• İçindekiler
• Nedir
• Niçin Yapılır
• Riskler
• Nasıl Hazırlanacaksınız
• Neler Yaşayacaksınız
• Sonuçlar

Nedir

Diş Telleri

Diş telleri, ortodontistlerin sıkışık ve düzensiz diş ve çenelerini düzeltmek için kullandıkları bilinen tel yapıdaki aletlerdir. Diş tellerine ihtiyaç duyan çoğu insan, bu aletleri ergenlik çağında kullanır. Ama yetişkinlerin de diş telleri kullandığı olur.

Diş tellerinin amacı, dişleri ve çeneyi uygun şekilde hizaya getirmek ve düzgün bir ısırık oluşturmaktır.

Kullanılan modern maddeler ve teknolojiler, diş teli kullanma deneyimini geçmişte olduğundan çok daha konforlu ve eğlenceli hale getirmiştir.

Niçin Yapılır

Neden Yapılır?

Diş telleri aşağıdaki durumlar için düzeltici tedavi sunar: 

• Aşırı sıkışık ve çarpık dişler
• Çıkık, üst ön dişler (overbite)
• Üst ön dişlerin alttakilerden geride olması (underbite)
• Eğri kapanmaya neden olan diğer çene bozuklukları

Dişler ve çenenizin uygun şekilde düzeltilmesi yalnızca dişlerinizin görünüşünü iyileştirmekle kalmaz, aynı zamanda ısırma, çiğneme ve konuşma şeklinizi de iyileştirir. Kusursuz biçimde birbirine uyan dişlerin, diş taşı oluşumuna, diş çürüklerine ve dişeti hastalıklarına daha az meyilli olmaları için temizlenmesi ve bakımı da daha kolaydır.

Yetişkinler ve teller

Yetişkinler tellerin kendilerine uygun olmadığını düşünebilirler. Ama teller, çocukların yaşadığı, eğri dişler ve bozuk çeneyi de içeren bazı sorunların yetişkinlerde çözümüne de yardımcı olabilir. Eğer tel kullanan bir yetişkinseniz, onları daha genç kişilerden daha fazla kullanmanız gerekebilir, ancak ortaya çıkan sonuçlar benzerdir. Çünkü yüz kemiklerinizin gelişimi durmuştur, yine de, tek başına tellerin çözüm getiremeyeceği bazı sorunlar da olabilir.

Riskler

Riskler

Diş telleri takmak genellikle güvenli bir işlemdir, ama hem kısa hem de uzun vadede mevcut bazı riskler içerir.

Kısa vadeli riskler

Teller, dişlerinizin etrafında besin parçacıklarının içine girebileceği ufak boşluklar oluşturur ve bakteri yüklü diş taşları için elverişli bir tortu bölgesi sağlar. Besin tortularını ve diş taşlarını ortadan kaldırmakta başarısız olunması şunlara yol açabilir:

• Dişlerinizin üzerinde kalıcı beyaz lekeler bırakacak şekilde, diş minelerinin yüzeyinde demineralizasyon
• Diş çürükleri

Dişinize ve tellere zarar gelmesini önlemek için: 

• Şekerli ve nişastalı gıdaları kesin. Bunların diş taşı oluşumuna ve diş çürümesine katkısı fazladır.
• Dişlerinizi özenle fırçalayın. Dişlerinizi tercihen yemeklerden sonra, florürlü bir macunla ve yumuşak bir fırçayla fırçalayın. Eğer yemekten sonra dişinizi fırçalayamadıysanız, ağzınızı suyla çalkalayın.
• Ağzınızı iyice çalkalayın.
• Florürlü bir sıvıyla çalkalayın. Eğer diş hekiminiz veya ortodontistiniz tavsiye ettiyse bunu yapın.
• İple temizleyin. Tellerin arasını ve altını diş ipi yardımıyla temizleyin.
• Dişlerinizi temizletin. Diş hekiminizin tavsiye ettiği sıklıkla profesyonel birine dişlerinizi temizletin.
• Yapışkan gıdalardan kaçının. Sakız, çiğnenen şeker, karamela ve şekerlemeler gibi yapışkan gıdalar tellerinizi ve bantlarınızı çekip koparabilir.
• Sert gıdalardan kaçının. Tellerinizin çeşitli bölümlerini kırabilecek buz, sert şekerler, patlamış mısır ve kabuklu yemişler gibi sert gıdalardan kaçının.

Uzun vadeli riskler

Uzun vadeli riskler arasında şunlar yer alır: 

• Kısa kök uzunlukları. Dişin hareketi sırasında, dişin hareket yolu üzerinde bulunan kemiğin bir kısmı erirken, arkasına yeni bir kemik yerleşir. Bu süreçte, dişin sabitliğinin azalmasına yol açacak şekilde, diş kökü uzunluğunun kaybı ortaya çıkabilir. Çoğu kez, bu herhangi bir sorun ortaya çıkarmaz.
• Düzgünlüğün bozulması. Telleriniz çıkarıldıktan sonra, ortodontistinizin talimatlarını dikkatli biçimde izlemezseniz, özellikle de sabitleyici (retainer) adı verilen bir düzeneği takmak söz konusu olduğunda, teli taktığınız sırada dişlerinizin kazandığı düzgün görünümün bir kısmını kaybedebilirsiniz.

Nasıl Hazırlanacaksınız

Hazırlık

Eğer diş hekiminiz dişleriniz veya çenenizde, tedavi edilmesi gereken bir sorun olduğunu fark ederse, muhtemelen sizi bir ortodontiste (diş ve yüzle ilgili bozuklukları teşhis, önleme ve tedavide uzmanlaşmış diş hekimi) sevk edecektir.  

Dişlerdeki hizalama sorunlarının çoğu, kalıcı dişler çıkmaya başladığında görülür. Ama ortodontistiniz, tel takmadan önce yeterince dişin çıkmasını beklemeyi tavsiye edebilir. Çoğu çocuk, tellerini 8 ila 14 yaşları arasında, yüz kemikleri hali hazırda gelişiyorken ve dişler hareket etmeye daha fazla meyilliyken takar.

Tel tedavisine hazırlık genellikle şunları içerir:  

• Fiziksel muayene. Ortodontistiniz dişlerinizi, çenenizi ve ağzını bütünüyle fiziksel muayeneden geçirir.
• Röntgen. Ortodontistiniz, diş hekiminiz veya diş hekiminin asistanı dişlerinizin pozisyonunu saptamak için bir dizi röntgen çeker. En yaygın olanı, üst ve alttaki bütün dişleri ısırma pozisyonunda ve herhangi bir dişin çenedeki gelişimini gösteren panaromik röntgendir. Çenenin dişlere göre boyutunu, pozisyonunu ve ilişkisinin saptanmasına yardımcı olması için özel kafa röntgenleri de çekilebilir.
• Alçı modeller. Ortodontistiniz, dişlerinizin kapanma durumunu değerlendirmek için genellikle alçı modeller çıkarır. Bunu yapmak için, ortodontistiniz veya sağlık bilimciniz yumuşak bir madde kullanarak dişinizin bu madde üzerinde bıraktığı izi alır. Bu işlemin tamamlanması yalnızca birkaç dakika sürer. Çıkan bu izden, ortodontistiniz dişlerinizin alçıdan bir kalıbını oluşturur (diş kalıbı). Bazı durumlarda, bu diş kalıbı daha ileri değerlendirmeler veya tedaviye karar vermek için dijital bir formata çevrilebilir.
• Potansiyel diş çekimi. Eğer ağızdaki dişler çok sıkışıksa, ortodontistiniz kalan dişlerinizin rahat şekilde birbiriyle uyumlu olmasını sağlamak için bir veya daha fazla kalıcı dişinizin çekilmesini önerebilir. Daha şiddetli durumlarda, bozuk dizilimli dişleri düzeltmek için ortodontiyle birlikte çene cerrahisine ihtiyaç duyulduğu da olur.

Ortodontistiniz dişler ve çenenizin durumunu değerlendirdikten sonra, sizin için bir tedavi planı tasarlar. Bu çoğunlukla, dişlerinize yapıştırılan ve çıkartılamayan sabit tellerin kullanımını içerecektir.

Neler Yaşayacaksınız

Ne Beklemelisiniz?

Tedavi esas olarak üç aşamadan oluşur: İlk önce tellerin (veya şeffaf plağın) yerleştirilmesi, periyodik ayarlamalar ve teller alındıktan sonra bir sabitleyicinin (retainer) takılması.

Tellerin yerleştirilmesi

Tellerin takılması için yapacağınız ziyaret yaklaşık 45 dakika kadar sürer. Sabit teller genellikle aşağıdaki bileşenlerden oluşur:

• Braketler küçük azı dişlerinin ve ön dişlerin dış yüzeyine yapıştırılır (bazen, görünmemelerini sağlamak için dişlerin arka kısmına yapıştırıldıkları da olur, ama bu da onların ulaşılmasını çok daha zor kılar). Braketler, paslanmaz çelik, titanyum, polikarbonat, seramik veya polikarbonat kaide ve seramik braketin birleşiminden oluşabilir. Modern metal braketler daha ufak ve şimdiye kadarkilerden çok daha az fark edilebilirdir. Seramik braketler genellikle saydam veya diş rengindedir ve metal braketlere göre daha az belirgindir.
• Yüzük benzeri bantlar azı dişlerinizin etrafını çevreler. Bu bantlar paslanmaz çelik veya titanyumdan yapılır. Son azı dişinin üzerine yapıştırılan bukkal tüp, birbirine bağlı yay telinin ucunun yerinde durmasını sağlar.
• Esnek tel (yay teli) dişin kontrolünü sağlayarak, bütün braket ve bantları birbirine bağlar. Günümüzdeki teller, onları paslanmaz çelikten daha esnek hale getirecek şekilde süperelastik ve şekil hafızalı nikel ve titanyumdan yapılır. Daha pahalı da olsalar, üzerlerinde daha az ayarlamalar yapılır.
• Çeşitli aksesuarlar, sabitlenen parçalara ek olarak dişinizin pozisyon almasına yardımcı olabilir. Küçük lastik bantlar (elastik bağlar) braketleri yay tellerine karşı güvenceye alır. Başlıklar da (genellikle geceleri takılır) dişlerin sabit durmasına veya doğru pozisyonda hareket etmesine yardımcı olması açısından kullanılabilir.

Çıkarılabilir şeffaf plaklar (clear aligners)

Ufak tefek düzeltmelere ihtiyaç duyan yetişkinler için, sabit tellere alternatif bir seçenek olarak şeffaf, kişiye özel uyarlanan, çıkarılabilen, plak adı verilen aparatlar mevcuttur. Bu aparatlar, “görünmez teller” olarak adlandırılır. Her plak dizisi, bir sonraki setle değiştirilene kadar, iki haftalık periyot boyunca günde 22 ila 23 saat takılır. Plaklar yemek yerken, içerken, diş fırçalarken ve ağız çalkalanırken çıkarılır. Şeffaf plaklar sabit tellerden daha pahalıdır ama bazı yetişkinler için estetik açıdan daha kabul edilebilirdir.

Periyodik ayarlar

Teller dişlerinize yerleştirildikten sonra, ortodontistiniz her dört ila altı haftada bir, birbirine bağlı telleri sıkıştırarak ayarlamalar yapar. Bu işlem dişlere hafif bir basınç uygular ve onları derece derece yeni pozisyonu için değiştirir. Çene bu baskıya, hareket eden dişin yolu üzerinde yer alan kemiği eriterek ve arkasına yeni bir kemik koyarak yanıt verir.

Bazen de, ortodontist doğru bir hizalamanın artmasına yardımcı olmak için üst ve alt çene arasında bir gerginlik uygulayabilir. Bu işlem çoğunlukla, karşılıklı dişler arasına gerilmiş elastik bantlarla yapılır.

Ayarlama sonrası dişleriniz ve çenenizde bir iki gün ağrı olabilir. Bu rahatsızlık genellikle reçetesiz satılan bir ağrı kesiciyle hafifletilebilir. Bu rahatsızlık şiddetliyse veya kötüye gidiyorsa ortodontistinize söyleyiniz.

Sabitleyiciler

Diş telleri çıkarıldıktan sonra, orijinal pozisyonlarına dönmelerini önlemek için yeni düzeltilen dişlerin bir süreliğine sabitlenmesi (sabitlenme süresi) gereklidir. Bu, genellikle plastik veya metal tellerden oluşan, dişlerin yerinde durmasına yardımcı, kişiye özel bir aparat olan sabitleyicinin kullanımıyla sağlanır. Bunlar genellikle çıkarılabilirdir, ama bazı durumlarda sabitlendiği de olur.

Sonuçlar

Sonuçlar

Ortalama olarak, çoğu insan telleri bir ila üç yıl kadar takar. Sabitleyiciler için bu süre, birkaç ay, yıl veya belirsiz olabilir.

Teller, genellikle çarpık dişleri yeniden şekillendirmede ve düzgün pozisyonda olmayan çeneleri düzeltmede çok etkilidir. Fakat telleri takan kişinin, tedavinin nihai başarısında oynaması gereken önemli bir rolü bulunur. Özellikle de sabitleme periyodunda, ortodontistin talimatlarını harfiyen yerine getirmek için özen gösterilmelidir. Bu son aşamaya gelindiğinde, ya sabitleyici söylendiği şekilde takılır veya sabit teller takılırken elde edilen ilerlemeleri kaybetme riskiyle karşı karşıya kalınır.