• İçindekiler
• Nedir
• Yaralanmalar
• Risk Faktörleri
• Evde Tedavi
• Belirtiler
• Önleme
• Çocuklar için önlemler

Nedir

Nedir?

Soğuk, ıslak veya rüzgarlı havada dışarıdaysanız, soğuğa çabucak maruz kalmanız kolaydır. Soğuk havalarda ev gibi iyi ısıtılmamış bir bina içersinde de soğuğa maruz kalmanız mümkündür.

 

Yaralanmalar

Soğuktan kaynaklanabilecek yaralanmalar

• Yüzün donması genellikle yüz, kulaklar ve parmakların üzerindeki deriyi etkiler. Kısa süreli olarak uyuşukluk veya deride mavi beyaz bir renk oluşabilir fakat sıcak ortama ulaştığınızda normal hissetmeye başlarsınız ve deri rengi yerine gelir. Kalıcı bir doku hasarı oluşmaz.
• Soğuk ısırması, donma noktasının altındaki sıcaklık nedeniyle deri altındaki deri ve dokunun donmasıdır. Bu durumda deri soluk renkli, mavi görünür; dokunulduğunda da soğuk uyuşmuş ve tutuk veya lastik gibi gelir.
• Kırmızı şişlikler gibi soğuk yaralanmalarında deri, ısındıktan sonra olduğu gibi soğuk ısırmasında da soluk ve kabarcıklı bir görünüm alır. Bu tür yaralanmalar, soğukta ancak dondurucu olmayan bir sıcaklıkta çok fazla vakit harcanmasından dolayı meydana gelir. Deri aslında gerçekten donmaz.
• Aşırı rüzgarlı ve soğuk havalarda dışarıdaki etkinlikler esnasında meydana gelen göz ağrıları ve görmedeki değişmeler.
• Vücudun aldığından daha hızlı ısı kaybetmesi durumunda vücut ısısında aşırı düşüş (hipotermi) meydana gelebilir. Hipoterminin erken belirtileri yetişkinlerde ve daha büyük çocuklarda titreme, ağır hareketler, ilgisizlik ve derinin soğuk, soluk ve mavi beyaz bir renk almasıdır. Hipotermi bir acil durumdur ve şayet ısı kaybı derhal durdurulmazsa, bilinç kaybı ve ölüme yol açabilir.

Risk Faktörleri

Soğuk yaralanmaları için risk faktörleri

Soğuğa maruz kalmadan dolayı meydana gelebilecek yaralanmalar hususunda pek çok risk vardır.

• Bebek olmak
• Yaşlı bir yetişkin olmak
• Alkollü içki içmek
• Yüksek rakım veya rüzgarlı havada dış mekanda bulunmak; nemli havada veya büyük bir soğuk su kütlesi içinde bulunmak
• Uygun giyinmemiş olmak, derinin ıslak olması veya ıslak kıyafet giymiş olmak
• Yorgun olmak veya vücudun susuz kalmış olması
• İş yerinizde aşırı soğuğa maruz kalma, örneğin bir soğuk hava deposu ünitesinde çalışmak
• Belli sağlık risklerinin bulunması

Bazı kişilerin elleri üşür, bu biraz rahatsız edici bir durum olsa da ciddi bir sağlık sorunu değildir. Şu durumlarda üşümeye daha yatkın olursunuz:

• Vücudunuzda çok fazla yağ bulunmaması durumu. Derinizin altındaki yağlar sizi sıcak tutar. Vücudunda fazla yağ olmayan kişiler, hipotermiye daha yatkın olabilirler. Bebeklerin, hasta veya yaşlı yetişkinlerin vücutlarında az yağ bulunur.
• Sigara kullanmak veya kafein içmek: Tütünden alınan nikotin el ve ayaklardaki kan damarlarının daralmasına neden olur. Kan damarları daraldığında da bu bölgelere kan akışını azaltarak üşümesine yol açar.
• Aşırı stres altında ya da yorgun olmak: Kronik stres ve anksiyete sinir sisteminizin fazla adrenalin salgılamasına yol açar, bu da el ve ayaklara kan akışını sağlayan kan damarlarını daraltır.
• Aşırı soğuğa reaksiyon göstermenize yol açan hipotiroidizm veya Raynaud fenomeni gibi sağlık sorunları
• Şayet soğuğa maruz kalmışsanız, ilk yardım önlemleri sizi ısıtacak, hayatınızı kurtaracaktır.

Evde Tedavi

Evde Tedavi

Küçük soğuk yaralanmaları kendi kendine iyileşir, belirtilerin iyileşmesi ve iyileşmenin hızlanması için evde uygulanacak tedaviler yeterli gelir. Fakat ciddi bir soğuk yaralanmasına maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, doktor tarafından yapılacak bir değerlendirmeyi beklerken ilk yardım önlemleri uygulayabilirsiniz. Bu ilk yardım önlemleri çocuklar için de uygulanabilir. Soğuk yaralanmasına maruz kalan kısım gibi çocuğun tüm vücudunu bir battaniyeyle ısıtın.

• Şayet sizde hipotermi varsa, derhal ilk yardım önlemleri uygulayın. Sakin kalmaya çalışın. Kıyafetlerini değiştirip kuru bir şeyler giyin. Hareket etmeye, daha fazla ısı kaybını önlemek için sıvı içecekler almaya çalışın ve kendinizi yavaşça yeniden ısıtın.
• Şayet vücudunuzda küçük alanlar (kulaklar, yüz, burun, el parmakları, ayak parmakları gibi) gerçekten çok üşümüş veya donmuşsa, bu alanları ısıtmak ve deride daha fazla hasar olmasını önlemek için evde uygulanabilecek ilk yardım önlemlerini uygulayın. Bu alanları üzerlerine sıcak hava üfleyerek, buralara kıyafetlerinizin altında dokunarak ya da suya koyarak bu alanları ısıtabilirsiniz.

Soğuk ısırmasına maruz kalmış deri soğuk yaralanmasından sonra daha hassas hale gelebilir. Daha ileri deri hasarlarını önlemek için deriyi güneş kremi veya koruyucu kıyafetlerle muhafaza edin. Yaralanmış derinin rengi de zaman içinde değişebilir.

Rüzgar yanığına maruz kalmış deriye nemlendirici sürün. Bunu sık sık yeniden uygulayın. Rüzgâr yandığında derinin soyulmasını önlemek için yapacağınız çok az şey vardır çünkü bu, iyileşme sürecinin bir parçasıdır. Ancak, evde uygulayacağınız tedaviler iyileşmeyi hızlandıracaktır.

Soğuk veya rüzgardan dolayı ağrıyan, acıyan veya kuruyan gözlerin acısını dindirmek ve gözü nemlendirmek için reçetesiz olarak satılan vücut sıcaklığına göre ısıtılmış suni gözyaşı damlası kullanın.

Belirtiler

Evdeki tedavi esnasında takip edilmesi gereken belirtiler

Evdeki tedavi esnasında aşağıdakilerden herhangi biri meydana gelirse belirtilerinizi değerlendirmek için “Belirtiler” bölümünü kullanın.

• Deride kızarıklık, şişme veya iltihap belirtileri
• Evde tedaviye başladıktan sonra meydana gelen kabarcıklar
• Isıtmadan tedavisinden sonra 1 saat içinde iyileşme görülmeyen veya kötüye giden belirtiler
• Daha ağırlaşan ve sıklıkla tekrarlayan belirtiler

Önleme

Önleme

Çoğu soğuk yaralanmaları, soğuk havada dışarıdayken kendinizi korumakla önlenebilir.

Genel ipuçları

• Şayet kırsal alana gidiyorsanız, yanınızda bir acil durum kiti getirin, böylece soğuk, yağışlı ve rüzgarlı havaya hazırlıklı olmuş olursunuz.
• Korumanızı başına geçirin, ıslanır ya da üşürseniz bu sizi rüzgar ve yağıştan koruyacaktır.
• Çok fazla etkinlik ve terden sakının. Terlemek, buharlaşma yoluyla ısı kaybettirir, bundan dolayı daha fazla üşürsünüz.
• Bilhassa ıslak elle metal yüzeylere dokunmaktan kaçının çünkü bu, daha fazla üşümenize, hatta donmanıza yol açar.

Beslenme ipuçları

• Vücudunuzu sıcak tutabilecek yiyecekler tüketin. Soğuk havalarda dışarı çıktığınızda yanınızda şekerleme ve kuruyemiş gibi yüksek kalorili yiyecekler alın.
• Bolca su için. Yanınızda ilave su taşıyın ve her saat bunu için. İdrarınız sarı ya da turuncu değil, şeffaf olacaktır. Her iki veya üç saatte bir idrara çıkmıyorsanız, muhtemelen yeteri kadar sıvı almamışsınızdır.
• Alkollü içecekler içmeyin. Alkol:
• Vücudunuzun kendi sıcaklığını ayarlamasını engeller.
• Karar verme kabiliyetinizi etkiler. Bir kişinin karar verme kabiliyeti alkolden etkilenmişse, bu kişi gerektiğinde yeteri kadar iyi giyinmeyebilir.
• Derideki kan damarlarının genişlemesine neden olabilir. Bu da ısı kaybını artırır.
• Sinir sistemini baskı altına aldığı için soğuk algınızı azaltır.
• Soğuktayken sigara kullanmayın ve kafein almayın. Nikotin ve kafein el ve ayaklardaki kan damarlarını daraltır. Kan damarlarının daralmasıysa el ve ayaklara kan akışının azalmasına yol açarak bunların daha fazla üşümesine neden olur.

Kıyafetler

• Uygun kıyafet ve ayakkabılar giyin. Tenhada arıza ihtimallerine karşı arabanızda ekstra koruyucu kıyafet ve battaniye bulundurun. Vücudun ısı kaybedebileceği farklı yolları öğrenin, böylece kendinizi aşırı soğuğa maruz kalmaktan koruyun.
• Ellerinizi ve ayaklarınızı kuru tutun. Parmaklı eldiven yerine parmaksız eldiven giyin. Sıcaklığı muhafaza eden ve nemi derinizden uzak tutan çoraplar giyin.
• Açık havada bir etkinlik planlıyorsanız, gözlerinizi gözlük yardımıyla rüzgardan ve soğuktan koruyun.

Çocuklar için önlemler

Çocuklar için koruyucu önlemler

Çocuklar soğuğun farkında olmayabilirler. Anne ve babalar vücudun hangi durumlarda ısı kaybettiğini anlamaları gerekir.

• Soğuk, rüzgarlı ve yağışlı havalarda çocukların dışarıda geçirdikleri vakitleri sınırlandırın.
• Çocukları hava şartlarına uygun giydirin. Soğuk havanın bilincinde olun:
• Çocuğun başını koruyun. Boynunu ve yüzünü mümkün olduğunca örtün çünkü buralardan çok fazla ısı kaybı olur. Buralar soğuk yaralanmalarına karşı hassastır. Dudak koruyucusu sürün.
• Aşırı hareketli olmak, çocuğunuzun terlemesine ve daha çabuk üşümesine neden olur. Terleme, çocuğun kıyafetlerinin nemlenmesine ve dolayısıyla ısı kaybının hızlanmasına yol açar.
• Kıyafetin kat kat olması çocuğunuzu sıcak tutar, rüzgar ve soğuğa karşı da en iyi korumayı sağlar.
• Kuruluk, soğuk yaralanmasının önlenmesinde kilit önem taşır. Su geçirmeyen kıyafetlerle çocuğunuzu korumak ısı kaybını azaltır.
• Çocukların uzun süre göl veya havuzda uzun süre yüzdükleri yaz mevsiminde bile sürekli olarak çocuğun vücut sıcaklığını kontrol edin.
• Çocuğunuza çıplak elle soğuk metallere dokunmaktan kaçınmayı ve aşırı soğuk metal nesneleri ağzına dokumaması gerektiğini öğretin. Metal soğuğu daha hızlı iletir ve soğuk ısırması gibi soğuk yaralanmaları riskini de artırır. Aynı zamanda çocuğunuzun dili metale yapışabilir ve ayırması da zor olabilir.
• Yaşlı kişiler de uygun kıyafetler giyerek ve oda sıcaklığını 18 derecenin üzerinde tutarak kapalı mekanlarda kendilerini hipotermiye karşı koruyabilirler.
• Şunu da bilmekte fayda var ki ABD’de bazı eyaletler, (hatta Türkiye’de de hükümet ve yerel yönetimler kısmen) düşük gelirli ailelere yönelik olarak bu aileleri sıcakta yaşatmak için evlerin izolasyon veya iklimlendirilmesi amacıyla fonlar ayırmışlardır. Bazı düşük gelirli ailelerin de ısınma giderleri karşılanır. Daha fazla bilgi için ilgili devlet kurumları irtibata geçebilirsiniz.