Nedir

Trombositopeni, kanda trombosit sayısının düşük olduğu durumları tanımlamak için kullanılan, tıbbi bir terimdir. Trombositler (pıhtı yuvarlar), kan pıhtılaşmasında önemli rol oynayan renksiz kan hücreleridir. Trombositler damarlarda oluşan deliklere toplanıp, bu delikleri tıkayarak kan kaybını durdururlar.
Trombositopeni genel olarak lösemi ya da bağışıklık sistemi problemleri gibi rahatsızlıklara bağlı olarak, ya da bir ilacın yan etkisi şeklinde ayrı bir rahatsızlık olarak, ortaya çıkar. Trombositopeni hafif olduğu durumlarda birkaç belirti veya rahatsızlığa neden olur. Nadir durumlarda, trombosit sayısının aşırı derecede azalması çok tehlikeli iç kanamalar oluşmasına sebep olabilir.
Trombositopeni genel olarak, oluşumunun altında yatan nedenlerin tedavi edilmesiyle iyileşme gösterir. Bazı durumlarda ilaçlar, cerrahi müdahale veya kan nakli kronik trombositopeni tedavisine yardımcı olabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Trombositopeni belirti ve işaretleri şunlar olabilir:
• Kolayca oluşan veya aşırı morarmalar
• Genellikle bacakların alt bölümlerinde oluşan, iğne ucu büyüklüğünde kırmızımsı mor lekeler ve deri içinde yüzeysel olarak fark edilebilen kanama olması.
• Oluşabilecek kesiklerde, kanamanın normalden uzun sürmesi.
• Diş etlerinde ya da burunda sebepsiz kanamalar olması.

• İdrar veya dışkıda kan görülmesi.

• Adet dönemlerinde sıra dışı akıntılar olması.

• Herhangi bir ameliyat ya da diş bakımı esnasında veya sonrasında uzun süreli kanama olabilir.
Doktora ne zaman danışılmalı
Eğer sizi kaygılandıran herhangi bir işaret ya da belirti varsa doktorunuzdan randevu alın.
Kanamanın durmuyor olması acil bir tıbbi durumdur. Eğer bölgeye basınç uygulamak gibi basit ilkyardım uygulamalarıyla kontrol edilemeyen kanama gibi belirtiler varsa, hemen acil yardım isteyin.

Sebepleri

Sebepleri


Kandaki trombosit sayısı herhangi bir nedenle normalin altına düşerse, durum trombositopeni olarak adlandırılır. Normalde, vücudunuzun herhangi bir yerinde dolaşan kanda mikro litre başına 150.000 ila 450.000 adet arası trombosit bulunur. Her trombosit sadece 10 gün yaşar, bu yüzden vücudunuz kemik iliğinde sürekli olarak yeni trombositler üreterek, trombosit sayınızı dengeler.
Trombositopeniye yol açabilen birçok olası neden vardır.


Trombositlerin dalakta hapis olması

 


Dalak karnın sol tarafında, göğüs kafesinin hemen altında yer alan, yumruk büyüklüğünde küçük bir organdır. Normalde, dalak kanda istenmeyen maddeleri filtre ederek, oluşabilecek iltihaplara karşı savaşma görevi görür. Bir dizi rahatsızlıktan kaynaklanabilen dalakta genişleme sonucu, dalak çok sayıda trombositi bünyesinde biriktirerek, dolaşımdaki trombositlerin sayısının azalmasına sebep olur.


Trombosit üretiminde azalma


Trombositler kemik iliğinde üretilir. Kemik iliğinde oluşabilecek, lösemi ve bazı anemi türlerini de içeren hastalık veya durumlar, vücudunuzda üretilen trombositlerin sayısının azalmasına yol açabilir. HIV enfeksiyonu gibi virüse bağlı olarak gelişen bazı enfeksiyonlar, kemik iliğinizin trombosit üretme yeteneğini baskılayabilir. Toksik kimyasal maddeler, kemoterapi ilaçları ve aşırı alkol tüketimi de trombosit üretim dengesini bozabilir.


Trombositlerin hızlı yokolması

 


Vücudunuzun bir dizi koşula bağlı olarak, var olan trombositleri yeni trombositlerin üretim hızından daha hızlı olacak biçimde kullanması veya yok etmesi durumu da, trombosit eksikliğine sebep olabilir.

Örnekler:
• Gebelik. Hamile olmak hafif trombositopeniye neden olabilir.
• İdiopatik trombositopenik purpura (ITP). ITP durumunda, bağışıklık sisteminiz yanlışlıkla trombositleri bir tehdit ve saldırı unsuru olarak algılar ve antikor salgılayarak trombosit miktarını azaltır.
• Bağışıklık sistemi hastalıkları.Vücudun bağışıklık sistemi ile sağlıklı dokulara saldırdığı diğer hastalıklar da  trombositopeniye neden olabilir. Bu durumlara örnek olarak Lupus ve Romatoid artrit gösterilebilir.
• Kandaki bakteriler. Kanda oluşabilen şiddetli bakteriyel enfeksiyonlar (bakteriyemi) trombosit yıkımına sebep olabilir.
• Trombotik trombositopenik purpura (TTP). TTP vücudunuzda aniden oluşan küçük kan pıhtılarının çok sayıda trombosit kullanması şeklinde, nadir olarak ortaya çıkan bir durumdur.
• Hemolitik üremik sendromu. Nadir görülen bir hastalıktır. Kırmızı kan hücreleri ve trombositlerde keskin bir düşüşe, ayrıca böbrek fonksiyon bozukluğuna sebep olur. Bazı durumlarda, çiğ veya az pişmiş et yeme durumunda bulaşabilen bir bakteri olan, Escherichia coli (E. coli) enfeksiyonu ile ilişkili olarak ortaya çıkabilir.
• İlaçlar. Bazı ilaçların bağışıklık sisteminde yol açabileceği karışıklık, trombositopenik reaksiyona yol açar ve trombositlerin yok olmasına sebep olabilir. Kinin, sülfa-antibiyotikler, antikonvülzanlar ve altın tuzları içeren heparin, kinidin bu tip durumlara yol açabilen örnekler arasında sayılabilir.

Komplikasyonları

Hastalıkla bağlantılı olarak ortaya çıkabilecek rahatsızlıklar

Vücudunuzdaki trombosit sayısı mikro litre başına 10.000 in altına düştüğünde, tehlikeli iç kanamalar ortaya çıkabilir. Nadir olarak görülmesine rağmen, beyin ya da bağırsakta trombositopeniye bağlı olarak gelişebilecek bir iç kanama ölümcül olabilir.

Muayenesi

Randevu için hazırlanın


Eğer sizi kaygılandıran herhangi bir işaret ya da belirti varsa, işe aile doktorunuzla veya bir pratisyen hekimle görüşmekle başlayabilirsiniz. Trombositopeni etkilerinin çoğu aile doktorunuz tarafından kontrol altına alınabilir. Bazı durumlarda, doktorunuz sizi kan hastalıkları (hematoloji) konusunda uzman bir doktora yönlendirebilir.
Randevular arasında size ayrılan zaman kısa olabileceğinden dolayı, randevunuz için önceden hazırlık yapmak iyi bir fikirdir. İşte nasıl hazırlık yapmanız gerektiği ve doktorunuzdan neler bekleyebileceğinize dair bir kaç bilgi.

Ne yapabilirsiniz

•  Ufak bir araştırma ile randevu öncesi uymanız gereken diyet ve kısıtlamalar konusunda bilgi edinin. Randevu öncesi yapmanız gereken bir hazırlık varsa, doktorunuzdan randevu alırken öğrendiğinizden emin olun.
• Yaşamış olduğunuz morarma, döküntü veya kanama gibi herhangi bir olağandışı belirti varsa not alın. Size randevu nedeni ile alakasız gibi görünen bir belirti dahi olsa bunu listeye not edin ve doktorunuza belirtin.
•Geçmişte yaşadığınız hastalıklar da dahil olmak üzere, yaşam tarzınızda yaptığınız değişiklikler gibi önemli kişisel bilgilerinizi bir yere yazın, ya da randevunuz esnasında vurgulayın.
• Vitamin ve besin takviyeleri de dahil olmak üzere kullandığınız tüm ilaçların bir listesini yapın.
•Randevunuze giderken mümkünse yanınıza bir aile üyesi veya arkadaş alın. Bazen randevu sırasında sağlanan tüm bilgileri akılda tutmak zor olabilir. Randevunuz esnasında size eşlik edecek birisi, kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlamanıza yardımcı olabilir.
• Doktorunuza danışmanız gerektiğini düşündüğünüz soruları bir kenara not alın.
Doktorunuz ile geçireceğiniz zaman kısıtlı olacaktır. Bu yüzden randevunuza önceden hazırlamış olduğunuz bir soru listesi birlikte gitmeniz, doktorunuzla geçirdiğiniz zamanınızı en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olabilir. Zamanın yeterli olmama riskine karşı, hazırlayacağınız listedeki soruları, en önemli sorudan daha az önemli olanlara doğru sıralayın. Bu şekilde zamanınız tüm soruları sormaya yetmemiş olsa bile trombositopeni ile ilgili bazı temel sorular sormuş olursunuz. İşte trombositopeni ile ilgili sorabileceğiniz bir kaç temel soru:
• Kanımdaki trombosit miktarı ne kadar?
• Kanımdaki trombosit sayısı tehlikeli olabilecek oranda düşük mü?
• Bende trombositopeni oluşmasına neden olan şey nedir?
• Daha fazla teste girmeme gerek var mı?
• Sizce içinde bulunduğum durum geçici mi? yoksa kronik mi?
• Trombositopeni için tedavi görmem gerekir mi?
• Uygulayabileceğim tedavi seçenekleri nelerdir?
• Bu durumu sahip olduğum diğer sağlık koşulları ile bir arada en iyi şekilde nasıl yönlendirebilirim?
• Uymak zorunda olduğum herhangi bir kısıtlama var mı?
• Bir uzmanla görüşmem gerekir mi? Bunun maliyeti ne kadar olur ve sigortam maliyetin ne kadarını kapsar?
• Reçeteli ilaçlar yerine uygulayabileceğim alternatif bir tedavi var mı?
• Konuyla ilgili olarak yanıma alıp evde inceleyebileceğim herhangi bir broşür veya diğer basılı malzeme var mı? Tavsiye edebileceğiniz internet siteleri var mı?
• Ne tip bir gelişme durumunda sizi tekrar ziyaret etmeliyim?
Doktorunuza sormak üzere hazırlamış olduğunuz sorular dışında, aklınıza takılan veya anlamadığınız her hangi bir soru olduğunda, sormaktan çekinmeyin.

Testleri

Testler ve tanı

Trombositopeni teşhisi için uygulanan testler
Trombositopeni teşhisinde kullanılan testler ve prosedürler şunlardır:
• Kan testi. Tam kan sayımı için kan örneği alınarak, trombositler dahil olmak üzere kan hücrelerinin sayısı belirlenir. Normal kan mikro litre başına 150.000 ila 450.000 adet arası trombosit içerir. Eğer tam kan sayımı sonrasında kanınızda 150.000den az trombosite rastlanırsa, bu sizde trombositopeni olduğu anlamına gelir.
• Fiziksel muayene. Doktorunuz aşırı morarma veya küçük nokta sızıntı şeklinde ortaya çıkabilecek, kanama belirtileri aramak için fiziksel bir muayene yapabilir. Doktorunuz ayrıca dalakta büyüme olup olmadığını görmek için karın bölgenizde bir kontrol yapabilir.
Trombositopeni nedenini belirlemek için yapılabilecek testler
Doktorunuz trombositopeni teşhisi koyduktan sonra, rahatsızlığınızın nedenini belirlemek için bazı diğer testler ve prosedürler uygulayabilir. Uygulanabilecek testler ve işlemler gözlemlenen diğer belirti ve bulgulara bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Tedavisi

Tedaviler ve ilaçlar


Hafif trombositopeni  tedavi gerektirmez
Hafif trombositopeni çoğu durumda tedavi gerektirmeyebilir. Durum kendiliğinden düzelebilir. Örneğin, gebe kadınlarda doğumdan hemen sonra genellikle hafif trombositopeni gelişir.
Şiddetli trombositopeni için tedaviler
trombositopeni tedavisi çeşitli seçenekler içerebilir:
• Trombositopeni’ye sebep olan nedenlere yönelik tedavi. Eğer doktorunuz trombositopeni belirti ve semptomları oluşmasına sebep olan bir hastalık veya durum tespit edecek olursa, bu hastalık konusunda uygulanacak tedavi rahatsızlıklarınızın azalmasına sebep olabilir.
• Kan nakli. Şiddetli kanama durumunda, doktorunuz paketlenmiş kırmızı kan hücreleri veya trombosit nakli yoluyla, kaybedilen kanı telafi etme yoluna başvurabilir.
• İdiyopatik trombositopenik purpura tedavisi. Bu hastalığın tedavisi, kortikosteroidler gibi, antikorları bloke eden ve trombositlere saldırmasını engelleyen ilaçlar içerebilir. Eğer kortikosteroidler yardımcı olmazsa, doktorunuz bir ameliyatla dalağınızın alınmasını (splenektomi) ya da bağışıklık sistemini baskılamak için daha güçlü ilaçlar kullanmanızı önerebilir.

Yaşam Tarzı

Yaşam tarzı

Eğer trombositopeni yaşıyorsanız:

  • Yaralanmalara sebep olabilecek faaliyetlerden kaçının. Güvenle uygulayabileceğiniz faaliyetler hakkında bilgi almak için doktorunuza danışın. Boks ve futbol gibi fiziksel temas içeren sporlar, yüksek yaralanma riski taşırlar. Doktorunuz binicilik ve kayak gibi diğer spor dallarından kaçınmanızı önerebilir.
  • Eğer, alkol tüketiyorsanız ölçülü tüketin. Alkol vücudunuzda trombosit üretimini yavaşlatır.  Alkol kullanmanız konusunda sakınca olup olmadığını doktorunuza danışın.
  • Reçetesiz satılan, ağrı kesici ilaçların kullanımı konusunda dikkatli olun. Aspirin ve ibuprofen ilaçlar dahil reçetesiz satılan ilaçlar, trombosit düzeyinizi olumsuz yönde etkileyebilir.

Önleme
İLGİLİ MAKALE

Trombosit Düşüklüğü Nedir?