• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayene
• Teşhisi
• Tedavisi
• Önleme
• Yaşam Tarzı

Nedir

Soğuk ısırığı vücut dokularının donmasıyla oluşan bir rahatsızlıktır. En sık donan bölgeler eller, ayaklar, kulaklar ve özellikle burun uçlarıdır. Eller ve ayaklar vücudun uç noktalarıdır ve özellikle soğuktan dolayı dolaşım kısıtlandığında bu bölgelere giden kan miktarı iyice azalır. Kulaklar ise ince oldukları için fazla bir dolaşıma sahip değildirler burun ise genelde soğuktan iyi korunmaz. Vücudun ana bölgelerindeki ısıyı korumak için diğer bölgelere olan dolaşım neredeyse durma derecesinde kısıtlanabilir. Soğuk ayrıca damarları çevreleyen ve plazmanın damarın dışına çıkmasını önleyen endothelial hücrelere de zarar verir. Plazmanın kayıbı ise kanın damarın içinde pıhtılaşmasına ve dolaşımı daha da yavaşlatmasına neden olur.
Dolaşım azaldıkça dokular donmaya başlar. Hücreler arasında su kristalleşmeye başlar ve hücre içindeki suyu emerek büyür. Buna rağmen donma hücreleri öldürmez. Laboravatuar çalışmalarında hücreler uzun süre donduktan sonra bile canlı kalmışlardır.
Soğuk ısırığından kaynaklanan asıl zarar endothelial hücrelerin zarar görmesidir. Dokular tekrar ısındığında bu bölgeye giden kan pıhtılaşır ve buradaki dolaşımı tamamen durdurur. Bunun sonucunda da o bölgedeki hücreler ölür.

Belirtileri

Belirtiler

Buz ısırığının belirtileri şunlardır:

• Hafif, ağrılı, kaşıntılı, iğnelenme duyumu.
• Kızarık, beyaz, soluk veya gri-sarı deri.
• Ciltte sert ve katı bir görünüm
• Üşüme veya yanma duygusu
• Uyuşma
• Eklem ve kasların katılığı nedeniyle sakarlık
• Şiddetli vakalarda derinin kabarması

Soğuk ısırığı tipik olarak vücudun soğuk havaya en çok maruz kalan yerlerinde, örneğin el ve ayak parmaklarında, burunda, kulaklarda, yanaklarda ve çenede olur. Uyuşma nedeniyle başka biri işaret edene kadar soğuk ısırığı olduğunuzu fark etmeyebilirsiniz.

Soğuk ısırığı birçok aşamada gerçekleşir:

• Birinci aşama: hafif ısırık. Hafif ısırık da diyebileceğimiz ilk aşamada cilt kızarır ve çok üşür. Biraz daha maruz kalma etkilenmiş bölgede iğnelenme ve uyuşma duyumlarına neden olur. Cildiniz ısındıkça ağrı ve karıncalanma olabilir. Bu aşamada cilt kalıcı olarak hasar görmez.
• Yüzeysel soğuk ısırığı. İkinci aşamada kızarık cilt beyaza ve çok soluk bir renge bürünür. Deri hala yumuşak olabilir, ancak dokuda bazı kristalleşmeler meydana gelebilir. Cildiniz aldatıcı bir biçimde sıcak hissedilebilir, bu durum cildinizin hasar gördüğüne dair ciddi bir işarettir. Soğuk ısırığı bu aşamada tedavi edilirse, cildinizin yüzeyi ısınırken alacalı, mavi veya mor görünür.  Isınmayla birlikte batma, yanma ve şiş fark edebilirsiniz. Cildi ısıttıktan sonraki 24 ila 36 saat arasında sıvı dolu kabarcıklar çıkabilir.
• Şiddetli soğuk ısırığı. Soğuk ısırığı ilerledikçe derinin bütün katmanlarını, deri altındaki dokuyu da etkiler. Bütün soğuk, ağrı ve rahatsızlık belirtilerinin kaybolduğu aldatıcı bir uyuşma hissedebilirsiniz. Eklemler ve kaslar artık çalışmayabilir. Isınmadan sonraki 24 ila 48 saat arasında büyük kabarcıklar oluşur. Daha sonrasında soğuk ısırığı olan bölge dokular öldüğü için kararı ve sertleşir.

Doktora gitme vakti
Soğuk ısırığında şu durumları yaşarsanız, hemen tıbbi yardım isteyiniz: 

• Yüzeysel veya şiddetli soğuk ısırığının belirti ve işaretleri, örneğin beyaz veya soluk ten, etkilenmiş bölgede duyumun tümden kaybı ve kabarcıklar.
• Artan ağrı, şiş, kızarıklık, soğuk ısırığı olan bölgelerde iltihap
• Ateş (38 derece ve üstü)
• Baş dönmesi, vücudun ağrıması ve genel olarak kendini hasta gibi hissetme.
• Yeni, açıklanamayan belirtiler.

Sebepleri

Sebepler

Deri ve altındaki doku donduğu zaman soğuk ısırığı meydana gelir. Soğuk ısırığının en yaygın nedeni soğuk hava şartlarına maruz kalmadır, ancak buz gibi dondurucu malzemelere maruz kalmak da soğuk ısırığına sebep olabilir.

Soğuk ısırığına neden olan özel şartlar şunlardır: 

• Yeterince sıcak tutmayan kıyafetler giymek, soğuğa, rüzgara ve ıslak havaya karşı kendini yeterince korumamak.
• Soğuk havaya maruz kalındığında deriyi örtmemek.
• Çok uzun süre soğukta kalmak
• Buz, buz torbası veya dondurucu soğuğa maruz kalmış metale dokunmak.

Soğuk ısırığı iki şekilde gerçekleşir:

• Vücut ısısını yitirerek. Soğuk ısırığı hipotermiyle bir arada olabilir. Hipotermi vücudunuzun üretebildiğinden daha fazla ısı kaybederek tehlikeli bir biçimde düşük vücut sıcaklığına neden olması durumudur. Çekirdek vücut ısısı düştüğü zaman kan dolaşımı yavaşlar ve hayati organları tehdit eder. Bu durum ‘hayat uzuvlardan daha önemlidir’ ilkesi gereği vücudunuzun hayati organları korumak için uzuvları gözden çıkarmasına neden olur. Deriye gönderilen kan azaltılır, vücut ısınız düşer ve dokular (yaklaşık -2 derecede) donar.
• Doğrudan temas. Buz veya metal gibi çok soğuk bir şeye dokunduğunuz zaman vücudunuzdaki ısı dışa akar.  Bu tür maruz kalmalar cildinizin ısınını düşürerek dokuyu dondurur.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Aşağıdaki faktörler soğuk ısırığı riskinizi yükseltir:

• Sizin soğuğu hissedip tepki vermenizi etkileyen dehidrasyon, yorgunluk, diyabet ve kan dolaşımı sorunları gibi tıbbi problemler.
• Alkol istismarı
• Sigara
• Mental hastalıklar
• Daha önce soğuk ısırığı veya soğuğa maruz kalmış olmak

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Soğuk ısırığının komplikasyonları şunlardır:

• Soğuğa karşı hassaslaşma
• Tekrar soğuk ısırığı olma riskinin yükselmesi
• Etkilenmiş bölgede kalıcı uyuşma veya sinir anormallikleri
• Eklemler arasındaki kıkırdakta değişimler (soğuk ısırığı artriti)
• Çocuklarda büyüme sorunları, eğer soğuk ısırığı kemiğin büyümesine hasar verebilir
• Enfeksiyon.
• Kangren - vücudunuzun belli bölgelerine kan akışının kesilmesinden kaynaklanan doku ölümü ve çürümesi

Soğuk ısırığı oluşmasına yetecek kadar soğuğa maruz kalma aynı zamanda hipotermiye neden olabilir. Vücut ısınız düştüğü zaman kalbiniz, sinir sisteminiz ve diğer organlar doğru bir şekilde işlemez Tedavi edilmezse hipotermi sonunda kalbinizin ve solunum sisteminizin durmasına ve ölüme yol açar.

Muayene

Randevunuza Hazırlanmak

Soğuk ısırığınız olduğunu düşünüyorsanız doktoru arayın. Belirtilerinizin şiddetine bağlı olarak acil servise gitmeniz söylenebilir.

Eğer randevundan önce vaktiniz varsa tıbbi değerlendirmeye hazırlanmak için aşağıdaki bilgileri kullanın.

Ne yapabilirsiniz

• Belirtilerinizi ve ne kadar zamandır var, olduklarını not edin. Soğuk ısırığınız hakkında doktorunuza ne kadar ayrıntı verirseniz ve belirti ve işaretleriniz değişmişse, ilerlemişse bildirirseniz onun için o kadar iyi olur.
• Önemli tıbbi bilgileri, size teşhisi konmuş olan diğer hastalıkları da dahil ederek yazın. Ayrıca kullandığınız ilaçları da yazın.
• Doktorunuza soracağınız soruları not edin . Doktorun söylediği bir şeyi anlamadığınız zaman konuşmaktan ve soru sormaktan çekinmeyin.

Sorularınızı önceden hazırlamak doktorla geçireceğiniz vakti en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olur. Soğuk ısırığı için doktorunuza sorabileceğiniz belli başlı sorular şunlardır:

• Teşhisi doğrulamak için test yapmak gerekiyor mu?
• Tedavi seçeneklerim ve hepsinin iyi ve kötü yanları nelerdir?
• Ne tür sonuçlar umabilirim?
• Soğuk ısırığı olurken ne tür cilt bakımı rutinleri tavsiye edersiniz?
• Eğer lazımsa, takip muayeneleri nasıl olacak?
• Derimdeki ne gibi değişimlere dikkat etmeliyim?

Teşhisi

Testler ve Teşhis

Cildinizin görüşüne, yakın zamanda soğuğa maruz kalma öyküsüne ve belirtilere bakarak soğuk ısırığı teşhisi kolayca konur. 

Doktorunuz soğuk ısırığının şiddetini tespit etmek ve kas ve kemiklerin hasar görüp görmediğini anlamak için röntgen veya manyetik rezonans görüntüleme testleri isteyebilir. Doktorunuz buz ısırığıyla birlikte sık sık görülen hipotermi olduğunuzdan şüphelenirse bazı testler yapabilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Soğuk ısırığının şiddetine bağlı olarak ilk yardım önlemler ve tıbbi tedavi yapılır.

İlk yardım bakımı
Bu ısırığının ilk yardımında yapılması gereken şey etkilenmiş deriyi yavaş yavaş ısıtmaktır. Bunu yapabilmek için: 

• Cildi daha fazla soğuğa maruz kalmaktan koruyun. Dışarıdaysanız buz ısırığı olan ellerinizi koltuk altınıza koyarak ısıtın. Yüzünüzü, burnunuzu, kulaklarınızı kuru, eldivenli ellerle kapatarak koruyun. Etkilenmiş bölgeyi ovuşturmayın, buz ısırığı olan cildin üzerine kar sürmeyin.
• Soğuktan uzaklaşın. İçeri girer girmez ıslak elbiseleri çıkarın.
• Buz ısırığı olan bölgeleri yavaş yavaş ısıtın. Buz ısırığı olan elleri ve ayakları sıcak suya sokun (suyun sıcaklığı 40 ila 42 derece civarında olmalıdır) Diğer kısımları sıcak bir battaniye ile kaplayın. Soba, ısı lambası, şömine, elektrikli battaniye gibi şeylerle doğrudan ısı uygulamayın, çünkü bu yanıklara yol açabilir.
• Mümkünse buz ısırığı olan ayak ve parmaklara basmayın. Bu doku hasarını arttırır.
• Eğer etkilenmiş bölgenin yeniden buz ısırığı riski varsa, ısıtmayın. Açıkta bırakmışsanız, tekrar donmamaları için örtün.
• Cilt ısınırken neler göreceğinizi bilin. Eğer cildiniz ısınırken kızarır ve yanma ve karıncalanma duygusu olursa, bu kan dolaşımının geri döndüğü anlamına gelir. Fakat ısınma sırasında uyuşma olur veya kalıcı bir ağrı gelişir veya kabarcıklar çıkarsa hemen tıbbi yardım isteyin.

Tıbbi Tedavi

• Cildi tekrar ısıtın. Eğer cilt henüz ısıtılmamışsa, doktorunuz etkilenmiş bölgeyi 15 ila 30 dakika arasında ılık suya sokarak ısıtır. Deri yumuşaklaşabilir, kırmızı veya mor görünebilir. Isıtma süreci ağrılı olabileceği için, doktorunuz büyük ihtimalle size bir ağrı kesici verecektir.
• Giyinme. Deriniz ısındıktan sonra doktor deriyi korumak için onu kalın bandajlarla sarar. Eğer kas veya kemikler de etkilenmişse bir kırık tahtası kullanmak gerekebilir. Şişi azaltmak için uzuv yukarıda tutulur.
• Zarar görmüş dokunun alınması. Düzgün iyileşmesi için buz ısırığı olan deri hasarlı, ölü veya enfeksiyon kapmış dokudan uzak olmalıdır.  Doktorunuz sağlıklı ve ölü dokuyu daha iyi birbirinden ayırabilmek için hasar görmüş dokuyu ayırmadan önce 1 ila 3 ay arasında bekleyebilir.
• Hidroterapi. Girdaplı banyolar cildinizi temizleyip ölü dokuları alarak iyileşme sürecine faydalı olur.
• Oral antibiyotikler. Eğer cildiniz veya kabarcıklar enfeksiyon kaparsa doktorunuz oral antibiyotik reçete edebilir.
• Ameliyat. Şiddetli vakalarda ameliyat veya uzvu kesme ölü veya çürüyen dokuyu almak için şart olabilir.

Önleme

Önlem

Buz ısırığı önlenebilir. Güvenli ve sıcak kalmak için yardımcı olabilecek bazı ipuçları şunlardır: 

• Soğuk, ıslak ve rüzgarlı havalarda dışarıdaki geçirdiğiniz vakti azaltın. Hava durumunu, ayaz haberlerini takip edin. Çok soğuk, rüzgarlı havalarda soğuk ısırığı birkaç dakika içinde oluşabilir.
• Tek bir kat giyinmek yerine ince ama kat kat giyinin. Elbise katmanları arasına sıkışmış olan hava soğuğa karşı izolasyon görevi görür. Rüzgara, kara ve yağmura karşı korunmak için rüzgar ve su geçirmeyen paltolar giyin.  Nemi emen iç çamaşırlar giyin.
• Kulaklarınızı tümüyle kapatan şapkalar giyin. Soğuğa karşı korunmada en iyisi rüzgar geçirmeyen kalın yün şapkalardır.
• Parmaklı eldiven yerine soğuktan daha iyi koruyan parmaksız eldiven giyin.
• Buz ısırığı işaretlerine karşı dikkatli olun. Buz ısırığının ilk belirtileri kızarıklık, iğnelenme ve uyuşmadır.
• Kendiniz korumayı planlayın. Soğuk havada yolculuk yaparken sıcak tutan kıyafetler giyip yanınıza bir yerde sıkışma ihtimaline karşı acil yardım ekipmanları alın.

 

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Ev Tedavileri

Buz ısırığından sonra cildinize şu şekillerde bakabilirsiniz: 

• Bütün ilaçları - antibiyotikler ve ağrı kesicileri - doktorun talimatları doğrultusunda alın. Hafif buz ısırıkları için ağrı ve iltihaplanmayı azaltmak için reçetesiz satılan ilaçlar kullanın.
• İltihaplanmayı azaltmak için bir gün içinde birçok kez bölgeye aloe vera jeli veya losyonu uygulayın.
• Soğuk ve rüzgara daha fazla maruz kalmayın.
• Buz ısırığı olan ayaklarla yürümeyin.
• Bölgeye doğrudan sıcak uygulamayın ve cildi ovalamayın.
• Çıkabilecek kabarcıkları patlatmayın. Kabarcıklar bandaj vazifesi görürler.  Kabarcıkların kendi başlarına patlamasına izin verin.