• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayene
• Teşhisi
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Osteoporoz (Kemik Erimesi)

“Delikli veya gözenekli kemikler” anlamına gelen osteoporoz hastalığı kemiklerin zayıflamasına ve kolay kırılabilir hale gelmesine yol açar. Kemikler öylesine kırılmaya meyilli olur ki hastanın düşmesi veya eğilmek ya da öksürmek gibi önemsiz görünen hareketleri yapması bile kırığa yol açabilir. Kemikler çoğu hastada kalsiyum ve diğer minerallerin eksikliğinden zayıflar.

Kemik erimesinin en bildik sonucu kırıklardır. Bu kırıkların çoğu da omurilik, kalça veya el bileğinde görülür. Genelde kadınlara mahsus bir hastalık olarak bilinse de erkekler de osteoporoza yakalanabilir. Osteoporozlu kişiler dışında kemik yoğunluğu düşük olduğundan kemik erimesi hastalığında riskli gruba giren birçok hasta vardır.

Kemik erimesiyle ilgili önlem almak için ne çok erken ne de çok geçtir. Ömür boyu sağlam ve sağlıklı kemiklerle yaşamak için bazı önlemler alabilirsiniz.

Belirtileri

Belirtiler

Kemik erimesinin erken aşamalarında, hasta hiçbir şekilde ağrı veya herhangi başka belirti yaşamaz. Ama kemikler osteoporoz yüzünden zayıflamaya başlayınca aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir:

• Omurgada bir kırık veya çökme yüzünden sırt ağrısı
• Boyun kısalması
• Kamburlaşma
• Omurga, el bileği, kalça veya başka bir kemikte kırık

Doktora ne zaman gitmeli

Osteoporoz belirti vermeden sinsice ilerleyen bir hastalık olduğundan aşağıdaki ölçütlerden herhangi birine uyuyorsanız osteoporoz dernekleri kemik yoğunluğu ölçümü yapılmasını öneriyor:

• Risk faktörü bulunsun veya bulunmasın 65 yaş üstü kadın ya da 70 yaş üstü erkek
• Kemik erimesiyle ilgili en az bir risk faktörü bulunan menopoz geçirmiş kadın
• Kemik erimesiyle ilgili en az bir risk faktörü bulunan 50-70 yaş aralığındaki erkek
• Geçmişte kemiği kırılmış 50 yaş üstü kişi
• Osteoporoz oluşumunda etkili olan prednizon, aromataz inhibitörleri gibi ilaçlar veya anti epileptik ilaçları düzenli kullanan kişi 
• Son dönemde hormon tedavisini bırakmış, menopoz geçirmiş kadın
• Erken menopoza girmiş kadın

Sebepleri

Sebepler

Bilim insanları kemik erimesine tam olarak neden oluştuğunu henüz bulmasa da doğal kemik yapım-yıkım döngüsünün bu hastalık yüzünden bozulduğundan eminler.

Kemikler, eskilerin kırıldığı (kemik dokusunun eridiği) yerine yenilerinin geldiği bir denge içinde, yaşam boyu sürekli değişerek, sürekli yapılanma veya kemik yapım-yıkım döngüsü denilen işlemi yerine getirir. Gençken vücudunuz yıkımdaki kemiklerden çok daha yüksek oranda yeni kemik ürettiği için kemik kütleniz artar. Kişi 30 yaş civarındayken kemik kütlesi doruğa ulaşır. Bundan sonra yapılanma devam eder ama süreç tersine dönerek kemik yıkımı kemik üretiminden biraz daha fazla olur.

Osteoporoza yatkınlığınız, 20’li yaşlarda veya 30’lu yaşların başında ne kadar yoğunlukta kemik kütlesine ulaştığınız ve bu yaştan sonra kemik kütlesini ne hızda kaybettiğinizle orantılıdır. Doruğa ulaşılan 30’lu yaşlara kadar kemik kütleniz ne kadar fazlaysa “kemik bankanızda” o kadar kemik biriktirmiş ve yaşlandığınızda kemik erimesine o kadar az yakalanacaksınız demektir.

Kemiklerinizin sağlamlığı kemiklerin büyüklüğüne ve yoğunluğuna bağlıdır. Kemik yoğunluğunu belirleyen bir etken de kemiğin içindeki kalsiyum, fosfor ve diğer minerallerin miktarıdır. Kemikler normal miktardan daha az mineral içerdiğinde zayıflar ve en sonunda iç destek yapılarını kaybeder.

Hormon seviyesi gibi başka etkenler de kemik yoğunluğunda etkilidir. Kadınlarda menopoz sırasında östrojen seviyesi azaldığında kemik kaybı da hızla artar. Erkeklerde de düşük östrojen ve testosteron seviyeleri kemik kütlesinin azalmasına yol açar.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Kemik erimesi yaşayıp yaşamayacağınıza bazı faktörler etki eder. Bunlardan bazılarını değiştirmek elinizdedir ama bazıları maalesef hiç değiştirilemeyebilir.

Değiştirebileceğiniz risk faktörleri

• Kalsiyum eksikliği: Yaşam boyu az kalsiyum almak osteoporoz hastalığının oluşmasında büyük rol oynar. Kalsiyum yetersizliği, kemik yoğunluğunun azalmasına, kemiklerin erken yaşta erimesine ve kırık riskinin artmasına neden olur.
• Sigara tiryakiliği: Sigara tüketiminin kemik erimesine tam olarak ne şekilde etki ettiği henüz net değil ama araştırmacılar sigaranın zamanla kemikleri zayıflattığından emin.
• Yeme bozuklukları: Anoreksi nervoza ve bulimiya hastalığı olan kadın ve erkeklerde kemik yoğunluğunun düşük olması daha yüksek bir olasılıktır.
• Hareketsiz yaşam tarzı: Sürekli oturarak zaman geçiren kişilerde osteoporoz riski, hareketli yaşıtlarına oranla çok daha yüksektir. Ağırlık kazandıran her türlü egzersiz kemikler için faydalı olsa da tempolu yürüyüş yapmak, koşmak, dans etmek ve ağırlık kaldırmanın sağlıklı kemiklere yararının özellikle altı çiziliyor.
• Aşırı alkol tüketimi: İçki, vücudun kalsiyum emilimini azaltabildiği için günde iki kadehten fazla alkol tüketmek kemik erimesi riskini artırır. 
• Kortikosteroid etken maddeli ilaçlar: Prednizon, kortizon, prednizolon ve deksametazon gibi kortikosteroid etken maddeli ilaçların uzun süreli kullanımı kemiklere zarar verir. Bu ilaçlar astım, romatoid artrit, lupus hastalığı gibi ciddi kronik hastalıklarda kullanıldığından kemik erimesi riskini azaltmak için birdenbire kesilmemelidir. Steroid içeren bir ilacı uzun süre kullanmanız gerekliyse doktorunuz düzenli olarak kemik yoğunluğu ölçümü uygulamalı ve kemik erimesini önlemek için başka ilaçlar önermelidir.
• Diğer ilaçlar: Göğüs kanseri tedavisi için uzun süreli aromataz inhibitörü kullanmak, seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSRI) denilen antidepresan ilaç grubundaki ilaçlar, kanserde kullanılan metotreksat, bazı anti epileptik ilaçlar, mide asidini engelleyen proton pompa inhibitörleri ve alüminyum içeren asit giderici ilaçların tümü osteoporoz riskini artırır.

Değiştiremeyeceğiniz risk faktörleri:

• Kadın olmak: Osteoporoz kaynaklı kırıklar kadınlarda erkeklere oranla iki kat daha fazla görülür.
• Yaşlanmak: Kemik erimesi riski yaşlandıkça artar.
• Irk: Asya kökenli veya beyaz ırktan olanlar için osteoporoz riski daha yüksektir.
• Kalıtımsal nedenler: Ebeveyn veya kardeşlerinizden birinde kemik erimesinin olması, bir de özellikle aile geçmişinde kırık sayısı fazlaysa riskinizi artırır.
• Vücut çatısı: Gereğinden fazla zayıf olan (vücut kütle indeksi 19 ve daha az olan) veya vücut çatısı dar olan kadın ve erkeklerde, yaşlandıkça kemik kütleleri azalabileceğinden osteoporoz riski çok yüksektir.
• Tiroit hormonu: Vücudun normalden fazla tiroit hormonu salgılaması kemik erimesine yol açabilir. Bunun nedeni ya tiroit bezinizin fazla çalışmasından (hipertiroidizm) ya da tirodinizin az çalışmasından (hipotiroidizm) dolayı ilaca yüklenmenizdir.
• Kemik sağlığını etkileyen sağlık sorunları: Mide ameliyatı ve zayıflamak için geçirilen ameliyatlar, vücudunuzun kalsiyum emilimini olumsuz etkileyebilir. Aynı şekilde kronik ve iltihabi bir bağırsak hastalığı olan Crohn hastalığı, çölyak hastalığı, paratiroid bezinin fazla çalışması ve böbrek üstü bezlerinin aşırı seviyede kortikosteroid hormonu salgılamasıyla ortaya çıkan ender bir hastalık olan Cushing hastalığı da kemiklere zarar verir.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Osteoporozun en sık rastlanan, en ciddi komplikasyonu kırıklardır. Bu kırıklar genellikle vücudun dengesini koruyan ve kilosunu taşıyan kemiklerde, yani omurga veya kalça kemiklerinde oluşur. Kalça kırığı çoğunlukla düşmekten kaynaklanır. Modern cerrahi teknikler sayesinde çoğu hasta kalça kırığı ameliyatlarını sorunsuz atlatsa da gene de kalça kırığı ameliyat sonrasında ortaya çıkan komplikasyonlar sakatlığa, özellikle yaşlılarda ölüme bile yol açabilir. Düşme sonrası el bileklerinde de kırıklar görülebilir.

Bazı vakalarda hasta düşmese bile omurgada kırıklar oluşabilir. Omurgadaki kemikleri o kadar zayıf hale gelir ki sıkışmaya veya vücut ağırlığıyla yavaş yavaş çökmeye başlar. Sıkışma kırıkları çok şiddetli ağrı yapar ve onarılması daha uzun sürer. Bu tür kırıklar çoksa kişinin boyu kısalmaya başlar ve gitgide kamburlaşır.

Muayene

Doktor Randevunuza Hazırlık

Aile hekiminiz kemik yoğunluğu ölçüm testi fikrini ortaya atan ilk doktor olabilir. Ama sizi metabolizma bozukluklarında uzmanlaşmış bir doktora (endokrinoloji uzmanına) yönlendirebilir.

Aşağıda doktor randevunuza hazırlanmanız için ve randevu sırasında doktorunuzun yapacaklarıyla ilgili için bazı yararlı bilgiler sıralanmıştır:

Randevu öncesi yapabilecekleriniz

• Farkına vardığınız her türlü belirtiyi yazın, bu hastalık sinsice ilerlediği için bazen hiçbir belirtinizin olmaması normaldir.
• Önemli kişisel bilgileri yazın, hayatınızdaki stresler veya son zamanda hayatınızı etkileyen önemli değişiklikler gibi.
• Aldığınız ilaçların tam listesini hazırlayın, şu an veya geçmişte kullandığınız vitamin ve takviyeleri de eklemeyi unutmayın. Özellikle aldığınız kalsiyum ve D vitamini takviyelerinin türü (piyasada birçok farklı preparat olduğu için) ve dozunu kaydetmek çok fayda sağlayabilir. Doktorun tam olarak neyi istediğinden emin olamazsanız bu vitaminlerin kutularını yanınızda getirebilirsiniz.
• Doktorunuza sormak istediğiniz soruları yazın.

Doktorla geçireceğiniz süre kısıtlı olduğu için önceden bir soru listesi hazırlamak bu zamanı en iyi şekilde değerlendirmenizi sağlayacaktır. Zamanın yetmemesi durumuna önlem olarak sorularınızın en önemliden en önemsize doğru sıralayın. Aşağıda osteoporozla ilgili en temel sorular sıralanmıştır: 

• Bende kemik erimesi var mı?
• Bunu doğrulamak için ne tür testler yaptırmam gerekiyor?
• Tedavi seçenekleri nelerdir, sizin önereceğiniz tedavi türü hangisidir?
• Tedavi sırasında ne tür olası yan etkiler yaşayacağım?
• Verdiğiniz ilaca tekabül eden daha ucuz, eşdeğer bir ilaç var mı?
• Birincil olarak önerdiğiniz tedaviye alternatif olarak başka tedaviler var mı?
• Başka sağlık sorunlarım da var. Bunlarla birlikte kemik erimesiyle nasıl en iyi şekilde baş edebilirim?
• Yapmamam gereken hareketler var mı?
• Beslenme tarzımda değişiklikler yapmam gerekiyor mu?
• Vitamin takviyeleri almam gerekli mi?
• Eve götürebileceğim broşür veya basılı malzeme var mı? Hastalıkla ilgili bilgi edinebileceğim hangi web sitelerini önerirsiniz?
• Durumuma yarar sağlayacak fizik tedavi programları var mı?
• Düşmemek için nelere dikkat etmem gerek?
• Hazırladığınız sorulara ek olarak randevu sırasında doktorunuzun söyledikleri üzerine aklınıza takılan herhangi bir soru olduğunda bunu doktorunuza sormaya çekinmeyin.

Doktorunuzun yapacakları

Doktorunuz, muhtemelen size bir dizi soru yöneltecektir. Bu sorulara karşı hazırlıklı olmak, konuşmak istediğiniz diğer konular için de zaman kazandıracaktır. Doktorunuzun sorabileceği sorular:

• Geçmişte herhangi bir yerinizi kırdınız mı?
• Boyunuzda hiç kısalma fark ettiniz mi? 
• Beslenme tarzınızı anlatın. Sizce yediklerinizden yeterince kalsiyum veya D vitamini alıyor musunuz?
• Vitamin veya başka takviyeler kullanıyor musunuz?
• Ne sıklıkta egzersiz yapıyorsunuz?
• Eskiye göre daha mı az veya çok egzersiz yapıyorsunuz?
• Ailenizde kimsede osteoporoz var mı?
• Ailenizde birinde kırık oldu mu?
• Daha önce hiç mide veya bağırsak ameliyatı geçirdiniz mi?
• Kronik ishaliniz var mı?
• Prednizon veya kortizon gibi kortikosteroid etken maddeli ilaçlardan tablet, iğne, fitil veya krem olarak hiç kullandınız mı?

Teşhisi

Testler ve Tanı

Doktorlar, genellikle kemik yoğunluğu ölçüm testleri sonucunda osteoporoz tanısı koyarlar.

Çifte enerji X ışını abzorpsiyometri

Kemik yoğunluğu ölçümünde kullanılan en etkin cihaz, çifte enerji X ışını abzorpsiyometrisidir (DEXA). Bu, uzun sürmeyen, basit ve kesin sonuçlar veren bir yöntemdir. Vücutta osteoporozdan en çok etkilenen kemiklerin bulunduğu omurga, kalça ve bilek bölgelerindeki kemiklerin yoğunluğunu ölçer. Ayrıca zaman içinde kemiklerdeki değişimi de dikkatle izler.

Kemik yoğunluğu ölçümünde etkin diğer yöntemler:

• Ultrason
• Bilgisayarlı tomografik görüntüleme (BT)
• Tek foton abzorpsiyometri

Tedavisi

Tedavi ve İlaçlar 

İlaçlar

Kemik erimesini engelleyen ve kemik kütlesini koruyan ilaçlar arasında:

• Bifosfonatlar: Bu gruptaki ilaçlar aynen östrojen gibi kemikte yıkımı engeller, kemik kütlesini korur, hatta omurga ve kalçadaki kemik yoğunluğunu artırarak kırık riskini düşürür. Bu grupta alendronat, ibandronat, risedronat ve zoledronik asit etken maddeli ilaçlar yer alır.

Bifosfonatlar, özellikle erkekler, genç yaştaki yetişkinler ve steroidli ilaçlar yüzünden osteoporoza yakalanmış kimseler için çok faydalıdır. Ayrıca, astım veya artrit gibi hastalıklarından dolayı uzun süreli stereoid tedavisi görmesi gereken kişilerde kemik erimesini önlemek için de kullanılır.

İlaçların ciddi yan etkileri arasında bulantı, karın ağrısı, yutmada güçlük, yemek borusunda yanma veya yemek borusunda ülser bulunur. Bifosfonat grubundaki ilaçlar haftada veya ayda bir alındığında mideyle ilgili daha az soruna yol açar. Ağızdan tablet olarak alınan bifosfonatlarda sorun yaşıyorsanız doktorunuz belli aralıklarla serum yoluyla bu ilaçları almanızı önerebilir.

Çene kemiğinde osteonekroz denilen doku ölümü ortaya çıkması, üst bacakta ender rastlanan bir kırık türü, kalp ritminde bozukluk ve görme bozuklukları gibi ciddi şikayetler de bildirilmiştir. Bu ilaçların olası yarar ve zararlarını doktorunuzla iyice konuşun. Dişle ilgili herhangi bir operasyon geçirecekseniz kullandığınız ilaçlardan mutlaka dişçinize bahsedin.

• Raloksifen: Bu gruptaki ilaçlar selektif östrojen modülatörü grubundandır. Raloksifen, menopoz sonrası kadınların kemik yoğunluğunda, östrojenin rahim veya meme kanseri risklerini taşımadan östrojenin etkisine benzer bir fayda sağlar. Menopoz sonrası dönemde sıcak basmalarını artırabileceğinden, geçmişte kanda pıhtılaşma sorununuz varsa bu etken maddeyi kullanmamalısınız. Erkeklerin kemik yoğunluğuna fayda sağladığıyla ilgili birkaç araştırma olsa da bu ilaç genellikle erkekler için önerilmez.
• Kalsitonin: Tiroit bezlerinin salgıladığı bir hormon olan kalsitonin, kemik yıkımını azaltarak kemik erimesini yavaşlatır. Omurga kırıklarını da önleyebildiği gibi aynı zamanda omurgadaki sıkışmadan dolayı oluşan kırıkların ağrılarını da azaltabilir. Bu hormon piyasada genellikle burun spreyi şeklinde bulunur. Bazı kimselerin burnunda tahrişe yol açtığı bildirilen bu ilaçların enjeksiyon hali de vardır. Kalsitonin de bifosfonatlar kadar güçlü bir etkiye sahip olduğundan başka ilaç kullanamayan kişilere önerilir.
• Teriparatid: Paratiroit hormonunun sentetik bir türevi olan bu çok güçlü ilaç, kırık riski çok yüksek olan menopoz sonrası kadınlarda ve erkeklerde kullanılır. Diğer ilaçlar yalnızca kemik yıkımını önlerken bu ilaç, yeni kemik yapımını tetikler. Teriparatid günde bir kez enjeksiyon yoluyla üst bacak veya karından yapılır. Uzun vadeli etkileri üzerine araştırmalar halen sürdüğü için bu tedavinin en fazla iki sene sürmesi önerilir.

Hormon Tedavisi

Östrojene özellikle menopozdan hemen sonra başlandığında kemik yoğunluğunu koruduğu görülmüştür. Ama hormon tedavisi kanda pıhtılaşma, rahim kanseri, göğüs kanseri ve kalp hastalıkları riskinizi artırabilir. Bunun dışında başka tedavilerin varlığı ve bu tedavinin güvenli olup olmadığıyla ilgili endişeler yüzünden, hormon tedavisi tedavi seçenekleri arasında artık ilk sıralarda yer alır.

Fizik tedavi

İlaç ve hormon takviyelerinin yanı sıra fizik tedavi programları, kemikleriniz güçlendirip duruşunuzu düzeltebilir. Ayrıca kas gücünüzü ve denge kabiliyetinizi artırarak da düşme olasılığınızı azaltır.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı ve Evde Tedavi

Aşağıda sıralanan öneriler belirtilerinizin hafiflemesine, böylelikle de osteoporoz yüzünden başkalarına bağımlı olmayan bir hayat sürmenize yardımcı olabilir:

• Duruşunuza dikkat edin: Çene önde başın dik, omuzların geride, belin içe kıvrık ve sırtın düz olduğu iyi bir duruş, omurganıza gereksiz yük bindirmenizi önler. Sandalyede otururken veya araba koltuğunda, bel boşluğunuzu rulo yapılmış bir havluyla destekleyin. El işi yaparken ya da kitap okurken öne eğilmeyin. Ağır yükleri belinizi bükerek değil dizlerinizi kırarak, sırtınız düz şekilde, bacaklardan kuvvet alarak kaldırın.
• Düşmeyi önleyecek önlemler alın: Tabanı kaygan olmayan az topuklu ayakkabıları tercih edin. Evinizde ayağınıza takılabilecek elektrik kablolarını, kilim gibi parça halıları, kaygan zeminleri gözden geçirip bunlara karşı önlem alın. Gündüzleri perdeleri açarak akşamları da iyice ışıklandırarak evinizin hep aydınlık olmasını sağlayın. Banyoda kaymamak için duşakabin kapınıza mutlaka metalden, sağlam bir destek taktırın. Yatağınıza bir kaza meydana gelmeyecek rahatlıkta girip çıkabileceğinizden emin olun
• Ağrıyı kontrol altına alın: Doktorunuzla, ağrıyla başa çıkma yöntemlerini konuşun. Ağrı tedavi edilmediği takdirde hareket kalitenizi düşürür ve daha şiddetli ağrıya kapı açar.

Önleme

Önlem

Kemikleri ömür boyu sağlıklı tutmak için önemli üç etken:

• Yeterli derece kalsiyum alınması
• Yeterli derecede D vitamini alınması
• Düzenli egzersiz

Kalsiyum

Almanız gereken kalsiyum miktarı yaşla değişir. Aşağıda doktorların yiyecek ve takviyelerle alınması önerilen kalsiyum miktarları verilmiştir:

• 1 yaşa kadar: 210-270 miligram (mg) arası
• 1 ile 3 yaş arası: 500 mg
• 4 ile 8 yaş arası: 800 mg
• 9 ile 18 yaş arası: 1300 mg
• 19 ile 50 yaş arası: 1000 mg
• 51 yaş üstü: 1200 mg

Süt ürünleri kalsiyum açısından zengin olsa da kalsiyumu alabileceğiniz tek kaynak değildir. Badem, brokoli, ıspanak, pişmiş lahana, kılçıklı somon balığı, sardalya ve tofu, soya filizi gibi soya ürünleri de kalsiyum açısından zengin besinlerdir.

Günlük kalsiyum ihtiyacınızı yiyeceklerden sağlamakta zorlanıyorsanız, kalsiyum hapı almayı deneyin. Kalsiyum takviyelerinin günde 2500 mg’ı geçmemesi gerekir.

D vitamini

Yeterli D vitamin almak da yeterli kalsiyum almak kadar önemlidir. Bilim insanları D vitamininin en uygun günlük ihtiyaç miktarını henüz saptayamamış olsa da 1 yaşın üzerindeki herkesin en fazla 2000 evrensel birim (IU) D vitamini alması güvenlidir.

Uzmanlar yetişkinlerin 400 ile 1000 IU arası D vitamini almasını öneriyor.

Güneş ışınlarından yeterli miktarda D vitamini alınmasına rağmen, yüksek yerlerde yaşayanlar, yatalak hastalar, cilt kanseri riski yüzünden ya güneşe hiç çıkmayan ya da sürekli yüksek koruma faktörlü kremlerle çıkanlar için güneş iyi bir seçenek olmayabilir. D vitamini, sardalya ve ton balığı gibi yağlı balıklarda, yumurta sarısında bol miktarda bulunsa da bu besinleri büyük olasılıkla kimse her gün tüketmez. D vitamini takviyeli kalsiyum hapları veya D vitamini haplarından kullanarak yeterli miktara ulaşabilirsiniz.

Egzersiz

Egzersiz yapmak kemiklerinizi güçlendirirken kemik erimesini de yavaşlatır. Egzersize hangi yaşta başlarsanız başlayın kemiklerinize mutlaka fayda sağlayacaktır. Ama erken yaşta egzersize başlamak ve düzenli bir rutine oturtarak egzersize devam etmekle bu faydayı maksimuma çıkarırsınız. Kas güçlendiren egzersizleri ağırlık kazandıran egzersizlerle birleştirin. Kas güçlendirici egzersizler, kol ve üst omurgadaki kas ve kemikleri güçlendirirken tempolu yürüyüş, koşma, merdiven tırmanma, ip atlama, kayak gibi yüksek etkili ağırlık kazandıran egzersizler özellikle bacak, kalça ve bel bölgelerindeki kemiklere etki eder. Yüzme, bisiklet ve egzersiz makinelerinde yapılan egzersizler kalp ve damar sağlığı açısından faydalı olsa da kemikler açısından düşük etkili egzersiz grubuna girdiklerinden ağırlık kazandıran egzersizler kadar etkili olamaz.

Osteoporozu Önlemek İçin Alınacak Diğer Önlemler

Aşağıdaki önlemler de kemik erimesini önlemeye faydalı olur:

• Sigara içmeyin: Sigara içmek, belki kadınlardaki östrojen salgılamasını düşürdüğü belki de bağırsağın kalsiyum emilimini azalttığı için kemik erimesini hızlandırır.
• Aşırı alkol tüketmeyin: Günde iki kadehten fazla içki içmek kemik yapımını yavaşlattığı gibi vücudun kalsiyum emilimini de düşürür.