• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Teşhisi
• Tedavisi

Nedir

Bazal Hücre Karsinomu

Bazal hücre karsinomu en yaygın melanom olmayan cilt kanseridir. Ayrıca en kolay tedavi edilebilen ve yayılma ihtimali en az olan kanserdir.

Her ne kadar bazal hücre karsinomları nadiren ölümle sonuçlansa da, alınmadıkları takdirde çevre doku ve kemiklere ciddi zararlar verebilirler. Bazal hücre karsinomlarının ayrıca yüksek bir nüksetme oranı vardır; eğer geçmişte bazal hücre karsinomu yaşadıysanız, beş yıl içinde nüksetme ihtimali bulunmaktadır. 

Birçok bazal hücre karsinomu morötesi ışınlara uzun süre maruz kalma nedeniyle meydana gelmektedir. En iyi korunma güneşten mümkün olduğunca kaçınmaktır. Güneş kremleri güneşten korunma programının önemli bir parçasını oluşturur, fakat kendi başlarına bazal hücre karsinomunu veya diğer cilt kanserlerini önlemeye yeterli değildirler.

Belirtileri

Belirtiler

Bazal hücre karsinomları genellikle vücudun güneşe maruz kalan baş ve boyun gibi bölgelerde meydana gelmektedir. Bacaklarda ve gövdede daha nadir görülür. Bununla birlikte bazal hücre karsinomları çok az gün ışığı gören vücut kısımlarında bile ortaya çıkabilir.

Cilt kanserinin genel uyarıcı işareti uzun süre iyileşmeyen, tekrar tekrar kanayan veya kabuk bağlayan yaralar olsa da, bazal hücre tümörleri şu biçimlerden birini alabilir.

• Mumsu veya inci beyazı şiş genellikle yüzünüzde, kulaklarınızda veya boynunuzda görünür kan damarlarıyla birliktedir, şiş kanayabilir, kabuk bağlayabilir veya ortasında bir çukurluk oluşabilir. Koyu tenli insanlarda bu tür bir tümör genelde kahverengi veya siyahtır.  
• Düz, pullu, kahverengi veya et renkli leke, sırtınızda veya göğsünüzde görülür. Bu lekeler zamanla çok büyüyebilir, 10 ila 15 santimetre kadar.
• Nadiren, beyaz, yumuşak kesik. Bu tür bazal hücre karsinomlarını göz ardı etmek çok kolaydır, oysa morfeaform bazal hücre karsinomu denilen özellikle yayılmacı ve şekil bozucu bir kanserin işareti olabilir.

Doktora ne zaman görünmeli?

Bazı bazal hücre karsinomlarını sıradan yara ve çürüklerden ayırmak zor olabilir. Bununla birlikte ne kadar erken teşhis ve tedavi edilirse sonuç o kadar iyi olur. Eğer şunlardan biri varsa bir cilt uzmanına görünün:

• Kolayca kanayan ve iki hafta boyunca iyileşmeyen bir cilt yarası.
• Sürekli kabuk bağlayan ve sızıntılı yara.
• Bir yaranın etrafında veya içinde görünür kan damarları.
• Kendinizi yaralamadığınız bir yerde bir yara izi.

Sebepleri

Sebepler

Cildiniz üç tabakadan oluşur: yüzeye en yakın olan dışderi (epiderm), deri (dermi) ve altderi. Yeni deri hücreleri üreten bazal hücreler dışderinin basal, yani en alt tabakasında bulunurlar. Normalde yeni hücreler eski hücreleri derinin yüzeyine doğru iter ve eski hücreler burada ölerek dökülür. Bu süreç DNA, vücudun genetik planı tarafından konrol edilir. DNA – örneğin güneş radyasyonuyla – hasar gördüğü vakit hücre ölümü ve yenilenmesi süreci olması gerektiği gibi işlemez. Bunun yerine hücreler kontrol dışı büyür ve kanserli bir tümör oluşturur.

Çevresel Etkenler

Birçok başka hastalıkta olduğu gibi bazal hücre karsinomları da genetik ve çevresel etkenlerin bir bileşimin sonucu olarak meydana gelir görünmektedir. Cilde yönelik çevresel zararın büyük bir kısmı güneş ışığındaki morötesi radyasyona maruz kalmaktan gelmektedir. Her ne kadar bazı araştırmalar en büyük hasarın çocukluk ve buluğ çağında meydana geldiğini gösterse de, morötesi radyasyonun verdiği hasar birikebilir, yani güneşte ne kadar çok vakit geçirirseniz, cilt kanseri geliştirme riskiniz o kadar artar. Ev dışı faaliyetlerinizin güneşin en güçlü olduğu vakitlerde ve yerlerde olması da riskinizi artırır.

Bazal hücre karsinomuna neden olabilecek diğer çevresel faktörler arasında şunlar bulunmaktadır:

• Tedavi amaçlı radyasyonlar: Sedef hastalığına yönelik morötesi ışın tedavileri, boyna veya başa yönelik X-ışınları bazal hücre karsinomu ve diğer daha ciddi cilt kanseri türleri riskinizi artırır. Cilt kanserinin ortaya çıkması yıllar alabilir, hayatın daha sonraki evresinde ortaya çıkan radyasyon kökenli birçok karsinomun kökeni çocukluktaki bir akne veya ringworm radyasyon tedavisinden gelmektedir. Tedavi amaçlı radyasyonun kansere neden olma ihtimali cildinizdeki pigment oranı, aldığınız toplam radyasyon dozu ve diğer tıbbi durumlarınız gibi birçok faktöre bağlıdır.
• Kimyasal toksinler. Çevremizde sık bulunan bir toksik metal olan arsenik bazal hücre karsinomu ve diğer kanserlerin çok iyi bilinen bir sebebidir. Her ne kadar arsenik toprağı, havayı ve yer altı sularını kirletse de, birçok insanın arseniğe en fazla maruz kaldığı alan yiyeceklerdir, özellikle tavuk, sığır eti ve balık ile arsenikli ilaçlar kullanılmış üzümlerden yapılan şaraplar. ABD Sağlık Departmanı ortalama bir Amerikalı’nın her gün 11 ila 14 miligram arsenik tükettiğini tahmin etmektedir. Çiftçiler, rafineri çalışanları, kirli kuyu suyu içen veya döküm ve eritme fırınlarında çalışan insanlar daha yüksek seviyelerde arsenik alıyor olabilir. 
• Bağışıklık önleyici ilaçlar. Organ nakli ameliyatından sonra organın reddedilmesini engelleyen ilaçlar alan insanların bazal hücre karsinom riski çok artar. Bununla birlikte belirtiler ameliyattan yıllar sonrasına kadar ortaya çıkmayabilir. 

Genetik Faktörler

Birçok kalıtsal bozukluk bazal hücre karsinomuna sebep olmakta veya riski çok artırmaktadır: Bu hastalıklar arasında şunlar bulunmaktadır:  

• Ben şeklinde bazal hücre karsinomu sendromu (Gorlin’s Sendromu). Bu nadir genetik bozukluğu olan insanlarda sayısız bazal hücre karsinomu, ayrıca el ve ayaklarda çukurlaşma, omurga anormallikleri ve kataraklar olur.
• Bazeks Sendromu. Bu bozukluk kendini suratta çok sayıda bazal hücre tümörü ve terleme ve vücut kılı yoksunluğuyla gösterir.
• Xeroderma pigmentosum. Bu bozukluk güneş ışınlarına karşı son derece hassas olmaya getirir. Bu insanlar morötesi ışınlardan kaynaklanan hasarı tedavi etme yeteneği çok az veya hiç olmadığı için cilt kanseri riskleri yüksektir. 

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Bazal hücre karsinomunu artıran riskler şunları içerir:

• Sürekli güneşe maruz kalma. Bazal hücre karsinomunun en yaygın sebebi güneşte veya bronzlaşma hücrelerinde geçirilen ömürdür. Eğer güneşli ve yüksek bir yerde yaşıyorsanız, daha fazla mor ötesi ışına maruz kaldığınız için riskiniz artar. Güneşe maruz kalmanın çoğu 18 yaşının öncesindeyse risk artmaktadır.
• Açık ten. Ten renginiz açıksa, kolayca çil çıkıyorsa veya kolayca güneş yanığı oluyorsanız, koyu tenli birine göre cilt kanseri geliştirme riskiniz daha fazladır. Eğer çocukluğunuzda su toplayacak kadar güneş yanığına maruz kalmışsanız risk daha fazladır. Bununla birlikte daha geç yaşlardaki güneş yanıkları cilt kanseri riskini artırmıyor görünmektedir.
• Cinsiyetiniz. Erkeklerin bazal hücre karsinomuna yakalanma riski kadınlarinkine göre daha fazla olmakla birlikte, kadınlardaki oran yükselmektedir.
• Yaşınız. Bazal hücre karsinomlarının gelişmesi genelde on yılları aldığı için, bazal hücre karsinomlarının yaklaşık yüzde 80’i elli yaş ve üstü insanlarda görülmektedir. Bununla birlikte son yıllarda genç insanlarda daha yaygındır ve her yıl her yaştan yetişkinlerde daha sık görülmektedir.
• Geçmişte ailede veya kendinizde bir cilt kanseri vakası. Bir veya daha fazla kez bazal hücre karsinomu olmuşsanız, tekrar nüksetme olasılığı yüksektir.Yakın bir akrabanız da cilt kanseri olmuşsa riskiniz daha fazladır.  
• Bağışıklığı bastırıcı ilaçlar. Bilhassa organ naklinden sonra alınan bağışıklık sistemini bastırıcı ilaçlar, cilt kanseri riskinizi önemli ölçüde artırır. Bağışıklık sistemi zayıf insanlardaki tümörler genellikle sağlıklı insanlarınkine göre çok daha saldırgandır.  

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Erkenden teşhis ve tedavi edilen bazal hücre karsinomları genellikle hiçbir soruna yol açmaz. Fakat tedavi edilmeyen kanser, özellikle saldırgan morfe form tümörler çevredeki kasları, sinirleri ve kemikleri işgal edip yok edebilir. Yaygın rastlanan bir bazal hücre karsinomu – basoskuamos – vücudunuzun diğer kısımlarına sıçrayabilir.

Bazal hücre karsinomlarını tümüyle yok etmek genelde çok zordur. Başarılı tedavilerin ardından bile, genellikle aynı yerde, nüksedebilir. İlk hastalıkta birden çok tümör olması veya vücudun gövde kısmında tümör bulunması nüksetme riskini çoğaltır.

Geçmişte yaşanan bir bazal hücre karsinomu, skuamöz hücre karsinomu ve hatta habis melanom gibi, muhtemelen güneşe fazla maruz kalma nedeniyle, daha ciddi cilt kanseri riskini artırır. Bazal hücre karsinomunun diğer kanser türleri riskini artırıp artırmadığı araştırmanlar arasında tartışmalı bir konudur.

Muayenesi

Doktora Hazırlık

Sizi endişelendiren bir cilt yaranız veya lezyonunuz varsa doktorunuzu arayınız. Doktorunuz cilt hastalıkları tanısı ve tedavisinde uzman bir dermatologla sizi görüştürebilir. Doğru bir muayeneyi garantiye almak için doktorunuzun olası cilt kanseri için değerlendirme istediği tarihi belirtin.

Geçmişte cilt kanseri olmuşsanız, ikinci bir kanser riski yaşama ihtimaliniz çok yüksektir. Nüksetme durumları için ne kadar sıklıkla kontrole gitmeniz gerektiğini dermatologunuzla görüşünüz. Kanserli olduğundan şüphelendiğiniz yeni bir yaranız veya lezyonunuz varsa, dermatologunuzla en kısa sürede görüşmeye çalışın.

Aşağıda doktorunuzdan ne bekleyebileceğiniz ve randevunuza nasıl hazırlanacağınızla ilgili bilgiler verilmiştir.

Yapabilecekleriniz

• Tıbbi geçmişinizi yazın. Tedavi olduğunuz diğer hastalıkları ekleyin. Yıllarca önce bile olsa herhangi bir radyasyon tedavisi görmüşseniz yazmayı unutmayın.
• Yıllar öncesine ait olsa bile güneş ışığı veya bronzlaşma yatakları olmak üzere aşırı morötesi ışınlara maruz kaldığınız kişisel anekdotları yazınız.
• Yakın ailenizde cilt kanseri olmuş insanların listesini çıkarın. Anne veya baba, büyük baba ve anneler, kardeş, kuzen, çocuklar, teyze, hala, amca, dayı gibi akrabalardaki kanserleri bilmek doktorunuz için çok önemlidir.
• Kullandığınız ilaçların ve yaptığınız doğal tedavilerin listesini çıkarın. Aldığınız reçeteli veya reçetesiz bütün ilaçları, hatta vitaminleri, bitki tedavilerini de yazın.
• Doktorunuza sormak istediğiniz soruları yazın. Sorularınızı önceden hazırlamak doktorla geçirilen vakti en iyi şekilde değerlendirmenizi sağlar.
• Muayeneye birlikte gidecek bir arkadaş veya aile üyesi bulun. Cilt kanseri büyük ölçüde tedavi edilebilir bir hastalık olsa da, sadece ‘kanser’ kelimesini işitmek bile birçok insanın doktorun söylediklerine odaklanmasını zorlaştırmaktadır. Bütün bilgileri alabilecek birini kendinizle birlikte götürün.

Bazal hücre karsinomunuz hakkında doktorunuza sorabileceğiniz temel sorular şunlardır. Eğer ziyaretiniz sırasında aklınıza başka sorular gelirse, tereddüt etmeden sorun.

• Cilt kanserim var mı? Ne tür?
• Bu kanser türünün diğerlerinden farkı nedir?
• Kanserim yayılmış mı?
• Ne tür bir tedavi yaklaşımı öneriyorsunuz?
• Bu tedavinin olası yan etkileri nelerdir?
• Tedaviden sonra iz kalacak mı?
• Hastalığın nüksetme riski var mı?
• Başka cilt kanserleri riskim var mı?
• Tedavi bittikten sonra ne sıklıkla muayene olmam gerekiyor?
• Aile üyelerimin kanser riski var mı?
• Okuyabileceğim yazılı kaynaklar veya web siteleri var mı?

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz

Doktorunuz size bir dizi soru sorabilir. Bu sorulara hazırlık yapmak derinlikli konuşmak istediğiniz diğer konulara daha fazla vakit ayırmanızı sağlayabilir. Doktorunuz şu soruları sorabilir:

• Tendeki oluşumu veya lezyonu ne zaman fark ettiniz?
• İlk gördüğünüz zamandan beri büyüdü mü?
• Oluşum veya lezyonda ağrı var mı?
• Sizi kaygılandıran başka oluşum ve lezyonlar var mı?
• Daha önce cilt kanseri oldunuz mu?
• Ailenizde cilt kanseri olan kimse var mı? Ne tür?
• Çocukken güneşe veya bronzlaşma yataklarına ne kadar maruz kaldınız?
• Şu anda güneşe veya bronzlaşma yataklarına ne kadar maruz kalıyorsunuz?
• Şu anda bir ilaç kullanıyor musunuz?
• Şu anda veya daha önce bir bitkisel tedavi uyguladınız mı?
• Başka bir hasatlığınız için radyasyon terapisi gördünüz mü?
• Bağışıklık sistemini bastırıcı bir ilaç kullandınız mı?
• Çocukluğunuz dahil olmak üzere ciddi bir tıbbi durum yaşadınız mı?
• Sigara içiyor musunuz, içtiniz mi?
• Kimyasal  maddelere maruz kaldığınız bir işte çalıştınız mı?
• Kuyu suyu kullanıyor musunuz, kullandınız mı?
• Güneşte kaldığınız zamanlar için güneş kremi veya sıcaktan kaçınma gibi önlemleriniz var mı?
• Düzenli aralıklarla cildinizi kontrol ediyor musunuz?

Bu süre içinde yapabilecekleriniz

Randevunuza kadar olan süre içinde yakın akrabalardan birinin kanser teşhisi veya tedavisini, kanser varsa türünü öğrenin. Bu bilgi doktorunuzun durumunuzu tespit etmesini ve en etkili tedaviyi ve bakımı bulmasını kolaylaştıracaktır.

Teşhisi

Teşhis ve Testler

Tıbbi geçmişinizi öğrenmek ve cildinizin etkilenmiş bölgesini muayene etmeye ilaveten doktorunuz mikroskopta incelemek için (biyopsi) küçük bir deri örneği alabilir. Biyopsi cilt numunelerini teşhis etmekte uzman bir patologa gönderilir.

Bazal hücre karsinomundan şüpheleniliyorsa neşter ile derinin üst katmanı kazınarak örnek alınır. Derinin derinlerine yayılmış tümörler kısmen veya tümüyle alınabilir. Her biyopsi küçük bir iz bırakabileceği için, işlemden önce doktorunuzla biyopsi türleri ve bırakacağı izlerle ilgili görüşün.

Tedavisi

Tedavi ve İlaçlar

Bazal hücre karsinomu için birkaç tedavi türü bulunmaktadır. En uygun tedavi tümörün tipi, yeri ve şiddetine bağlıdır. Bazı yaygın bazal hücre karsinom tedavisi şunlardır:

• Elektrik akımı. Bu tedavi yeni bazal hücre karsinomlarını almada başarılı olabilir, ancak nükseden tümörlerde daha az etkilidir. Genellikle gövdenizde, kollarınızda ve bacaklarınızda olan tümörler için kullanılmaktadır. Tedavi işleminde deri kanserinin yüzeyi kazıyıcı bir aletle (küret) alınır ve sonra tümörün kökü elektrik bir iğneyle dağlanır.
• Ameliyatla alma. Hem yeni hem de nükseden tümörler için kullanılan bu yöntemde doktorunuz kanserli dokuyu ve çevredeki sağlıklı dokunun uç kısımlarını alır. Bazı durumlarda daha geniş bir alma, tümör etrafındaki sağlıklı dokulardan bir kısmını daha alma olabilir. Özellikle yüzünüzde kalabilecek izler için cilt tamirinde uzman bir doktora danışın.
• Dondurma. Bu süreç kanserli hücreleri likit nitrojenle dondurma yoluyla almayı içerir. Vücudun belli kısımları için ve birden çok tümörü olan insanlar için faydalıdır, fakat kabuk bağlama, yavaş iyileşme ve iz kalma gibi bazı kötü yanları vardır.  
• Mohs ameliyatı. Nükseden bazal hücre karsinomları ve büyük, derin ve hızlı büyüyen, morfeform veya yüzünüzde olan karsinomlar için etkili bir tedavi yöntemidir. Bu tedavi sürecinde doktorunuz tümörü katman katman alır ve her katman anormal bir hücre kalmayana kadar mikroskopla incelenir. Bu yöntem çevredeki sağlıklı dokulara zarar vermeden tümörün tümünü almayı sağlar. Belirli bir uzmanlık gerektirdiği için doktorunuz bu işlemde özel eğitim almış olmalıdır.
• Lazer tedavisi. Bu kıyasen yeni tedavi de yüzeysel bazal hücre karsinomlarını buharlaştırmak için lazer kullanılır. Kanamayı en aza indirmek için bazen ameliyatla almalarda sıyırıcılar yerine lazer kullanılır.
• Lokal tedaviler. Bazı yüzeysel bazal hücre karsinomları kremler veya yağlarla tedavi edilir. Genellikle akne için kullanılan reçeteli bir krem olan Tazarotene (Tazorac) bazal hücre tümörlerini önlemede etkili görünmektedir. Tedavide belli bir yeri olabilir, fakat testler devam ettiği için bu tür kullanımı henüz onaylanmamıştır. Diğer onaylanmış lokal tedaviler imikuimod (Adlara) ve 5-flororasil kullanılır. Bu reçeteli ilaçlar dikkatle tatbik edilmelidir, çünkü her ikisi de cilt iritasyonuna ve istemik yan etkilere sebep olabilir.  

Birçok bazal hücre karsinomu önlenebilir. Kendinizi korumak için:

• Gün ortasında güneşe çıkmayın. Güneş ışınlarının en güçlü olduğu vakitler 10 am ile 4 pm arasıdır. Dışarı çıkmak istiyorsanız, kış bile olsa, hatta hava bulutluysa bile bu saatler dışında çıkınız. Morötesi ışınlar yılın her mevsiminde vardırlar ve bulutlar zararlı ışınlara karşı çok az koruma sağlarlar. Güneş ışınlarının su, kar ve kumdan yansıdığında daha şiddetli olduğunu unutmayın.  
• Yılın her mevsiminde güneş kremi kullanın. Güneş kremleri zararlı morötesi ışınları engellemez, ama güneş korunma programında önemli bir rol alırlar. Güneş koruma faktörü en az 15 olan geniş spektrumlu kremleri yıl boyunca kullanın. Dudaklar, kulaklar, ellerinizin ve boynunuzun arkası olmak üzere, bütün vücudunuza sürmek için 30 mililitre –avuç içinizi dolduracak kadar – krem kullanın. Güneşe çıkmadan yirmi ile otuz dakika önce krem sürün ve gün içinde iki saatte bir ve yüzmeden veya egzersizden sonra tekrar uygulayın. 
• Koruyucu kıyafetler giyin. Hiçbir güneş kremi tam bir koruma sağlayamadığı için, kollarınızı, bacaklarınızı korumak için sıkı dokunmuş kumaşlardan kıyafetler ve yüzünüzü korumak için de geniş kenarlı bir şapka kullanın. Bazı şirketler ışık geçirmeyen kıyafetler satmaktadır. Bu kıyafetlerle ilgili internette araştırma yapabilir veya dermatologdan marka tavsiyesi alabilirsiniz. Güneş gözlüğü kullanmayı unutmayın, sizi hem UVA hem de UVB (iki tip morötesi ışın) ışınlarına karşı koruyan gözlükler seçin.
• Güneşe karşı hassaslaştıran ilaçlara karşı dikkatli olun. Yaygın olarak kullanılan bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçlar teninizi güneş ışığına karşı daha hassas kılar. Antibiyotikler, bazı kolesterol, yüksek tansiyon ve diyabet ilaçları, ibuprofen (Advil, Motrin ve diğerleri), akne ilacı isotretinoin (Accutane) bu ilaçlar arasındadır. Aldığınız ilaçların yan etkilerini eczacınızdan öğrenin. Eğer sizi güneşe karşı daha hassa kılıyorlarsa, daha çok korunmalısınız.
• Cildinizi düzenli olarak kontrol edin. Yeni oluşumlar, var olan benlerde, çillerde veya doğum lekelerinde değişimleri kontrol için sık sık cildinizi muayene edin. Kafa derinizi, kulaklarınızı, hatta kalçalarınızı kontrol etmeyi unutmayın. Geçmişte bir veya daha fazla bazal hücre karsinomu olmuşsanız, nükseden tümörleri kontrol etme konusunda çok daha dikkatli olmalısınız.
• Yeterli D Vitamini alın. Bu vitamin belli kanserlerin riskini azaltmaya yardımcı olabilir. Normalde derinize vuran güneş ışınları tarafından üretilseler de birçok uzman günlük D vitamini ihtiyacınızı yiyecekler ve takviyelerle almanızı tavsiye etmektedir.
• Günlük meyvenizi tüketin. Araştırmalar gösteriyor ki meyve ve sebze bakımından zengin beslenme, muhtemelen C vitamini, E vitamini ve karotenoit gibi antioksidanlar sayesinde kanser riskini azaltmaktadır. Ortalama bir yetişkin diyetinde –2000 kalori -  günde dokuz kez küçük miktarlarda meyve yenmesi tavsiye edilmektedir.