• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Tırnak mantarı bir ya da daha fazla tırnağında oluşan mantar enfeksiyonudur. Tırnak mantarlı enfeksiyon, parmak tırnağı ya da ayak parmağı ucunun altında beyaz ya da sarı nokta olarak başlayabilir. Tırnak mantarı tırnağınızdan derinlere doğru ayıldıkça, tırnağınızın renginin değişmesine, tırnağınızın kalınlaşmasına ve tırnak kenarlarının ufalanmasına neden olabiliri çirkin ve potansiyel olarak ağrılı bir sorundur.
Tırnak mantarlı enfeksiyon tedavisi güç bir durum olabilir ve tekrar ortaya çıkabilir. Ama tırnak mantarını temizlemede yardımcı olabilecek ilaçlar mevcuttur.

Sebepler

Tırnak mantarı enfeksiyonları genelde dermatofit denilen bir mantar grubuna ait mantardan kaynaklanır. Ama levür ve küf de tırnak mantarı oluşumunda sorumlu olabilir.

Mantar Nedir?

Mantarlar yaşamak için güneş ışığına gerek duymayan mikroskopik organizmalardır. Bazı mantarların faydaları varken bazıları da hastalık ve enfeksiyona neden olur.
Tüm bu mikroskobik organizmalar:

• Sıcak, nemli ortamlarda yaşarlar. Bu ortamlar yüzme havuzları ve duşlardır.
• Görünebilen ya da görünmeyen kesiklerle ya da tırnağınızla tırnak yatağı arasında küçük bir yarıkla vücudunuzu sarabilir.
• Tırnaklarınız sürekli sıcağa ve neme maruz kalıyorsa soruna neden olabilir; bu koşullar mantar oluşumu için idealdir.

Ayak Tırnakları ve Parmak Tırnakları

Tırnak mantarı parmaklara kıyasla ayak parmaklarında daha sık meydana gelir.
Ayak tırnakları genelde ayakkabı içinde karanlık, sıcak, nemli ortamda sıkışık kalır;mantar da böyle ortamda yaşar.
Parmaklara kıyasla ayak parmaklarına giden kan dolaşımının zayıflaması vücudun bağışıklık sisteminin enfeksiyonu fark etmesi ve yok etmesini zorlaştırır.

Belirtiler

• Kalınlaşan tırnak
• Kırılgan, ufalanan ya da lime lime tırnak
• Şeklen bozulmuş tırnak
• Mat, parıltısız tırnak
• Tırnağınızın altında oluşan deriden kaynaklanan koyu bir renk

Enfeksiyon kapmış tırnaklar tırnak yatağından ayrılabilir bu duruma onikoliz denir. Ayak parmaklarında ya da parmak uçlarında ağrı hissedebilir ve biraz kötü koku fark edebilirsiniz.

Doktorunuzla ne zaman görüşmelisiniz

Tırnak mantarı enfeksiyonu başladığı zaman, tedavi görmezse bir ömür sürebilir. Tırnak mantarının ilk belirtisi olan tırnak ucunun altında küçük beyaz ya da sarı nokta gördüğünüz zaman doktorunuza başvurun.

Risk Faktörleri

Birkaç sebepten dolayı yaşlanma tırnak mantarı için ne yaygın risk faktörüdür:

• Zayıflamış kan dolaşımı
• Mantara uzun yıllar maruz kalma
• Tırnaklar yaşlandıkça daha yavaş büyür ve kalınlaşır bu durum da enfeksiyona daha hassas kılar.

Tırnak mantarı kadınlara kıyasla erkekleri daha fazla etkiler, özellikle ailesinde daha önce bu hastalık mevcutsa.
Tırnak mantarı oluşum riskini artıran diğer etmenler:

• Çok aşırı terleme
• Nemli ortamda çalışmak
• Sedef hastalığı olmak
• Ayakların hava almasını engelleyen ve teri emmeyen ayakkabı ve çorap giymek
• Yüzme havuzları, spor salonları ve duş odaları gibi nemli halka açık alanlarda çıplak ayak yürümek
• Ayak mantarı bulunması
• Küçük bir deri ya da tırnak yaralanması yaşamak, yada bir başka enfeksiyon kapmış olma
• Şeker hastalığı, dolaşım sorunu ya da zayıflamış bağışıklık sistemine sahip olmak

Komplikasyonlar

Tırnak mantarı ağrılı olabilir ve tırnaklarınıza kalıcı zararı dokunabilir. Aynı zamanda başka ciddi enfeksiyonlara neden olabilir ve ilaç, şeker hastalığı ya da diğer koşullardan kaynaklan zayıf bağışıklık sisteminiz varsa ayaklarınızın ötesine yayılabilir.

Tırnak mantarı enfeksiyonları şeker hastaları ve lösemi hastası ya da AIDS ya da organ nakli alıcıları gibi insanlar, zayıf bağışıklık sistemi olanların sağlığı için en ciddi tehdidi oluşturur.

Şeker hastasıysanız ayaklara giden kan dolaşımınız ve sinir ulaşımınız bozulabilir. Selülit ve potansiyel olarak cilt enfeksiyonu kapma riskiniz çok yüksektir. Bu yüzden ayağınızda oluşacak tırnak mantarı dahil en ufak yara daha ciddi komplikasyonlara neden olabilir ve tedavisi çok zaman alabilir. Tırnak mantarından şüpheleniyorsanız derhal doktorunuzla görüşün. 

Teşhis

Doktorunuz öncelikle tırnaklarınızı muayene edecektir. Mantar testi için, doktorunuz tırnağın altından deri örneği alabilir.

Deri laboratuar ortamında mikroskopla incelenebilir ya da bakteri üretimi yapılabilir böylece enfeksiyona neden olan sebep tespit edilir. Sedef hastalığı gibi diğer durumlar tırnak mantarı enfeksiyonunu taklit edebilir. Levür ve küf dahil mikroorganizmalar da tırnakları etkileyebilir.

Enfeksiyonunuzun sebebini bilmek en iyi tedavi yöntemini belirlemede çok faydası vardır.

Tedavi

Tırnak mantarlarının tedavisi zor olabilir ve tekrar enfeksiyon kapma olasılığı yüksektir. Reçetesiz mantar önleyici tırnak kremleri ve merhemleri mevcuttur ama çok etkili değildir. Ayağınızda mantar varsa tırnak mantarı dışında ayak mantarına bölgesel tedavi uygulamalı ve ayaklarınızı temiz ve kuru tutmalısınız.

Ağızdan Alınan İlaçlar

Tırnak mantarını tedavi etmek için doktorunuz ağızdan alınan ilaçlar yazabilir. Çalışmalar en etkili ilaçların terbinafin ve itrakonazol olduğunu gösterir.
Doktorunuz aşağıdaki durumlarda ağızdan alınan ilaçları önerecektir:

• Şeker hastalığınız ya da selülit için diğer risk faktörleri
• Daha önce selülit durumu yaşanmışlığı varsa
• Tırnak enfeksiyonundan ağrı ya da rahatsızlık yaşıyorsanız

Bu ilaçlar yeni tırnağınızın enfeksiyonsuz büyümesini ve yavaşça tırnağınızın enfeksiyon kapmış parçasının yerine yenisi çıkacaktır. Yaklaşık 6-12 hafta süre bu ilaçları kullanırsınız. Tırnak tekrar çıkana kadar tedavinin nihai sonucunu göremezsiniz. Bir enfeksiyonu yok etmek 4 ay ya da daha uzun sürebilir. Tırnaklarınızı sıcağa ve nemli ortamlarda tutmaya devam ederseniz, enfeksiyonların tekrar ortaya çıkması mümkündür.

Mantar önleyici ilaçların deri döküntüsünden, karaciğerin hasar görmesine kadar çeşitli yan etkileri mevcuttur. Doktorlar karaciğer rahatsızlığı olan ya da konjestif kalp yetmezliği olanlar ya da bazı ilaçları alanlara bu ilaçları önermeyebilir.

Diğer Tedavi Seçenekleri

Doktorunuz bu tırnak mantarı tedavilerini önerebilir:

• Mantar önleyici tırnak cilası: Az ya da orta seviye tırnak mantarı enfeksiyonu yaşıyorsanız, doktorunuz mantar önleyici tırnak cilası yazabilir. Bunu enfeksiyon kapmış tırnaklarınızın üstüne ve etrafına günde bir kez sürersiniz. 7 gün sonra alkolle birikmiş tabakaları temizlersiniz ve temiz uygulamalara başlarsınız. 1 sene günlük tırnak cilası kullanımı bazı tırnak mantarı enfeksiyonlarının temizlenmesinde yardımcı olduğu belirtilmiştir.
• Bölgesel ilaçlar: Doktorunuz diğer bölgesel mantar önleyici ilaçlar önerebilir. Emmeyi hızlandıracak üre içeren reçetesiz losyonla bu kremleri kullanmanız tavsiye edilebilir. Bölgesel ilaçlar genelde tırnak mantarını iyileştirmez ama ağızdan alınan ilaçlarla kullanılır. Doktorunuz tedavi amaçlı enfeksiyon kapmış tırnağınızın yüzeyini törpüleyebilir ve bölgesel tedaviyi de daha etkili kılar.
• Cerrahi: Eğer tırnak enfeksiyonunuz ciddiyse ya da çok ağrılıysa doktorunuz tırnağını çıkarmayı teklif edebilir. Yavaşça, 1 yıl kadar bir süre içinde tamamen gelişecek olmasına rağmen,  yerine yeni bir tırnak gelişecektir. Bazen tırnak yatağına tedavi uygulamak için ameliyat siklopiroksla birlikte uygulanır.

Tırnak mantarını lazer ya da fotodinamik terapiyle tedavi etmek (asitle tedavi edildikten sonra yoğun ışık radyasyona tutar) başarılı olabilir. Ama bu tedavi her yerde mevcut olmayabilir.

Yaşam Tarzı

Bazen son tedaviler uzun sürdüğü ve işe yaramadığı ve her zaman etkili olmadığı için insanlar evde uygulanabilecek tedavilere yönelir.

• Sirke: her ne kadar sirkenin tırnak mantarına iyi geldiği konusunda kesin bir kanıt olmasa da, bazı çalışmalar belli bakterilerin büyümesini engellediğini göstermiştir. Uzmanlar sirke ve sıcak su dolu karışımı bir kapta ayaklarınızı 15-20 dakika yıkamanızı önermektedir. Yıkama bittikten sonra iyice duruladığınızdan ve kuruladığınızdan emin olun. Bu şekilde ayaklarınızı her gün yıkayabilirsiniz. Cildiniz tahriş oluyorsa, hafta da 2-3 kez yıkamayı deneyin.

Önlem

Tırnak mantarı oluşumunu engellemek ve tekrar enfeksiyon oluşmasını engellemek için el ve ayak hijyenine dikkat edin.

• Tırnaklarınızı kısa, kuru ve temiz tutun. Tırnaklarınızı kesin ve kalın bölgeleri törpüleyin. Banyodan sonra ayak parmakları arası dahil elleriniz ve ayaklarınızı tamamen kurulayın.
• Uygun çorap giyin: Nemi yok eden sentetik çoraplar pamuk ya da yün çoraplara kıyasla ayaklarınızı daha kuru tutabilir. (Diğer çorapların altına da sentetik çorap giyebilirsiniz.) Özellikle ayaklarınız çok terliyorsa, çoraplarınızı sık değiştirin. Gün içinde ve egzersizden sonra bazen ayakkabılarınızı çıkarın. Kapalı ayakkabılarınız yerine açık uçlu ayakkabı tercih edin.
• Mantar önleyici sprey ya da pudra kullanın: Ayaklarınıza ve ayakkabılarınızın içine pudra serpin ya da sprey sıkın.
• Lastik eldiven kullanın. Bu ellerinizin suya aşırı maruz kalmasını engeller. Kullanımlar arasında lastik eldiveni ters yüz yapın ve kurutun.
• Tırnakların etrafındaki eti koparmayın. Bu derinize ve tırnaklarınıza mikropların geçmesine neden olabilir.
• Kamuya açık alanlarda çıplak ayak yürümeyin: Kamuya açık havuzlarda, duşlarda ve soyunma odalarında ayakkabı giyin.
• İtibarlı manikür-pedikür salonu seçin. Salonun aletlerini sterilize ettiğinden emin olun. Daha da iyisi kendi aletlerinizi getirin.
• Tırnak cilasından ve yapay tırnaktan vazgeçin. Her ne kadar tırnak mantarı enfeksiyonunu pembe cila altında saklama eğiliminde olsa da, istenmeyen nemi tutup enfeksiyonu daha da kötü hale getirebilir.
• Enfeksiyon kapmış tırnağa dokunduktan sonra ellerinizi yıkayın. Tırnak mantarı tırnaktan tırnağa geçebilir.