• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Doğum Sonrası Depresyon

Bir bebeğin doğumu, heyecan ve sevinçten, korku ve kaygıya kadar çok çeşitli ve güçlü duyguları tetikleyebilir. Ama aynı zamanda beklemediğiniz bir şeye, depresyona da sebep olabilir.

Yeni anne olanların çoğu, doğumdan sonra,  bir loğusalık hüznü yaşar. Bu durum genellikle ruhsal çalkantılar ve ağlama nöbetlerini içerir ve kısa sürede sona erer. Ama yeni anne olmuş bazı kişiler, daha ciddi ve uzun süreli bir depresyon türü olan doğum sonrası depresyonu geçirirler. Nadir olarak da, doğum sonrası depresyonun şiddetli bir türü olan ve doğum sonrası psikozu olarak bilinen bir durum gelişebilir.

Doğum sonrası depresyon, bir kişilik kusuru ya da bir zayıflık değildir. Bazen doğum sonrası depresyon, sadece doğum yapmış olmanın neden olduğu bir sağlık sorunudur. Eğer doğum sonrası depresyonunuz varsa, acil bir tedavi, belirtilerinizi kontrol etmenize ve bebeğinizin keyfine varmanıza yardımcı olabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Doğum sonrası depresyonun belirtileri depresyonun türüne göre değişir.

Loğusa hüznü belirtileri        

Loğusa hüznü belirtileri sadece birkaç gün ya da birkaç hafta sürer ve şunları içerebilir:

• Ruhsal halde değişiklikler
• Kaygı
• Üzüntü
• Asabiyet   
• Ağlama
• Konsantrasyonda azalma
• Uyumada zorluk

Doğum sonrası depresyonun belirtileri

Doğum sonrası depresyon başlangıçta doğum hüznü olarak görünebilir. Ama loğusa hüznünden farklı olarak belirtiler daha şiddetli ve uzun sürelidir, ve sonunda bebeğinizle ilgilenmenize ve diğer günlük işleri yapmanıza engel olur. Doğum sonrası depresyonun belirtileri şunları içerir:

• İştahsızlık
• Uykusuzluk
• Yoğun asabiyet ve öfke
• Aşırı yorgunluk
• Sekse karşı ilgisizlik
• Hayattan zevk almama
• Utanç, suçluluk ya da yetersizlik hisleri   
• Ruhsal durumda şiddetli değişiklikler
• Bebekle bağ kurmada zorluk
• Aile ve arkadaşlardan uzaklaşma
• Kendinize ya da bebeğinize zarar verme düşünceleri

Doğum sonrası depresyon, tedavi edilmezse, bir yıl ya da daha uzun sürebilir.

Doğum sonrası psikoz belirtileri

Doğum sonrası psikozda (genellikle doğumdan sonraki iki hafta içinde gelişen nadir görülen bir durum) belirtiler daha da ciddidir. Doğum sonrası psikozun belirtileri şunları içerebilir:

• Kafa karışıklığı ve zaman ve mekana uyum sağlayamama (disoryantasyon)
• Halusinasyonlar ve hezeyanlar
• Paranoya
• Kendisine ya da bebeğe zarar verme girişimleri

Doktora ne zaman başvurmalı?

Eğer bebeğinizin doğumundan sonra kendinizi depresif hisediyorsanız, bunu itiraf etmeye isteksiz olabilir ya da bunu kabul etmekten utanabilirsiniz. Ama eğer depresyon belirtileri aşağıdaki gibiyse doktorunuza danışmanız gerekir:

• Belirtiler iki haftadan fazla sürmüşse
• Belirtiler kötüleşiyorsa
• Belirtiler bebeğinize bakmanızı zorlaştırıyorsa
• Belirtiler, günlük işlerinizi yapmanızı zorlaştırıyorsa
• Kendinize ve bebeğinize zarar verme düşünceleri varsa

Doğum sonrası depresyonun erken tedavisi iyileşmeyi hızlandırabilir.

Eğer doğum sonrası psikoz yaşadığınızı düşünüyorsanız, derhal doktora başvurun. Durumun kendiliğinden iyileşmesini beklemeyin. Doğum sonrası psikoz, hayatı tehdit eden düşüncelere ve davranışlara sebep olabilir.

Sebepleri

Sebepler

Doğum sonrası depresyonun tek nedeni yoktur. Fiziksel, duygusal ve yaşam tarzıyla ilgili etkenlerin hepsinin bir rolü olabilir.

• Fiziksel değişiklikler. Doğumdan sonra, vücudunuzdaki hormonların (östrojen ve progesteron) çarpıcı bir şekilde azalması doğum sonrası depresyonuna yol açabilir. Tiroid bezi tarafından üretilen diğer hormonlar da şiddetli bir şekilde azalabilir. Bu da kendinizi yorgun, halsiz ve depresif hissetmenize yol açabilir. Kan miktarında, tansiyonda, bağışıklık sisteminde ve metabolizmadaki değişiklikler daha stresli olmanıza yol açarak yorgunluk ve ruhsal çalkantılara sebep olabilir.
• Duygusal faktörler. Uykunuzu alamadığınızda ve kendinizi bunalmış hissettiğinizde küçük problemleri halletmede bile zorluk yaşayabilirsiniz. Yeni doğan bir bebeğe bakamayacağınızdan endişe duyabilirsiniz. Kendinizi çekici hissetmeyebilir ya da kimlik duygusu ile mücadele edebilirsiniz. Hayatınız üzerindeki kontrolünüzü kaybettiğinizi hissedebilirsiniz. Bu etkenlerden herhangi biri doğum sonrasında depresyona yol açabilir.
• Hayat tarzının etkileri. Bu konuyla ilgili birçok etken doğum sonrası depresyonuna yol açabilir (fazla ilgi gerektiren bir bebek, daha büyük çocuklarınızın olması, emzirme güçlüğü, bitkinlik, mali sorunlar ve eşinizin ya da sevdiklerinizin size destek olmaması gibi).

Ayrıca, bazı kadınlar genetik olarak doğum sonrası depresyona diğerlerinden daha yatkın olabilir. Ancak bir kadının doğum sonrası depresyon riskini artıran kalıtımsal faktörlerin, genel bir depresyona girme riskini artıran faktörlerden farklı olup olmadığı belli değildir.

Risk Faktörleri

Risk faktörleri

Doğum sonrası depresyon sadece ilk doğumdan sonra değil, her doğumdan sonra ortaya çıkabilir. Aşağıdaki durumlarda depresyon riski artar:

• Hamilelik sırasında ya da öncesinde depresyon geçirmiş olmak
• Daha önceki hamilelikten sonra doğum sonrası depresyonu geçirmiş olmak
• Bir önceki yıl stresli olaylar yaşamış olmak (hastalıklar, iş kaybı ya da hamilelik sorunları gibi)
• Eşinizle ilişkinizde sorunlar olması
• Çevrenizin desteğinin zayıf olması
• Mali sorunlarınızın olması
• Hamileliğin planlanmamış ya da istenmemiş olması.

Bipolar rahatsızlığı olan kadınlarda, doğum sonrası psikoz riski daha yüksektir.

Neden olduğu sağlık sorunları

Doğum sonrası depresyon, tedavi edilmezse, anne ile çocuk arasında bağ kurulmasını zorlaştırabilir ve aile sorunlarına sebep olabilir. Doğum sonrası depresyonu tedavi edilmemiş annelerin çocuklarında uyuma ve yeme zorlukları, öfke krizleri ve hiperaktivite gibi davranış sorunlarının görülme ihtimali daha fazladır. Ayrıca dil gelişiminde gecikmeler de yaygındır.

Tedavi edilmeyen doğum sonrası depresyon bir yıl ya da daha uzun sürebilir. Bazen tedavi edilmeyen depresyon, kronik bir depresyon bozukluğuna dönüşür. Doğum sonrası depresyon, tedavi edilse de, annenin ileride ağır depresyon atakları yaşama riskini artırır.

Muayenesi

Randevu için hazırlık

Eğer doğum sonrası depresyon tipi belirtileriniz varsa doktorunuza danışın. Utanç ya da endişenin sizi engellemesine izin vermeyin. Doğum sonrası depresyon yaygın bir durumdur ve doktorunuz bunun, sizin hatanız olmadığını bilir. Kendinizin ve bebeğinizin sağlığını korumak için bu durum mümkün olduğu kadar çabuk tedavi edilmelidir.

İlk randevunuzdan sonra doktorunuz sizi, doğru tedavi planı uygulayacak bir ruh sağlığı uzmanına sevkedebilir.

Randevunuz için hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktorunuzdan beklemeniz gerekenlere dair bazı bilgiler şunlardır:

Neler yapabilirsiniz?

• Yaşadığınız belirtileri ve bunları ne kadar zamandır yaşadığınızı yazın.
• Tüm tıbbi bilgilerinizi yazın. Teşhis edilmiş fiziksel ya da ruhsal sağlık problemlerinizi not edin. Eğer geçmişte herhangi bir depresyon ya da başka ruhsal rahatsızlık tanısı aldıysanız, bunu doktorunuza söyleyin. Ayrıca kullandığınız ilaçların, vitaminlerin ve takviyelerin isimlerini yazın.
• Güvenilir bir yakınınızdan randevuda size eşlik etmesini isteyin. Bazen bir randevuda verilen tüm bilgileri kavramak zor olabilir. Size eşlik eden biri sizin kaçırdığınız ya da unuttuğunuz bir şeyi hatırlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları yazın.

Doğum sonrası depresyonla ilgili olarak doktora soracağınız sorular şunları içerir:

• Sorunumun teşhisi nedir?
• Benim durumumda hangi tedaviler yararlı olabilir?
• Önerdiğiniz tedavilerin olası yan etkileri nelerdir?
• Sizce, belirtilerim, tedaviyle ne derece ve ne kadar sürede iyileşir?
• Ne kadar süre tedavi görmem gerekecek?
• Hayat tarzımla ilgili ne gibi değişiklikler belirtilerimi kontrol altında tutmama yardımcı olabilir?
• Kontrol randevularına ne sıklıkla gelmeliyim?
• Başka ruhsal sorunlar oluşma riski artar mı?
• Eğer bir bebek daha doğurursam, bu durumun tekrarlama riski var mı?
• Eğer bir bebek daha doğurursam bu durumun tekrarlamasını önleyecek herhangi bir şey var mı?
• Bana verebileceğiniz herhangi bir broşür ya da basılı materyal var mı? Hangi web sitelerini öneriyorsunuz?

Önceden hazırladığınız sorulara ek olarak, anlamadığınız bir şey olduğunda soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan beklentiniz ne olmalı?

Doğum sonrası depresyon için gideceğiniz bir doktor ya da ruh sağlığı uzmanı şunları sorabilir:

• Şikayetleriniz nelerdir ve ilk olarak ne zaman başladı?
• Şikayetleriniz zamanla iyileşti mi, yoksa kötüleşti mi?
• Şikayetleriniz bebeğinize bakmanızı etkiliyor mu?
• Kendinizi, umduğunuz şekilde, bebeğinize bağlı hissediyor musunuz?
• Fırsatınız olduğunda uyuyabiliyor musunuz? Zamanı geldiğinde uyanabiliyor musunuz?
• Enerjiniz ne durumda?
• İştahınızda değişiklik oldu mu?
• Ne sıklıkla kendinizi endişeli, asabi ya da kızgın hissediyorsunuz?
• Bebeğinize ya da kendinize zarar verme düşünceniz oldu mu?
• Bebeğinizin bakımında çevrenizden ne kadar destek görüyorsunuz?
• Mali ya da ilişkinizle ilgili ne kadar stres altındasınız?
• Daha önce size depresyon ya da bipolar rahatsızlık gibi ruhsal hastalıklar da dahil olmak üzere, herhangi başka bir sağlık sorunu teşhisi kondu mu?
• Geçmişte başka psikiyatrik semptomlar ya da ruhsal hastalıklar için tedavi gördünüz mü? Hangi tedavi türünün en çok faydası oldu?

Bu süreçte sizin yapabilecekleriniz

Doktorla randevunuzu beklerken, size yakın olan kişilere açılmaya çalışın ve yardıma ihtiyacınız olduğunu bilmelerini sağlayın. Eğer biri biraz mola verebilmeniz için bebeğinize bakmayı teklif ederse, bunu kabul edin. Eğer uyuyabilirseniz biraz kestirin. Eski bir arkadaşınızla film seyredin ya da güvendiğiniz bir akrabanızla kahve içmeye gidin. Tek başınıza kalmamak kendinizi tekrar iyi hissetmenize yardımcı olabilir.

Eğer kendinize ya da bebeğinize zarar verme düşünceleriniz olursa, derhal bebeğinizi eşinize ya da sevdiğiniz birine bırakın ve acil yardım numarasını arayın.

Testleri

Teşhis

Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM), doğum sonrası depresyonu majör depresyonun bir alt türü olarak görür. DSM, Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanır ve ruh sağlığı uzmanları tarafından ruhsal durumların teşhisinde ve sigorta şirketleri tarafından tedavi masraflarının karşılanmasında kullanılır.

DSM’ye göre, doğum sonrası depresyon teşhisi konması için, majör depresyon belirtilerinin doğumdan sonraki dört hafta içinde oluşması gerekir.

Majör depresyon şikayet ve belirtileri şunları içerir:

• Neredeyse her gün, günün büyük bir bölümünde depresif ruh hali
• Eskiden zevk alınan aktivitelere karşı ilgi ve keyfin azalması
• İştahta ya da kiloda belirgin değişiklik
• Uyuyamama ya da aşırı uyku
• Yerinde duramama ya da göze çarpacak şekilde yavaşlamış hareketler.
• Yorgunluk ya da enerji kaybı
• Değersizlik hissi
• Düşünme, konsantre olma ve karar verme kabiliyetinin azalması
• Yinelenen ölüm ve intihar düşünceleri

Kısa süreli loğusa hüznü ile daha ağır bir depresyonu birbirinden ayırmak için, doktorunuz sizden bir depresyon testini cevaplamanızı isteyebilir.

Ayrıca doktorunuz muhtemelen, bu şikayet ve belirtilere tiroid sorununun yol açıp açmadığını anlamak için kan testi isteyecektir.

Tedavisi

Tedaviler ve ilaçlar

Tedavi ve iyileşme süresi depresyonun şiddetine ve kişisel ihtiyaçlarınıza bağlı olarak değişir.

Loğusa hüznü

Loğusa hüznü genellikle birkaç gün ya da birkaç hafta içinde kendiliğinden yok olur. Bu süreçte mümkün olduğu kadar çok dinlenin. Aileniz ve arkadaşlarınızın yardımlarını kabul edin. Yeni anne olmuş diğer insanlarla temas kurun. Alkolden kaçının. Alkol, ruhsal çalkantıları kötüleştirebilir. Eğer tiroidiniz az çalışıyorsa, doktorunuz tiroid ilaçları yazabilir.

Doğum sonrası depresyon

Doğum sonrası depresyon genellikle psikoterapi ve ilaçla tedavi edilir.

• Psikoterapi. Endişelerinizle ilgili olarak bir psikiyatrist, psikolog ya da ruhsal sağlık uzmanıyla konuşmak faydalı olabilir. Psikoterapi yardımıyla, duygularınızla baş etmede, sorunları çözmede ve gerçekçi amaçlar edinmede daha iyi yollar bulabilirsiniz. Bazen aile ya da ilişki terapisi de faydalı olabilir.
• Antidepresanlar. Antidepresanlar, doğum sonrası depresyon için kanıtlanmış bir tedavidir. Eğer bebeğinizi emziriyorsanız, aldığınız her ilacın sütünüze karışacağını bilmeniz önemlidir. Ancak bebeğiniz için yan etki riski az olan bazı antidepresanlar emzirme döneminde kullanılabilir. Emzirme döneminde kullanılabilecek antidepresanların potansiyel risklerini ve faydalarını doktorunuzla konuşun.
• Hormon tedavisi. Östrojen tedavisi, doğumla birlikte görülen, östrojen seviyesindeki hızlı düşüşü önleyebilir ve bazı kadınlarda doğum sonrası depresyon şikayetlerini azaltabilir. Ancak doğum sonrası depresyonda hormon tedavisinin etkinliği hakkındaki araştırmalar sınırlıdır. Antidepresanlarda da olduğu gibi, hormon tedavisinin potansiyel risk ve faydalarını doktorunuzla değerlendirin.

Uygun tedaviyle, doğum sonrası depresyon genellikle birkaç ay içinde kaybolur. Bazı durumlarda depresyon bir yıl sürer. Ancak, kendinizi iyi hissetmeye başladıktan sonra da tedaviye devam etmeniz önemlidir. Tedaviyi çok erken sonlandırmak depresyonun tekrarlanmasına yol açabilir.

Doğum sonrası psikoz

Doğum sonrası psikoz derhal tedavi gerektirir ve tedavi çoğunlukla hastanede yapılır.

Belirtilerinizinkontrol altında tutulması için antidepresan, antipsikotik ilaçlar ve duygudurum dengeleyiciler gibi birkaç ilaç türü birlikte kullanılabilir. Bazen elektroşok tedavisi de (ECT) önerilir. ECT’de, psikoz nöbetindeyken oluşan beyin dalgalarına benzer dalgalar üretmek için beyne az miktarda elektrik akımı verilir. Özellikle diğer tedaviler başarısız olduğunda ya da çabuk sonuç almanız gerektiğinde, elektrik akımıyla tetiklenen kimyasal değişiklikler depresyon belirtilerini azaltabilir.

Doğum sonrası psikoz tedavisi, annenin emzirmesini zorlaştırabilir. Bebekten ayrı kalmak, emzirmeyi güçleştirir ve psikoz tedavisinde kullanılan bazı ilaçlar, emziren annelere tavsiye edilmez. Eğer doğum sonrası psikoz yaşıyorsanız bir sağlık ekibi bu zorlukları aşmanıza yardımcı olacaktır.

Yaşam Tarzı

Hayat tarzı ve evde uygulanabilecek yöntemler

Doğum sonrası depresyon genellikle kendi başınıza tedavi edebileceğiniz bir durum değildir, ama tedavinize katkıda bulunacak bir şeyler yapabilirsiniz. Kendinize iyi bakmanız iyileşmenizi hızlandırabilir.

• Hayat tarzıyla ilgili sağlıklı seçimler yapın. Günlük hayatınıza, bebeğinizle birlikte yürüyüş gibi fiziksel aktiviteler ekleyin. Sağlıklı besinler tüketin ve alkolden kaçının.
• Gerçekçi beklentilerde bulunun. Her şeyi yapmak için kendinizi zorlamayın. Ev işlerinin mükemmel olması için uğraşmayın. Yapabildiğinizi yapın ve geri kalanı bırakın. İhtiyacınız olduğunda yardım isteyin.
• Kendinize zaman ayırın. Her şey üstünüze geliyormuş gibi hissediyorsanız, kendinize biraz zaman ayırın. Güzelce giyinin, evden çıkın ve bir arkadaşınızı ziyaret edin ya da bir yere gidin. Ya da eşinizle baş başa zaman geçirin.
• Tek başınıza kalmaktan kaçının. Eşinizle, ailenizle ve arkadaşlarınızla neler hissettiğinizi konuşun. Diğer annelere onların deneyimlerini sorun. Doktorunuzdan, yeni anne olanlar ya da doğum sonrası depresyon geçirenler için oluşturulmuş destek grupları hakkında bilgi isteyin.

Unutmayın ki, bebeğinize en iyi şekilde bakmanın yolu kendinize iyi bakmaktır.

Önleme

Önlem

Eğer geçmişte depresyon geçirdiyseniz (özellikle doğum sonrası depresyon) hamile olduğunuzu fark ettiğinizde bunu doktorunuza söyleyin. Doktorunuz, depresyon belirtileri için sizi yakından izleyecektir. Bazen hafif şiddette depresyon, destek grupları, psikoterapi ya da başka terapiler yardımıyla kontrol altına alınabilir. Diğer durumlarda, hatta hamilelik sırasında, antidepresanlar tavsiye edilir.

Bebeğiniz doğduktan sonra, doktorunuz doğum sonrası depresyon belirtilerini görmek için doğumdan sonra erken bir sağlık kontrolü yaptırmanızı tavsiye edebilir. Doğum sonrası depresyon ne kadar erken saptanırsa, tedavi o kadar çabuk başlayabilir. Eğer daha önce doğum sonrası depresyon geçirdiyseniz, doktorunuz, doğumun hemen ardından antidepresan tedavisi önerebilir.

Doğum sonrası depresyonla başa çıkma ve destek

Doğum sonrası depresyon, çevrenizdekileri etkileyebilir ve bebeğe yakın olan herkeste duygusal bir gerilime sebep olabilir. Anne depresyona girdiğinde, bebeğin babasının depresyona girme riski de artabilir. Yeni baba olan kişilerde, eşleri etkilenmese de, depresyon görülme riski zaten yüksektir.

Hiç şüphesiz, bebeğin doğumundan sonra zaten stresli, yorucu olan dönem, depresyonun varlığıyla beraber daha da zor olur. Özellikle çok çalışmış ve yeteri kadar dinlenememişseniz, depresyonla mücadele eden bir partnere kızgınlık duyabilirsiniz. Ama unutmayın ki, depresyon kimsenin suçu değildir, ve sakin kalarak ve pozitif bir yaklaşımla çözülebilir. Depresyon, tedavi gerektiren tıbbi bir sorundur.

Eğer ailece doğum sonrası depresyonla başa çıkmakta zorlanıyorsanız, bir terapistle konuşun. Depresyon tedavi edilebilir bir durumdur. Ne kadar çabuk yardım alırsanız, partnerinize yardım etme ve yeni doğan bebeğinizin keyfine varma donanımını o kadar çabuk elde edersiniz.