapisi

Kekeleme için konuşma terapisinin kişinin yaşı, kekelemenin kendi kendine iyileşip iyileşemeyeceği ve sorunun ciddiyeti gibi faktörlere bağlı olarak birçok farklı yaklaşımı vardır. Genellikle konuşma-dil patologu ebeveyn danışma tekniklerini birleştirir veya genişletir.

Kekeleme tedavisinde kullanılan iki temel konuşma terapisi yöntemi dolaylı ve doğrudan tedaviyi içerir.

Dolaylı tedavi çocuğun konuşmasını doğal olarak geliştirebileceği rahat ve bir ortam yaratmaya odaklanır. Konuşma-dil patoloğu çocuğu ve ebeveynleri gözlemlerken süreci değerlendirir ve gözlemler.
Doğrudan tedavi konuşma-dil patologu ve kekeleyen çocuk arasındaki birebir kişisel etkileşimdir. Konuşma-dil patologu çocuğu nasıl kelime kurması, yavaş konuşması ve kekelerken bile nasıl rahatlaması gerektiğini öğretir. Çocuk eğitim süresi dışında da bu egzersizleri uygulayabilir. Çocuk göz kırpma gibi kekelemenin fiziksel belirtilerini ortadan kaldırmanın yollarını ve konuşma sorunlarına bağlı olarak ortaya çıkan duygusal zorluklarla nasıl baş etmesi gerektiğini öğrenir.

Kekeleme için bazı diğer tedaviler de kullanılabilir.

Danışma genellikle kekeleme endişe gibi ek sorunlarla karmaşık hale geldiğinde önerilir. Ayrıca danışma konuşma terapisinin başarısız olması durumunda da bazen kullanılabilir. Danışma ve konuşma terapisi gelişimsel kekeleme sorunu yaşayan gençler ve yetişkinlerde genellikle birlikte kullanılır. Kekeleme ne kadar uzun süre tedavi edilmezse kontrol altına alınması o kadar zorlaşır; çünkü sık sık düşük öz saygı gibi ek sorunlar ortaya çıkar. Konuşma terapisi tek başına bu sorunları çözemeyebilir. Genç ve yetişkinlerin tedavisi daha uzun sürelidir ve genellikle çocuk tedavisinde göre daha başarısızdır.
Kekelemeyi kötüleştiren depresyon ve endişe gibi diğer sağlık durumlarının tedavisinin bir parçası olarak bazen ilaç tedavileri uygulanabilir İlaç tedavisinin ne zaman uygun olabileceğine dair sorularınız varsa doktorunuzla konuşun.
Beyin sakatlanması (genellikle kazaya bağlı sakatlanmalar veya beyni etkileyen Alzheimer gibi hastalıklar) veya daha az sıklıkta görülen ciddi duygusal travma sonucunda ortaya çıkan elde edilen kekeleme için özel terapiler gerekir. Kapsamlı bir değerlendirmenin ardından genellikle konuşma terapisi, fiziksel rehabilitasyon ve ilaç tedavisini birleştiren özel bir tedavi programı tasarlanır.

Doğal Tedaviler

Kekeleyen bir çocuğa yardım etmek için:

Sakin konuşun ve sık sık duraklayın. Kısa ve basit cümleler kullanın.
Her gün çocuğunuzla düzenli, bölünmeyen sakin zaman geçirin. Çocuğunuzun konuşma dahil etkinliklere yön vermesine izin verin. Yavaş, sakin ve rahat konuşun; sık sık duraklayın. Çocuğunuzla geçirdiğiniz zamandan zevk aldığınızı göstermeniz çocuğunuzun güvenini artırmaya yardımcı olur.
Çocuğunuz konuşurken nazik ve kibar olun. Eleştiriden, çocuğunuzun konuşmasını bölmekten ve çok fazla soru sormaktan kaçının. Çocuğunuza düşüncelerini ve fikirlerini açıklaması için zaman verin ve dikkat gösterin.
Çocuğunuzu dinlerken olumlu yüz ifadeleri ve vücut dili kullanın. Çocuğunuz kekelediğinde ne kadar dikkatli olduğunuzu ve konuşmasından çok ilettiği mesaja odaklandığınızı ona gösterin.
Bütün aile bireylerinin iyi iletişim becerilerini öğrenmesine yardımcı olun. Herkesin kekeleyen çocuğunuzla konuşurken dikkatle dinlemek için çaba gösterdiğinden emin olun.
Çocuğunuzun ne olursa olsun onu kabul ettiğinizi bilmesini sağlayın. Destek ve karşılıksız sevgi çocuğun kekelemenin üstesinden gelmesinde yardımcı olacak en önemli faktörlerdir.

Çocuğunuzun konuşma motiflerinin nasıl gelişip değiştiğine dair kayıtlar tutmak da yardımcı olabilir. Konuşma-dil patologu neye bakmanız gerektiği ve çocuğunuzun gelişimini nasıl takip etmeniz gerektiği konusunda sizi yönlendirir.

Aşağıdaki durumlarda çocuğunuzun doktorundan veya bir konuşma dil patologundan randevu alın:

Çocuğunuzun konuşmasına ilişkin endişeleriniz var.
Kekeleme 6-12 aydan daha uzun sürer.
Kekeleme kalıtsaldır.

Eğer ilk defa kekeleme sorunuyla karşılaşan bir yetişkinseniz, doğal tedavi uygun değildir. Bir sağlık profesyoneline danışın.

Devam eden veya tekrarlayan kekeleme sorunu bulunan bir yetişkinseniz, konuşmanızı geliştirmenize yardımcı olacak kaynaklar için bir sağlık profesyoneline danışın. Genellikle konuşma terapisi önerilecektir; bazen davranışsal danışma da önerilebilir.

İLGİLİ MAKALE