Doğum Kontrolü: Nasıl Karar Vermeli

Bu kadar seçenek varken bir doğum kontrol çeşidi seçmek göz korkutucu olabilir. Birkaç soruyla başlayın: Cinsel yolla bulaşan hastalıklardan korunmanız gerekiyor mu? Kolaylık ve fiyat ne kadar önemli? Yalnızca cinsel perhiz %100 etkilidir ama başka yöntemler de buna yaklaşır. Bu slaydı inceleyip doktorunuza hangi seçeneklerin sizin için en iyisi olduğunu sorun.

Doğurganlık Farkındalığı

Doğal aile planlaması da denilen doğurganlık farkındalığı, kadının en doğurgan olduğu dönemde seksten kaçınmak anlamına gelir. Bunu yapmanın en güvenilir yolu servikal mukus ve vücut sıcaklığındaki değişiklikleri izlemektir. Bu yöntemi doğru kullanmak için en iyisi bir sağlık uzmanından eğitim almaktır.
Artıları: İlaç veya alet yok, masrafsız.
Eksileri:Hazırlıksız seksi kısıtlar, tipik kullanıcılarının %25’i hamile kalır.

Spermisit (Sperm Öldürücü)

Spermisit, sperm öldüren bir kimyasal içerir. Köpük, jel, krem veya seksten önce vajinanın içine yerleştirilen bir zar biçiminde olabilir. Bazı çeşitlerin 30 dakika önceden yerleştirilmesi gerekir. Sık kullanım doku tahrişine yol açarak enfeksiyon ve cinsel yolla bulaşan hastalık riskini artırabilir. Spermisitler genelde başka doğum kontrol yöntemleriyle birlikte kullanılırlar.
Artıları: Kullanımı kolay, ucuz.
Eskileri: Cinsel yolla bulaşan hastalık riskini artırabilir, tipik kullanıcıların %29’u hamile kalır.

Erkek Prezervatifi (Kondomu)

Lateks prezervatif, klasik bariyer yöntemidir. Spermin kadının vücuduna girmesini önleyerek hamilelik ve cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korur. Sadece erkek prezervatiflerine güvenen çiftlerden kadınların yılda %15’i hamile kalır.
Artıları: Geniş ölçüde yaygın, ucuz.
Eksileri:Ancak her defasında doğru kullanılırsa etkili, yeniden kullanılamaz.

Kadın Prezervatifi (Kondomu)

Kadın prezervatifi ince, vajinayı kaplayan ve sekten 8 saat önce yerleştirilebilen plastik bir torbadır. Kullananlar onu yerleştirmek için kapalı uçtaki esnek, plastik bir halkayı tutarlar. Erkek prezervatifinden biraz daha etkisizdir.
Artıları: Geniş ölçüde yaygındır, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı biraz koruma sağlar, vücut ısısını erkek prezervatifinden daha iyi iletir.
Eksileri:Gürültülü olabilir, kullanıcıların %21’i hamile kalır, tekrar kullanılamaz, kopmayı önlemek için erkek prezervatifiyle birlikte kullanılmamalıdır.

Diyafram

Diyafram, seksten önce servikse (rahim boynuna) yerleştirilen kauçuk bir kubbedir. Spermisitle birlikte kullanılır. Etkililiği erkek prezervatifine yakındır: Ortalama kullanıcıların %16’sı hamile kalır, aleti her defasında doğru kullanmayanlar da buna dahildir.
Artıları: Ucuz (ortalama 30-100 TL’lik bir cihaz iki yıl dayanır).
Eksileri: Doktor tarafından yerleştirilmelidir, cinsel yollarla bulaşan hastalıklara karşı korumaz, toksik şok sendromundan dolayı adet döneminizde kullanılmaz.

Servikal Kapak

Servikal kapak diyaframa benzer ama daha küçüktür. Kapak, rahim boynunun üstüne yerleşerek rahme girişi engeller. Spermisitle birlikte kullanılır. Servikal kapağın başarısızlık oranı, çocuğu olmayan kadınlar için %15 ve çocuğu olanlar için %30’dur.
Artıları: Yerinde 48 saat kalabilir, ucuzdur.
Eksileri: Doktor tarafından yerleştirilmelidir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz, adetiniz sırasında kullanılmaz.

Doğum Kontrol Süngeri

Doğum kontrol süngeri köpükten yapılır ve spermisit içerir. Serviksin karşısına seksten 24 saat önce yerleştirilir. Sünger, servikal kapak kadar etkilidir, başarısızlık oranı çocuk sahibi olmayan kadınlar için %16 ve çocuk sahibi olan kadınlar için %32’dir. Ama diyafram veya servikal kapağın aksine doktor tarafından yerleştirilmesi gerekmez.
Artıları: Reçete gerekmez, hemen etkili.
Eksileri:Doğru şekilde yerleştirilmesi zor, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz, adetiniz sırasında kullanılamaz.

Doğum Kontrol Hapı

En yaygın doğum kontrol hapında yumurtlamayı önleyen östrojen ve progestin hormonu bulunur. Programlı olarak alındığında hap hayli etkilidir. Tipik kullanıcıların yaklaşıl %8’i hamile kalır, dozları kaçıranlar dahil. Bütün hormonal gebelik önleyiciler gibi hap için de reçete gerekebilir.
Artıları: Daha düzenli, hafif adetler veya hapın türüne bağlı olarak adet dönemi olmaması, daha az kramp.
Eksileri:Maliyetli olabilir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz. Yan etkilere neden olabilir, örneğin hassasiyet, lekelenme, ciddi kan pıhtıları ve arkan kan basıncı. Bazı kadınların doğum kontrol hapı kullanmaması gerekir.

Doğum Kontrol Bandı

Günlük haplarını unutmakta zorlanan kadınlar doğum kontrol bandını düşünebilirler. Bant, cilde yapıştırılır ve üç hafta boyunca her hafta değiştirilir ve dördüncü hafta bant takılmaz.
Artıları: Daha düzenli, hafif adetler, daha az kramp, günlük bir hap hatırlamak gerekmiyor.
Eksileri:Maliyetli olabilir, cilt tahrişine veya doğum kontrol haplarına benzer yan etkilere neden olabilir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz.

Vajinal Halka (Doğum Kontrol Halkası)

Vajinal halka, vajinanın içine takılan plastik bir halkadır. Halka hapla aynı hormonları salıverir ve aynı ölçüde etkilidir. Ama her ay bir kere yeniden yerleştirilmesi gerekir.
Artıları: Daha hafif, düzenli adetler, yalnızca ayda bir yerleştirilir.
Eksileri:Maliyetli olabilir, vajinal tahrişe veya haplar ve banda benzer yan etkilere yol açabilir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz.

Doğum Kontrol Aşısı

Doğum kontrol aşısı, üç ay boyunca hamileliği önleyen hormonal bir enjeksiyondur. Tipik bir çift için  doğum kontrol hapından daha etkilidir: Kullanıcıların yılda yalnızca %3’ü hamile kalır.
Artıları: Yılda yalnızca dört kere enjekte edilir, hayli etkilidir.
Eksileri: Masraflıdır, lekelenme veya başka yan etkilere neden olabilir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz.

Doğum Kontrol İmplantı

Doğum kontrol implantı, üst kol derisinin altına yerleştirilen kibrit boyutunda bir çubuktur. Doğum kontrol aşısındaki hormonun aynından salıverir ama implant 3 seneye kadar gebeliğe karşı koruma sağlar. Başarısızlık oranı %1’den azdır.
Artıları: 3 sene dayanır, hayli etkilidir.
Eksileri:Ön ödemeleri epey masraflıdır (muayene, implant ve yerleştirilmesi), düzensiz kanama gibi yan etkilere neden olabilir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz.

İntrauterin (Rahim İçi) Araç

İntrauterin araç, rahmin içine doktor tarafından yerleştirilen t şeklimde bir plastik parçasıdır. Bakır intrauterin araç, 12 yıla kadar çalışır. Hormonal intrauterin araç 5 yıl sonra yeniden yerleştirilmelidir. İki tür de spermin yumurtayı döllemesini zorlaştırır. 1000 kadından 8’inden azı hamile kalır.
Artılar: Uzun süreli, az bakım.
Eksiler:Düzensiz veya daha ağır adetler. Ön ödemesi daha pahalı, dışarı kayıp çıkabilir, yan etkilere neden olabilir.

Tüp Ligasyonu

Gelecekte biyolojik çocuklar istemediğinizden eminseniz kalıcı doğum kontrolüne hazır olabilirsiniz. Kadınlar için geleneksel yönteme tüp ligasyonu, yani “tüplerinizi bağlatmak” denir. Bir cerrah fallop tüplerinizi kapatarak yumurtaların yumurtalıklara yol almasını önler. (Bağlama yöntemi resimde görülebilir.)
Artıları: Kalıcı, neredeyse %100 etkili.
Eksileri:Ameliyat gerektirir, geri döndürülemez, pahalıdır, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz.

Tüp İmplantları

Yeni bir işlem fallop tüplerini ameliyatsız kapatmayı mümkün kılıyor. Her tüpün içine metal veya silikon küçük implantlar yerleştirilir. Yara dokusu sonunda implanların etrafında büyür ve tüpleri kapatır. Bir röntgen, tüplerin kapanmış olduğunu doğrular, başka bir doğum kontrol türü gerekmez.
Artılar: Kalıcı, ameliyatsız, neredeyse %100 etkili.
Eksiler:Etkili olması birkaç ay sürer; pelvik enfeksiyon riskini artırabilir, geri döndürülemez, pahalıdır.

Vazektomi

Prezervatiflerin yanı sıra vazektomi erkekler için mevcut tek doğum kontrol seçeneğidir. Vas deferens’in , yani spermi üreme sistemi yoluyla testislerden taşıyan tüplerin cerrahi olarak kapanmasını içerir. Bu, spermlerin salıverilmesini önler ama boşalmayı engellemez.
Artılar: Kalıcı, tüp ligasyonundan daha ucuz, neredeyse %100 etkili.
Eksiler:Ameliyat gerektirir, hemen etki göstermez, geri döndürülemeyebilir.

Ertesi Gün Hapı

Ertesi gün hapı seksten sonra hamileliği önlemeye yardım eder. Doğum kontrol yöntemi kullanılmamışsa veya kadın olağan yönteminin başarısız olduğundan şüpheleniyorsa bu bir seçenektir. Bu hapta birçok doğum kontrol hapında bulunan bir hormondan yüksek dozda bulunur. 17 yaşında ve daha büyük olan kadınlar için reçete gerekmez. Bu türler 72 saat içinde kullanılmalıdır. Bazı markalar hormonal olmayan bir ilaç kullanır ve doktorun reçete etmesi gerekebilir. Bunlar seksten sonra 5 güne kadar alınabilir.

Yaşlı kadınlar İçin Seçenekler

Yaş ve yaşam tarzı, bir çeşit doğum kontrolü seçmekte önemli etmenlerdir. Eğer 35 yaşındaysanız, sigara içiyorsanız veya obezseniz doğum kontrol hapı, bant ve halkanın bir arada kullanılması önerilmez. En iyisi, güvenli seçenekler için doktorunuza danışmak. Menopoz yaşına yaklaşıyorsanız doğum kontrol aşısı ek bir yarardır: Perimenopozun bazı belirtilerini hafifletebilir.

Geri Çekme

Neredeyse 10 kadından 6’sı bir partnerinin “geri çekme” yöntemini kullandığını bildirdi. Bu eski yöntem, erkeğin boşalmadan önce penisini vajinadan geri çekmesine dayanır. Yeni incelemeler gösteriyor ki her seferinde doğru yapıldığında kullanıcıların yılda yaklaşık %4’ü hamile kalır. Daha genel bir kullanımla, %18’i hamile kalır.
Artıları: Bedava, araca veya hormona gerek yok.
Eksileri:Doğru yapmak zor olabilir, cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumaz.

En Az Etkili Yöntemler

Hiçbir doğum kontrol yöntemi kullanmayan, cinsel açıdan etkin çiftlerin %85’i bir yıl içinde hamile kalır. En az etkili doğum kontrol yöntemleri bile bu sayıyı kayda değer ölçüde azaltır.

En Etkili Yöntemler

Prezervatif ve diyafram gibi bariyer yöntemleri tipik kullanma düzeninde kısmen etkili olmasına rağmen, hormonal gebelik önleyicilerin etkililik açısından daha iyi bir kaydı vardır. En düşük hamile kalma ihtimallerini tercih eden çiftler için birçok seçenek de vardır. Şu ikisi geri döndürülebilir: intrauterin ilaç ve hormonal implant. Elbette, %100 etkili tek doğum kontrol yöntemi cinsel perhizdir.

Cinsel Sağlık Merkezi / Doğum Kontrolü kategorisine gitmek için tıklayınız.
İLGİLİ MAKALE

Doğum Sonrası Hamilelikten Korunma

Op. Dr. Aytun AKTAN

Yaklaşık 4aydır doğum kontrol yöntemi olarak qlairista kullanıyorum ve bu ay adetimi 2 3 gün geciktirmek istiyorum. Bunu primolut-n gibi bir ilaç yeri... devamı