Nedir

ACL Yaralanması

Bir ön çapraz bağ (anterior cruciate ligament ya da ACL) yırtığı dizlerden birinde üst bacak kemiği ile alt bacak kemiğini birbirine bağlayan bağın yırtılması demektir.  ACL dizin sabit durmasını sağlar.

Yaralanmalar küçük bir bağ kopması şeklindeki hafif vakalar olabileceği gibi, bağın tamamen kopması ya da kemiğin bir kısmının geri kalan kısmından ayrılması gibi ağır da olabilir.

Tedavi edilmediği takdirde ACL''nin diz hareketini kontrol etme yeteneği azalır ve kemikler birbirine sürtünme eğilimine girerler. Buna da kronik ACL yetmezliği denir. Anormal kemik hareketleri kemik uçlarını kaplayan kıkırdak dokuya zarar verir ve diz eklemlerini muhafaza eden menüsküs dokusunu yırtabilir. Bu zedelenmeler de kemik ve eklem iltihabına neden olabilir.

Bazen yaralanma diğer diz bağlarında ya da dizin başka kısımlarında da meydana gelir. Bu yaralanmalar menisküs gibi kıkırdak yaralanmaları ya da eklem yerlerindeki kemik kırılmaları olabilir.

Belirtileri

Belirtiler

ACL yaralanmalarının belirtileri şunlardır: 

  • Yaralanma esnasında diz içinde bir patlama hissi duyma
  • Diz dışında ve dizin arka kısmında ağrı
  • Yaralanma esnasında ilk birkaç saat içinde dizde şişme. Bu, diz içindeki eklem kanamasının bir alameti olabilir. Aniden meydana gelen bir şişme ise ciddi bir diz yaralanması belirtisi olabilir.
  • Ağrı nedeniyle diz hareketlerinin kısıtlanması ya da şişme, ya da bunların her ikisinin aynı anda olması
  • Dizde dengesizlik hissi ya da burkulma

Şiddetli bir yaralanma sonrası durup ağrıya rağmen ne yapabildiğinize bakarsınız ancak hala yürüyebiliyor olabilirsiniz.

ACL probleminin asıl belirtisi ise, bazen ağrı ya da şişme ile birlikte görülen dizde burkulma ve aşırı yorgunluktur. Bu da ACL yaralanmasının tedavi edilmediği durumlarda görülür.

Sebepleri

Sebepler

Diz eklemleriniz geriye doğru ya da yanlara doğru eğildiğinde ya da burkulduğunda ACL (ön çapraz bağ) yaralanması olur. Bu hareketlerin birden fazlası aynı anda olduğu takdirde yaralanma riski de artar. Başka bir kişi ile çarpışma durumu da yaralanmaya sebebiyet verebilmektedir.

ACL yaralanmaları genelde spor yaparken meydana gelir. Ayağınız yere sert bir şekilde çarptığında ve diziniz düz olduğu ya da hafifçe büküldüğü anda bir güç tarafından aniden itildiği durumda yaralanma meydana gelebilir. Bu durum, zorlanarak koşarken aniden yavaşladığınızda ya da atlama esnasında yere inerken yaşanır. Bu tür yaralanmalar durma ve aniden tekrar harekete geçme ve atlama, bükülme hareketlerinin çok sık olduğu futbol, amerikan futbolu ve kayak gibi sporlarda yaygındır. Diğer sebepler ise merdivenden düşmek ya da merdiven inip çıkma esnasında adımlardan birinin diğer basamakta kalakalması olabilir. Vücudun diğer kısımlarında olduğu gibi ön çapraza bağlar (ACL) da yaşlanmaya bağlı olarak zayıflar.

Teşhis

Teşhis

Doktorunuz sizde ACL yaralanması olup olmadığını geçmişteki sağlık durumunuz hakkında sorular sorarak ve dizinizi muayene ederek söyleyebilir. Dizinizi nasıl yaraladığınızı ve başka diz yaralanmanız olup olmadığını soracaktır. Ardından da dizinizin sabitlik durumunu, hareket kabiliyetini ve yaralanmış ve yaralanmamış dizlerin her ikisinin de eğilimlerini kontrol edecektir.

Diz kemiklerindeki zedelenmeyi gösterecek bir X ışını röntgeni çektirmeniz gerekebilir. Ya da MR (emar) gibi başka bir görüntüleme testi yaptırabilirsiniz. MR, bağlar, kirişler, ya da diz kıkırdaklarındaki zedelenmeleri gösterir. Artroskopi yapılması da mümkündür. Artroskopi esnasında doktorunuz diz üzerinde açılan kesiklerden cerrahi aletler kullanarak dizin içine bakma imkanı bulmaktadır.

Tedavi

Tedavi

Tedavinin başlangıcı ilk yardımdır. İlk yardım metotları şişme ve ağrıyı azaltır. RICE yöntemini uygulayabilirsiniz. Önce dizi rahat bir şekilde uzatın (rest) ve üzerine buz koyun (ice). Üzerine elastik bandaj kullanarak hafif bir şekilde bastırın (kompres) ve bacağı kalp seviyesinde yukarda tutun. Ağrı kesici ilaçlar kullanın. Ayrıca önemli bir diğer husus da bacağın mümkün olduğunca az hareket ettirilmesidir.

Koltuk değnekleriyle yürümek zorunda kalabilirsiniz. Yaralanmayı takip eden ilk birkaç gün içinde dizlerin hareketini engelleyecek ve düzgün durmasını sağlayacak bir aparat kullanmalısınız.

Dizleriniz doktorunuz tarafından muayene edilmelidir. Tedavi çok önemlidir. Aksi takdirde yaralanma uzun vadeli bir probleme dönüşebilir. Tedavi için iki yol vardır.

  • Rehabilitasyon adı da verilen egzersiz ve alıştırma. Dizinizin bu şekilde iyileşmesi birkaç ay sürebilir.
  • Cerrahi müdahale. Rehabilitasyonun yeterli olup olmadığına ve ameliyatın sizin için doğru bir tedavi olup olmadığına doktorunuz karar verecektir.

Ameliyat olmanız durumunda da birkaç ay boyunca rehabilitasyona ihtiyacınız olacaktır.

Tedaviniz bağlarınızın ne derece yırtıldığına, dizinizde başka yaralanma bulunup bulunmadığına, ne kadar aktif olduğunuza, genel sağlık durumunuza ve yaralanmanın ne kadar süre önce meydana geldiğine bağlıdır.

Tedavide üç amaç vardır:

  • Sabit olmaması halinde dizi sabitlemek, en azından günlük faaliyetleri yapacak hale getirmek
  • Daha önce yapmakta olduğunuz her türlü faaliyeti yapacak kadar dizi güçlü hale getirmek.
  • Dizin daha fazla zarar görmesi ihtimalini azaltmak.

Önlem

Önlem

ACL yaralanmalarının önüne geçmenin en iyi yolu diz kaslarının, özellikle de ön ve arka bağlardaki kasların güçlü ve gergin kalmasını sağlamaktır. 

ACL yırtılmalarını engellemek için yapabileceğiniz diğer şeylerse şunlardır:

  • Temas edilen sporlarda demirli ayakkabı giymekten kaçının.
  • Topuklu ayakkabı giymeyin.
  • Bükülmenin ve temasın fazla olduğu sporlardan uzak durun.
İLGİLİ MAKALE

Sporcu Hastalığında Ameliyata Son

Prof. Dr. Nejat GÜNEY

MERHABA [rekonstrükte çapraz bağ normal trasesinde izlenmemiş olup rerüptür ile uyumludur ] ne demek MR SONUÇ KAĞIDINDA YAZIYO ...... devamı