• İçindekiler
• Nedir
• Sebepleri
• Belirtileri
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Kompartman sendromu, vücudun sınırlı bir alanı içinde aşırı basınç birikmesi sonucunda oluşur. Genellikle bir yaralanma sonrasında meydana gelen kanama veya ödemden kaynaklanır. Kompartman sendromunda görülen tehlikeli yüksek basınç, bu sendromdan etkilenen dokulara kan akışını önler. Acil müdahale edilmesi gereken bir duruma yol açabilir ve kalıcı sonuçları olmaması için hastanın ameliyata alınması gerekebilir.

Ne Olur?

Bir grup organ veya kas, vücutta kompartmanlar adı verilen alanların içinde toplanmıştır. Bu kompartmanların yüzeyinde fasya denen kalın bağdoku ağları bulunur.

Bir yaralanma sonrasında, bu kompartmanların içinde kan veya ödem (darbe veya iltihaplanma sonucu oluşan sıvı) birikebilir. Fasyanın kalın duvarları bu durum karşısında kolayca genişleyemez ve kompartmandaki iç basınç artmaya başlar. Kompartman sendromu, etkilenen bölgedeki basıncın, kompartman içindeki dokulara kan akışını önleyecek kadar artması sonucu meydana gelir. Bu durum, vücudun işlevini olumsuz etkileyecek, hatta ölüme neden olacak kadar ciddi doku hasarına yol açabilir.

Kompartman sendromunun en sık rastlandığı bölgeler kollar, bacaklar ve karın bölgesidir.

Sebepleri

Sebepleri

Kompartman sendromunun en sık görülen türü, akut kompartman sendromudur. Vakaların dörtte üçünde bu sendrom, kol veya bacaktaki bir kırıktan sonra meydana gelir. Akut kompartman sendromu saatler veya günler içinde hızla ilerler.

Kompartman sendromu, iç kanama veya ödeme yol açan kırılma ya da kırık tedavisi (ameliyat veya kırığın alçıya alınmasının) sonucu oluşur.

Ayrıca kemik kırılmalarının olmadığı, aşağıda sıralanan yaralanmalar sonucunda da oluşabilir:

• Vurma/ çarpma yaralanmaları
• Yanıklar
• Sıkı bandajlama
• Hastanın bilinci kapalıyken organın uzun süre sıkışması
• Kol veya bacaktaki kan damarlarına yapılan ameliyat
• Kol veya bacaktaki kan damarlarının birinde pıhtı oluşması

Anaboliksteroid ilaçlar (kas geliştiren dopingler) kullanmak da ileride kompartman sendromuna yol açabilir.

Kompartman sendromunun bir başka türü olan kronik kompartman sendromu, gün veya haftalar içinde ortaya çıkar. Zorlamayla oluşan kompartman sendromu olarak da bilinen bu durum, düzenli ve aşırı egzersiz yapmaktan kaynaklanabilir. Genellikle alt bacak, kalça ve üst bacakta görülür.

Karın bölgesi kompartman sendromu, neredeyse her zaman ciddi bir yaralanma, ameliyat veya hastalık sonrası gelişir. Karın bölgesi kompartman sendromuyla bağlantılı durumlar:

• Özellikle şokla sonlanan travmalar
• Karın bölgesi ameliyatları, özellikle karaciğer nakli
• Yanıklar
• Sepsis (Vücut genelinde iltihaba yol açan enfeksiyon)
• Karın bölgesinde asit birikmesi veya kanama

Karın bölgesi kompartmanındaki basınç arttıkça, burada bulunan organlara ve organlardan da vücuda olan kan akışında azalma olur. Karaciğer, mesane, böbrekler ve diğer organlarda yetersizlik veya kalıcı hasar oluşabilir.  

Belirtileri

Belirtileri

Akut kompartman sendromu, kol veya bacaktaki ciddi yaralanmaların ardından, birkaç saat içinde ortaya çıkabilir. Belirtileri şunlardır:

• Kol veya bacakta birdenbire beliren ve dinmeyen şiddetli ağrı
• Yaralanmanın türünden beklenenden çok daha ciddi bir ağrı
• Kol veya bacakta uyuşma, iğnelenme ya da elektrik çarpmasını andıran ağrı

Kronik kompartman sendromu (zorlamayla oluşan kompartman sendromu) belirtisi, kalça, üst veya alt bacağın hasar gören kasında, egzersize başladıktan sonraki ilk yarım saat içinde ortaya çıkan ağrıyla kendini gösterir. Belirtiler dinlenmeyle yok olur, kasın işlevi de normale döner. Zorlamayla oluşan kompartman sendromu belirtileri, gösterdiği benzerliklerden dolayı koşucu bacağı hastalığıyla karıştırılabilir.

Karın bölgesi kompartman sendromu, genellikle hastaneye kaldırılan ve makineye bağlı ağır hastalarda oluşur. Bu kişiler, çoğu kez belirtileri tarif edecek durumda değildir. Karın bölgesi kompartman sendromunun aşağıda sıralanan belirtilerini, ancak aile yakınları veya doktoru fark edebilir:

• Şişmiş, gergin ve kaskatı bir karın
• Karna basıldığında şişkinliğin çekilmesi
• Sondadaki idrarda azalma veya idrarın kesilmesi
• Düşük tansiyon

Teşhis

Teşhisi

Doktor, kompartman sendromu teşhisini yaralanma türüne, hastanın anlattığı belirtilere bağlı olarak, muayene sonrasında koyar. Bazı durumlarda, tam teşhis için bu kadar bilgi yeterli olabilir.

Birçok vakadaysa tam teşhis için kompartmandaki basıncın doğrudan ölçülmesi gerekir. Doktor, şüpheli bölgeye bir iğne yerleştirir ve iğneye bağlı bir basınç monitörü iç basıncı ölçer. Kompartman iç basıncını sürekli olarak ölçmek için, monitöre plastik bir kateter borusu da eklenebilir.

Karın kompartman sendromu şüphesinde, mesaneye bir idrar kateteri vasıtasıyla basınç monitörü yerleştirilebilir. Mesanede ölçülen yüksek iç basınç, genellikle bu tanıyı doğrular.

Laboratuvar testleri ve görüntüleme teknikleri de kompartman sendromu tanısını destekleyen yöntemlerdir. Ama iç basınç ölçümü dışında hiçbir test, karın bölgesi kompartman sendromunda tam teşhisi sağlayamaz.

Tedavi

Tedavisi

Kompartman sendromunda uygulanan tedavinin öncelikli hedefi, kompartmandaki iç basıncın düşürülmesidir. Belirtilerin olduğu bölgeyi sıkan sargı, alçı veya atel gibi destekler çıkarılmalıdır.

Akut kompartman sendromu vakalarının çoğunda, iç basıncı azaltmak için ameliyata gerek duyulur. Cerrah, cilt yüzeyi ve cildin altındaki fasya katmanında uzun yarıklar açarak fazla basıncı boşaltır.

Bunları destekleyen diğer tedavi yöntemleri:

• Sendromdan etkilenmiş bölgeyi (kompartmana kan akışını sağlamak için) kalp seviyesi altında tutmak
• Ağız veya burundan oksijen vermek
• Serum bağlamak
• Ağrı kesici vermek

Kronik kompartman sendromu, öncelikle sendroma yol açan egzersiz türünü keserek ve bunun yerine esneme ve fizik tedavi egzersizleri uygulayarak tedavi edilir. Ama bazen, kronik kompartman sendromunda da iç basıncı boşaltmak için cerrahi müdahaleye gerek duyulabilir. Kronik kompartman sendromunda ameliyat, akut vakalarda olduğu kadar acil değildir.

Karın kompartman sendromu tedavisi, suni solunum cihazı, tansiyonu düzenleyen ilaçlar (vazopressör ilaçlar), böbrek nakli tedavileri ve diyaliz makinesi gibi yaşam destek önlemlerini barındırır. Bazen iç basıncı düşürmek için cerrahi müdahalede bulunmak da gerekebilir. Karın kompartman sendromu hastalarına ne zaman ameliyat yapılması gerektiği, tam olarak çözüme ulaşmış bir konu değildir. Çünkü ameliyat bazen hayat kurtarsa da, komplikasyonlara yol açabilir.