• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

El-Ayak-Ağız Hastalığı

El-ayak-ağız hastalığı küçük çocuklarda görülen hafif ve bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. En belirgin özelliği, ağızda aftla el ve ayaklarda döküntülerdir. En yaygın sebebi koksaki virüsüdür.

El ayak ağız hastalığının özel bir tedavisi yoktur. El-ayak-ağız hastalığı kapma riskinden, sık sıkve derinlemesine el yıkama gibi hijyen yöntemleriyle korunabilirsiniz.

Belirtileri

Belirtiler

El ayak ağız hastalığı aşağıdaki belirtilerin tümü veya sadece birkaçına neden olabilir.

• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Kendini iyi hissetmemek (kırıklık)
• Dil, diş eti ve yanak içinde ağrılı, kırmızı, kabarcık görünümlü yaralar
• El içi, ayak tabanları ve bazen kaba etlerde kırmızı, kaşıntılı olmayan, muhtemelen su toplamış döküntüler
• Bebekler ve küçük çocuklarda sinirlilik
• İştahsızlık

Enfeksiyonu kaptıktan sonra belirtilerin başlaması için olağan süre (kuluçka süresi) üç ila yedi gündür. Hastalığın ilk belirtisi ateştir, bunu boğaz ağrısı, bazen iştahsızlık ve halsizlik takip eder. Ateş başladıktan bir iki gün sonra, ağız ya da boğazda ağrılı yaralar ortaya çıkabilir. Bunu, bir iki gün içinde eller, ayaklar ve belki kaba ette döküntü takip edebilir.

Doktora ne zaman gidilmeli

El ayak ağız hastalığı genellikle ateş ve oldukça hafif belirtilerin sadece birkaç gün sürdüğü önemsiz bir rahatsızlıktır. Ne var ki, ağız yaraları ve boğaz ağrısı sıvı alımına engel oluyorsa doktora gitmelisiniz. Bunun dışında, çocuğunuzun belirtilerinin birkaç gün içinde kötüleşmesi halinde hemen bir doktora başvurun.

Sebepleri

Sebepleri

El-ayak-ağız hastalığının nedeni çoğunlukla koksaki A 16 virüsüdür. Koksaki virüsler, nonpolio enterovirüs adı verilen bir virüs grubundandır. Zaman zaman diğer enterovirüsler de el-ayak-ağız hastalığına neden olabilir.

El-ayak-ağız hastalığı ve koksaki virüs enfeksiyonu ağız yoluyla bulaşır. Hastalık, boğaz ve burun akıntıları, tükürük, kabarcık sıvısı ya da enfeksiyonlu birinin dışkısıyla temas yoluyla kişiden kişiye yayılır. Biri öksürdüğünde ya da hapşırdığında havaya yayılan sıvının buharı aracılığıyla da yayılabilir.

El-ayak-ağız hastalığı en sık çocuk bakımı kurumlarında bulunan çocuklarda görülür. Buna sık sık yapılan bez değişimi, tuvalet eğitimi sırasındaki temas, küçük çocukların elleriyle sık sık ağızlarına dokunması neden olur.

Hastalığın en bulaşıcı olduğu zaman ilk haftası olsa da, belirtiler geçtikten sonraki haftalar boyunca virüs çocuğunuzun vücudunda kalabilir. Yani, çocuğunuz halen hastalığı başkalarına bulaştırabilir.

Bazı insanlar, özellikle yetişkinler, herhangi bir hastalık belirtisi göstermeden virüsü atlatabilirler.

Ilıman iklimlerde yaz ve sonbahar aylarında el-ayak-ağız hastalığı salgınları çok yaygındır. Tropikal iklimlerde yıl boyunca görülebilir.

El, ayak ve ağız hastalığının, hayvanlarda görülen viral bir hastalık olan ayak ve ağız hastalığıyla (şap hastalığı olarak da bilinir) ilgisi yoktur. El-ayak-ağız hastalığı, evcil hayvanlar veya diğer hayvanlardan kapılamaz ya da onlara bu hastalık geçirilemez.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

El ayak hastalığı esasen 10 yaşından küçük çocukları etkiler. Çocuk bakım merkezlerindeki çocuklar, enfeksiyonun kişiden kişiye temasla yayılması ve bu yaştaki çocukların hastalığa daha elverişli olması nedeniyle el ayak ağız hastalığı salgınına bilhassa duyarlıdır.

El ayak ağız hastalığına, genellikle çocukluk döneminde hastalığa neden olan virüse maruz kaldıktan sonra antikor üretilerek yaş ilerledikçe bağışıklık geliştirilir. Ne var ki, ergenlerin ve yetişkinlerin de hastalığa yakalanması mümkündür.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

El ayak ağız hastalığının en yaygın komplikasyonu sıvı kaybıdır. Boğaz ve ağızda yaralara neden olabilir, bu da yutkunma sırasında ağrı ve güçlük yaratır. Hastalık süresince, ihtiyacını karşılayacak miktarda sıvı aldığından emin olmak için çocuğunuzu yakından takip edin. Sıvı kaybı ciddi boyuttaysa damar içi (intravenöz -IV) sıvılar gerekli olabilir.

El-ayak-ağız hastalığı genellikle ateş ve oldukça hafif belirtilerin sadece birkaç gün sürdüğü önemsiz bir rahatsızlıktır. Fakat koksaki virüsün tehlikeli olabilen ve nadir görülen bir biçimi beyne bulaşabilir, başka komplikasyonlara neden olabilir.

• Viral menenjit: Beyin ve omuriliği çevreleyen beyin-omurilik sıvısı ve zarının (meninks) enfeksiyon kapması ve iltihaplanmasıdır. Viral meninjit genellikle hafiftir ve kendiliğinden geçer.
• Ensefalit: Bu, ciddi ve hayati tehlike taşıyan hastalık bir virüsün neden olduğu beyin enflamasyonunu içerir. Ensefalit ender rastlanan bir hastalıktır.

Muayenesi

Muayene

Eğer çocuğunuzu doktora götürecekseniz, gitmeden önce doktorunuzun ihtiyaç duyacağı aşağıdaki bilgileri içeren notlar almak zamanı iyi kullanmanızı sağlar.

• Çocuğunuzun yaşadığı bütün belirtiler
• Bu belirtileri ne kadar zamandır gösterdiği
• Çocuğunuzun bir bakımevi ya da hastalığın yayılmış olabileceği bir çevrede bulunup bulunmadığı
• Bütün sorularınız

Randevunuzu beklerken ne yapabilirsiniz?

Rahatsızlığı hafifletmeyi sağlamak için doktorlar sıklıkla şunları önerir:

• İstirahat edin.
• Sıvı alın; süt esaslı içecekler meyve suyu ya da gazoz gibi asitli sıvılardan daha kolay hazmedilir.
• Gerekirse, aspirin dışında asetaminofen ya da ibuprofen gibi reçetesiz satılan ağrı kesiciler alın, ama hafif ateş için ilaca gerek yoktur.
• Ağrıyı uyuşturmak için gargara ya da ağız spreyleri kullanın.

Testleri

Testleri

Doktorunuz el ayak ağız hastalığını diğer viral enfeksiyon türlerinden aşağıdaki değerlendirmelerle ayırt edebilecektir.

• Etkilenmiş kişinin yaşı
• Belirtilerin gidişatı
• Döküntü ya da yaraların görünümü

Doktorunuz bir boğaz kültürü ya da dışkı örneği alıp şikayetlerin sebebi olabilecek virüsleri saptamak üzere laboratuvara gönderebilir. Bununla birlikte, doktorunuz muhtemelen el ayak ağız hastalığının teşhisi için bu tür testlere gerek duymayacaktır.

Tedavisi

Tedavisi

El ayak ağız hastalığının özel bir tedavisi yoktur. Hastalık belirtileri genellikle 7 ila 10 günde kendiliğinden geçer.

Topikal oral anestetik bir ilaç ağız yaralarının ağrısını dindirebilir. Aspirin dışında reçetesiz satılan ilaçlar, örneğin asetaminofen ya da ibuprofen, hastalığın verdiği genel sıkıntıyı hafifletebilir.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı

Bazı yiyecek ve içecekler dil, ağız ya da boğazda oluşan kabarcıkları tahriş edebilir. Kabarcık ağrısının daha az can sıkıcı ve yeme içmenin daha katlanılır olmasını sağlamak için şu tavsiyeleri deneyin:

• Buz çubuğu ya da buz parçaları emin.
• Dondurma yiyin.
• Süt ya da buzlu su gibi soğuk içecekler için.
• Narenciye meyveleri, meyveli içecekler ve gazlı içecekler gibi asitli yiyecek ve içeceklerden kaçının.
• Tuzlu ve baharatlı yiyeceklerden kaçının.
• Fazla çiğneme gerektirmeyen yumuşak yiyecekler yiyin.
• Yemeklerden sonra ağzınızı sıcak suyla çalkalayın.

Çocuğunuz ağzını yutkunmadan çalkalayabiliyorsa sıcak tuzlu suyla ağzının içini durulamak rahatlatıcı olabilir. Bir fincan sıcak suyla (240 mililitre) yarım çay kaşığı tuzu (2,5 mililitre) karıştırın. Günde birkaç kez ya da hastalığın neden olduğu boğaz ve ağız yaralarının iltihapla ağrısını gidermeye ihtiyaç duydukça bu karışımla ağzını çalkalamasını sağlayın.

Önleme

Önleme

Bazı önlemler el ağız ayak hastalığının bulaşma riskini azaltmaya yardımcı olabilir.

• Özenli el yıkama: Ellerinizi kesinlikle sık sık ve iyice yıkayın. Özellikle, bez değiştirdikten ya da tuvalet sonrası, yemek hazırlarken ve yemek öncesinde. Sabun ve su kullanmak mümkün olmadığında, ıslak mendil ya da mikrop kırıcı alkol içeren jeller kullanın.
• Ortak kullanılan alanları dezenfekte edin: Kullanımın yoğun olduğu bölgeler ve yüzeyleri önce sabun ve suyla, daha sonra seyreltilmiş klorlu çamaşır suyuyla, yaklaşık 1 galon (3,79 litre) suya ¼ fincan (60 mililitre) çamaşır suyu ekleyerek temizlemeyi alışkanlık haline getirin. Çocuk bakım merkezleri, oyuncaklar da dahil, bütün genel kullanım alanlarının temizliği ve dezenfekte edilmesi için sıkı bir program takip etmelidir, çünkü virüsler bu nesneler üzerinde günlerce yaşayabilir. Ayrıca, bebeğinizin emziğini de sık sık temizlemeyi ihmal etmeyin.
• Doğru hijyeni öğretin. Doğru hijyen uygulamalarını ve nasıl temiz kalınacağını çocuklarınıza göstererek olumlu bir rol model olun. Parmaklar, eller veya herhangi başka bir cismi ağıza götürmenin neden iyi bir şey olmadığını onlara izah edin.
• Hastalığı taşıyan kişiyi diğerlerinden uzak tutun. El ayak ağız hastalığı oldukça bulaşıcı olduğu için, aktif belirtileri olanların başkalarıyla temasına sınırlama getirmelidir. El ayak ağız hastalığı olan çocukları, ateşi geçip ağız yaraları iyileşene kadar çocuk bakım merkezi ya da okuldan uzak tutun. Eğer rahatsızlık sizdeyse işten izin alıp evde kalın.