• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Yumurtalık kistleri yumurtalık içinde ya da üstünde bulunan sıvı dolu keseciklerdir. Kadınlar rahmin her iki yanına yerleşmiş iki yumurtaya sahiptir, her ikisi de badem boyutunda ve biçimindedir. Yumurtalar (ovalar) yumurtalık içinde gelişir ve olgunlaşır ve çocuk sahibi olana kadar aylık döngülerle atılır.

Çoğu kadın hayatlarının bir döneminde yumurtalık kistine sahip olurlar. Çoğu yumurtalık kistleri ya hiç ya da çok az rahatsızlığa neden olur. Yumurtalık kistlerinin çoğunluğu tedavi edilmeden bir kaç ay içinde kendi kendine yok olurlar.

Ama yumurtalık kistleri, özellikle patlamış olanlar bazen çok ciddi belirtilere neden olurlar. Sağlığınızı korumanın en iyi yolu daha ciddi sorunlara yönelik belirtilerinizi takip etmeniz ve düzenli pelvik kontrolleri yaptırmanızdır.

Sebepler

Çoğu yumurtalık kistleri adet döngünüz normal fonksiyonu sırasında oluşur. Bunlar fonksiyonel kistler olarak bilinir. Diğer kist tiplerine daha az rastlanır.

Fonksiyonel Kistler

Yumurtalıklarınız her ay kist benzeri folikül adı verilen yapılar oluştururlar. Foliküller östrojen ve progesteron hormonlarını salgılayarak yumurtladığınız zaman yumurtaları bırakır. Bazen bir aylık folikül büyümeye devam eder. Bu olduğunda, fonksiyonel bir kist olarak bilinen hale gelir.

İki tür fonksiyonel kist vardır:

• Foliküler kist. Adet döngünüzün ortasına yakın bir zamanda, bir yumurta folikülün den dışarı çıkar ve dölyatağı tüpü boyunca ilerleyerek döllenmek için sperm arar. Bir şeyler yanlış gittiğinde ve folikül yumurtasını dışarı salmadığında foliküler kist oluşmaya başlar. Onun yerine büyür ve bir kiste dönüşür.
• Korpus luteum kisti. Folikül yumurtasını bıraktığında, parçalanan folikül hamilelik durumu için yüksek miktarda östrojen ve progesteron salgılamaya başlar. Değişen bu foliküle korpus luteum adı verilir. Ama bazen, parçalanan bölge kapanır ve hormon sıvıları folikülün içinde birikmeye başlayarak onu bir kiste dönüştürür.

Yumurtlamanın başlamasını sağlayan kısırlık ilacı klomifen, yumurtlamadan sonra korpus luteum oluşması riskini artırır. Bu kistler oluşan hamileliği engellemez veya tehdit etmez.

Fonksiyonel kistler genellikle tehlikesizdir, çok azı ağrı yapar ve bir iki adet dönemi içinde kendi kendilerine yok olur.

Diğer kistler

Bazı tip kistler adet döneminizin normal fonksiyonuna bağlı değildir. Bu kistler:

• Dermoid kistler (kıl dönmesi). Bu kistler saç, deri ya da diş gibi dokuları taşıyabilirler çünkü bunlar yumurtaları oluşturan hücrelerden meydana gelir. Genellikle kanser yapıcı değildirler.
• Kistadenomlar. Bu kistler yumurtalık dokusundan oluşurlar ve sulu bir sıvıyla ya da mukusumsu tabakayla dolabilirler.
• Endometriyumlar. Bu tip kistler endometriyoz sonucu oluşurlar; uterus endometriyal hücrelerinin uterus dışına doğru büyümeleri durumudur. Bu dokulardan bazıları yumurtalığınıza bağlanabilir ve büyümeye başlayabilir.

Dermoid kistler ve kistadenomlar çok büyük hale gelebilir ve yumurtalığın pelvisteki normal konumundan dışarı çıkmasına neden olabilir. Bu yumurtalıklarınızın ağrılı bir şekilde dönmesi riskini artırır, bu durum yumurtalık dönmesi olarak bilinir.

Belirtiler

Çoğu kist belirti yaratmaz ve kendi kendilerine kaybolur. Büyük bir yumurtalık kisti karında rahatsızlık yaratabilir. Eğer büyük bir kist idrar kesenize baskı yaratıyorsa daha sık tuvalete gitme ihtiyacı hissedebilirsiniz, zira idrar kesesinin kapasitesi baskılanacaktır.

Yumurtalık kistleri şu belirtileri içerebilir:

• Adet düzensizlikleri
• Pelvik ağrı, sırtınızın altına ve bacaklarınızın iç kısmına doğru yayılan sabit ya da gelip geçici bir ağrı
• Adetiniz başlamadan önce ya da hemen bitmeden önce oluşan pelvik ağrı
• İlişki sırasında pelvik ağrı (disparoniya)
• Bağırsak hareketleri sırasında ağrı ya da bağırsaklarda baskı
• Mide bulantısı, kusma ya da göğüste hassasiyet gibi hamilelik benzeri hisler
• Karında doluluk veya şişkinlik hissi

Rektumda ya da idrar kesesinde baskı hissetmek dolayısıyla daha sık idrara çıkma ve ya idrar yapmada zorluk.

Ne zaman doktora gitmeli

• Ani, ağır karın ya da pelvik ağrısı
• Ateş veya kusmayla seyreden ağrı

Bu belirtiler ve işaretler, örneğin şok, titreme, nemli deri, hızlı soluk alıp verme, baş dönmesi veya kuvvetsizlik aciliyeti gösterir ve hemen bir doktora başvurmanız gerekir.

Komplikasyonlar

Bazı kadınlar belirti oluşturmayan, daha nadir görülen kistler oluşturabilirler, ama doktor bunları pelvik kontrolü sırasında bulabilirler. Menopozdan sonra oluşan kistik yumurtalık kütleleri kanser yapıcı olabilir (kötü huylu). Bu faktörler düzenli pelvik kontrollerinin önemini gösterir.
Yumurtalık kistleriyle ilişkili nadir komplikasyonlar şunlardır:

• Over torsiyonu (yumurtalık dönmesi). Çok büyüyen bir kist yumurtalığın pelvisteki normal konumundan dışarı çıkmasına neden olabilir. Bu yumurtalığınızın ağrılı bir şekilde dönme riskini artırır, bu durum yumurtalık dönmesi olarak bilinir.
• Yırtılma. Yırtılan bir kist aşırı ağrıya ve iç kanamaya neden olabilir.

Teşhis

Pelvik kontrolünüz sırasında yumurtalığınızda bir kist bulunabilir. Eğer bir kistten şüpheleniliyorsa, doktorlar genellikle ileri testler isteyerek tipini ve tedavi gerektirip gerektirmediğini öğrenmek isterler.
Genelde, doktorlar tanımlamak ve tedavi yöntemini hazırlamak açısından birkaç soru sorarlar:

• Boyut. Boyutu ne?
• İçerik. Sıvıyla mı dolu, katı mı yoksa ikisi birden mi? Sıvıyla dolu kistler genellikle kanserojen değillerdir. Katı veya karışık olanlar, sıvı ve katıyla dolu olanlar kanserojen olup olmadıklarını anlamak için ileri tetkik gerektirir.
• Kist türünü tanımlamak için doktorunuz şunları isteyebilir;
• Hamilelik testi. Pozitif hamilelik testi kistinizin korpus luteum kisti olduğunu gösterir ve bu yumurtayı salan folikülün sıvıyla dolmasıyla oluşur.
• Pelvik ultrasonu. Bu ağrısız işlemde, çubuk benzeri bir cihaz (transdüser) yüksek frekanslı ses dalgaları (ultrason) yollamak için kullanılır. Transdüser karnınıza ve vajinanıza doğru ilerletilebilir ve rahminizle yumurtalıklarınızın görüntüsü video ekranına yansıtılır. Bu görüntü fotoğraf haline getirilip doktorunuz tarafından analiz edilerek kistin varlığı onaylanır, yeri ve katı, sıvı ya da karışık olup olmadığı belirlenir.
• Laparoskopi. Laporoskop, küçük bir kesiden karın içine yerleştirilen ince ışıklı bir alet kullanılarak doktor yumurtanızı görebilir ve yumurtalık kistini alabilir.
• CA 125 Kan Testi. Kanser antijeni olan 125 (CA 125) seviyesi, yumurtalık kanseri olan bir kadının kanında yüksek seviyelerde seyreder. Eğer kısmen katı yumurtalık kisti oluşturduysanız ve yumurtalık kanseri olma riskiniz yüksekse, doktorunuz kanınızdaki CA 125 seviyesini kontrol ederek kistinizin kanserojen olup olmadığını anlar. Yüksek CA 125 seviyesi kanserojen olmayan koşullarda da görülebilir, örneğin, endometriyoz, rahim fibroidleri ve pelvik enflamatuvar hastalığı.

Tedavi

Tedavi yaşınız, kistin tipine ve boyutuna, belirtilerinize bağlı olarak değişir. Doktorunuz şunları önerebilir.

• Takip ederek bekleme. Çoğu durumda bekleyip birkaç ay içinde tekrar kontrol edilerek kistin gidip gitmediğini öğrenebilirsiniz. Eğer hiç belirti göstermiyorsanız ve ultrason küçük sıvı dolu bir kistiniz olduğunu söylüyorsa bu tipik bir opsiyondur, yaşınıza bağlı değildir. Muhtemelen doktorunuz kistinizin boyunun değişip değişmediğini öğrenmek için periyodik aralıklarla kontrole çağıracaktır.
• Doğum kontrol hapları.Doktorunuz ileriki adet döneminizde kist oluşumunu engellemek için doğum kontrol hapı önerebilir. Oral gebelik önleyiciler yumurtalık kanserini önleyici avantaja sahiptir, risk siz doğum kontrol hapını almaya devam ettikçe azalır.
• Ameliyat.Eğer kistiniz çok büyükse, fonksiyonel kist gibi gözükmüyorsa, büyümeye devam ediyorsa veya iki ya da üç adet dönemi mevcutsa doktorunuz kistinizi almayı önerebilir. Ağrıya ya da diğer belirtilere neden olan kistler alınabilir.

Bazı kistler yumurtalığın alınmasını gerektirmeyen işlemlerle alınabilir, buna kistektomi denir. Bazı durumlarda, doktorunuz etkilenmiş yumurtalığın alınmasını ve diğerinin bırakılmasını önerebilir. Bu işlem de ooferektomi olarak bilinir.

Eğer kistik kütle kanserliyse, doktorunuz hem her iki yumurtalığın hem de rahmin alınmasını gerektiren histerektomi yapılabilir. Ayrıca doktorunuz menopozdan sonra olan kistler için ameliyat isteyebilir.

Önleme

Yumurtalık kistinin büyümesini engelleyecek bir yöntem olmamasına karşın, düzenli pelvik kontroller yumurtalığınızdaki değişiklikleri fark etmenize ve erken teşhise yardımcı olabilir. Ayrıca, aylık döngülerinizdeki değişiklikleri fark etmeniz veya birkaç döngüdür tipik olmayan değişikliklere önem vermeniz önemlidir. Endişelerinizi doktorunuzla konuşun.