Nedir

Trakeostomi

Trakeostomi, cerrahi yöntemlerle boynunuzdan soluk borusuna giden bir delik açılmasını tarif etmek için kullanılan bir terimdir. Trakeostomi işlemini gerçekleştirmek için kullanılan, işlemi ifade eden terimeyse trakelektomi denir, bu iki terim genellikle birbirinin yerine kullanılır.

Trakeostomi nefes yolları aniden tıkandığında, yüzünüzde veya boynunuzda meydana gelen travmatik yaralanmalarda olduğu gibi, acil durumlarda nadiren başvurulan bir uygulamadır. Fakat çoğu vakalarda trakeostomi sağlık durumunuzun uzun süreli solunum makinesi (vantilatör) kullanmanızı gerektirmesi gibi durumlardaysa planlanmış bir işlem olarak uygulanır.

Trakeostomi işlemlerinin çoğu, siz kendi kendinize nefes almaya başladığınızda geri çevrilir. Trakeostomi çoğu kişi için kalıcıdır.

Niçin Yapılır

Neden Yapılır?

Trakeostomiye başvurmanızı gerektiren durumlar şunlar olabilir:

Kendi kendinize nefes alamadığınız acil durumlar veya doktorların nefes borunuza ağzınızdan hava yerleştirememesi
Felç veya öksürme ve boğazdan diğer salgıları zorlaştıran sorunlar. Salgılar trakeostomiyle sağlanabilir.
Uzun süre nefes almaya yardımcı makine kullanmayı gerektiren sağlık durumları
Büyük baş ve boyun ameliyatlarında önce iyileşme sürecinde nefes almaya yardımcı olması için
Ses telleri veya ağız veya gırtlak kanseri gibi solunum yollarını tıkayabilecek ya da daraltacak hastalıkları karşı önlem olarak

Hastane dışında acil trakeostomi
Çoğu trakeostomi uygulamasının hastane ortamında yapılması tercih edilir. Son derece aciliyet arz eden bir durumda, örneğin bir kazada, hastane dışında da bir kişinin boğazında bir delik açılması gerekebilir. Bu uygulamaya krikotirotomi veya krikotriodotomi denir ki bu trakeostomiden biraz farklıdır. Kişi hastaneye nakledildiğindeyse açılan delik, bildiğimiz trakeostomiye dönüştürülür.

Riskler

Trakeostominin taşıdığı önemli riskler şunlardır:

Kanama
Enfeksiyon
Deri altındaki dokulardaki hava
Trakeostomi tüpünün yerinden oynayarak boğaza gitmesi
Açılan deliğin daralması
Trakeostomi tüpünün tıkanması
Göğüs boşluğunda hapsolan hava nedeniyle akciğerlerin çökmesi

Trakeostomi acil durumlarda yapılırsa riskler daha muhtemel hale gelir.

Trakeostomi komplikasyonları işaretleri ve belirtileri görürseniz doktorunuzla temasa geçin. Bu belirtiler şunlardır:

Durdurulamayan kanamalar
Solunum zorluğu
Artan ağrılar
İrin
Kızarıklık
Şişme

Nasıl Hazırlanacaksınız

Hazırlık

Trakeostomiye nasıl hazırlanacağınız, tabi tutulacağınız uygulamaya göre değişir. Size genel anestezi uygulanıyorsa doktorunuz ameliyatım birkaç saat öncesinden itibaren yeme ve içmeyi bırakmanızı ister. Sizden belli ilaçları kullanmayı bırakmanız da istenebilir.

Hastanede kalma planınız
Trakeostomi uygulamasından sonra muhtemelen iyileşene ve vücudunuz buna alışana kadar birkaç gün hastanede kalırsınız. Aşağıdakileri getirerek hastanede kalmaya önceden hazırlanın:

Pijama gibi rahat kıyafetler ve terlikler
Diş fırçası ve tıraş takımları gibi kişisel bakım malzemeleri
Vakit geçirmenize yardımcı olacak kitap, dergi ve oyun gibi eğlence araçları
İlk başta konuşamayacağınızdan, iletişim kurmak için yazı yazmak üzere kalem ve kağıt gibi yazma araç ve gereçleri

Neler Yaşayacaksınız

Ne Bekleyebilirsiniz

Trakeostomi esnasında

Trakeostominin genel anestezi şartlarında ameliyathanede yapılması yaygın olarak tercih edilir. Fakat bazı durumlarda lokal anesteziyle uygulanarak hastane odasında yapılması tercih edilir. Size uygulanacak olan trakeostominin türü, sebebe yani acil olup olmamasına bağlıdır.

Cerrahi trakeostomi
Cerrahi trakeostomi uygulamasının ameliyathanede veya hastane odasında yapılması tercih edilir. Cerrahi trakeostomi uygulaması esnasında cerrah genellikle boyun önünde alt tarafta deri boyunca yatay bir kesik meydana getirir. Cerrah, çevredeki kasları dikkat bir şekilde geriye çeker ve hava yolunun havayla temas etmesini sağlayacak şekilde tiroit bezinin bir parçasını keser. Cerrah, boyun tabanındaki nefes borusunun üzerinde bir noktada neşter veya özel bir trakeostomi aletini kullanarak bir delik açar. Deliğe bir trakeostomi tüpü yerleştirilir. Tüpün delikten kaymasını önlemek için tüpe bir yüz kapağı ve boyun sargısı yapıştırılır.

Minimal yayılan trakeostomi
Bu tür trakeostominin genellikle hastane odasında yapılması tercih edilir. Bunun için doktor, boyunun ön tarafında tavanda küçük bir kesik açar. Ağızdan özel bir lens yerleştirilir, böylece cerrah boğazın iç tarafını izleyebilir. Cerrah, boğazın bu görünümünü kullanarak bir trakeostomi deliği açmak için bir iğneyi nefes borusundan içeriye gönderir. Trakeostomi tüpünü daha sokabilmek için bu delik genişletilir. Tüpün nefes borusundan aşağı düşmesini engellemek üzere de yüz kapağı ve bant da yapıştırılır.

Trakeostomiden sonra ne beklenmeli?
İyileşmek ve trakeostomi tüpüne nasıl bakacağınızı öğrenmek için hastanede birkaç gün geçirmeniz gerekir. Bu zaman zarfında öğrenecekleriniz şunlardır:

Tarkeostomi tüpüne nasıl bakacağınız: Bir hemşire size trakeostomi tüpünü nasıl temizleyeceğinizi ve nasıl değiştireceğinizi öğretecektir. Enfeksiyonu önlemek için sizden trakeostomi tüpünü günde en az iki defa temizlemeniz istenir. Trakeostomi olduğunuz için bunu sizin yalnız başınıza yapmanız gerekir.
Trakeostomiden sonra nasıl konuşacaksınız: Ses artık ses kutunuzdan yukarı doğru geçmediğinden, trakeostomiden konuşmaya çalışsanız bile ses çıkaramayacaksınız. Sizinle nasıl iletişim kuracağınızı tartışacak ve sesinizi tekrar kullanmanıza yardımcı olacak bir konuşma uzmanıyla görüşeceksiniz.
Trakeostomiyle nasıl nasıl başa çıkarsınız: Sağlık ekibiniz size trakeostomiyle nasıl başa çıkacağınızı gösterecektir. Örneğin soluduğunuz hava artık ciğerlerinize ulaşmadan önce nemli burnunuzdan ve boğazınızdan geçmediği için daha kuru olacaktır. Bu da tahrişe, öksürmeye ve trakeostomiden daha fazla mukus gelmesine neden olacaktır. Bir nemlendiriciden hava solumak veya trakeostomi açıklığını bir nemli bezle kapatmak kendinizi daha iyi hissetmenize yardımcı olabilir. Boğazınızdaki veya hava yolundaki salgıyı temizlemek için bir yutma makinesi de kullanabilirsiniz.

Sonuçlar

Trakeostomiden sonra artık burnunuz veya ağzınızdan değil boynunuzdaki delikten nefes alacaksınız.

Nefes almalarına yardımcı olması için makineye ihtiyaç duyan kişiler için trakeostomiyle nefes almak ağza veya boğazın aşağı kısmına yerleştirilen bir tüp kullanmaktan daha konforludur.

Vakaların çoğunda trakeostomi geçicidir. Kendi kendinize nefes alma kabiliyetinizi tekrar kazanırsanız, trakeostomi tüpünün çıkarılmasını ve deliğin kapatılmasını tercih edebilirsiniz.