Erkeğin Sağlık Kontrolü Programı: Tıbbi Testler

Yıllık çekaplar yetmez mi? Yine de bu tahlil ve muayeneleri yaptırmanız gerekir

Erkekler neden doktora gitmez?

Doktorlar, erkeklerin doktora gitmekten kaçınmasının nedenleri üzerine kafa yoruyorlar. Tespit edilen nedenler arasında stoacılık, yüksek maliyetler, meşgul olma, bir randevu ayarlamadaki zorluk, dijital rektal muayeneden utanma sayılabilir. Erkekler, doktora gitmek konusunda kadınlara göre daha isteksiz davranıyorlar. Kadınların doktora gitmeye erkeklerden daha alışkın olmalarını koşullayan çeşitli nedenler var. Çünkü kadınlar, diğer nedenler bir yana, hamile kaldıkları için doktora gitmek zorunda kalırlar. Çocukları doktor randevularına götürenler de asıl olarak kadınlardır.

Bazı erkekler, doktorun kendilerine söyleyeceği muhtemel şeylerden korkuyor olabilirler. Çünkü milyonlarca erkek hala sigara kullanıyor, kötü besleniyor, aşırı alkol tüketiyor ya da egzersiz yapmıyor. Bu kişiler, söz konusu kötü alışkanlıkları için ağır bedeller ödüyorlar. Çünkü bu alışkanlıklar, sağlıkları üzerinde tahrip edici sonuçlara yol açıyor.

Erkeklerin doktora gitme konusundaki isteksizlikleri, sağlık çalışanlarını onlarca yıldır uğraştırmaktadır. Durumun karmaşık hale gelmesi, tıp camiasında, hayat tarzından kaynaklanan sorunlarla ilgili olarak, yıllık çekapların en iyi yol olup olmadığına dair bir tartışma başlattı.

Yapılan bir araştırmanın sonuçları, birçok doktor ve hastanın, yıllık muayenelerin etkisine hala inandığını gösteriyor. Fakat bazı sağlık kurumları ve bilim insanları, hastaların sağlık durumlarının iyileşmesi için standart yıllık fiziki muayenelerin etkin bir araç olduğu fikrini reddediyorlar. Bu bilim insanlarına göre, periyodik sağlık muayenelerinin yaş, sağlık riskleri ve hasta tercihlerine göre uyarlanması gerekiyor.

Ayrıca kimi araştırmalar, yıllık muayenelerin bir parçası olarak yapılan düzenli testlerin önemli faydalar sağladığına dair pek az kanıt buldu. Bu testler diyabet, tiroit hastalıkları ve anemi için kan testlerini, göğüs röntgeni, elektrokardiyogram ve idrar tahlillerini kapsıyor.

Doktorunuzla güçlü bir ilişki kurun

Uzmanlar, tıbbi bir ev kurmanın yıllık çekaplardan daha önemli olduğunu söylüyorlar. Bununla tanıdığınız, güvendiğiniz, tıbbi geçmişinizi bilen bir doktorla iyi bir ilişki kurmayı kastediyorlar. Ancak böyle yakın ve sıkı ilişki kurabildiğiniz bir doktor, belli ihtiyaçlarınız için gerekli önleyici yöntemleri seçebilir.

Uzmanların belirttiklerine göre, doktorlarıyla güçlü bir ilişki kurabilen hastaların, ihtiyaç duyduklarında uygun ilaç tedavisi alma olasılıkları artarken, pahalı ve gereksiz test yaptırma ihtimalleri de o denli azalacaktır. Ayrıca sorun yaşadıklarında, doktorlarını aramaları ve randevu ayarlama imkanları da daha kolay olacaktır.

Temel sağlık hizmet alabileceğiniz doktoru seçerken göz önünde bulundurulacak en önemli nokta, onunla ne kadar iyi bir iletişim kurabileceğinizdir. Doktorunuzla konuşurken kendinizi rahat hissetmiyorsanız, bir başkasını tercih edebilirsiniz. Bir diğer önemli nokta ise, doktorunuzun ne kadar ulaşılabilir olduğudur. Örneğin, acil bir sorununuz olduğunda, acaba doktorunuz sizi o gün görebilecek midir?

Belli bir sağlık problemi için gözlem altında bulunun

Yıllık çekap gerekmese bile, erkeklerin özellikle yaşlandıklarında kimi sağlık sorunları için takip altında bulundurulmaları gerekir. Aşağıdaki “gerekli” ve “olabilirler” listeleri, erkeklerin kişisel ve aile hikayelerine bağlı olarak yaptırmaları gerekenlerle, tüm erkeklerin yaptırması gereken tıbbi testleri birbirinden ayırmaktadır.

Bu listeyi oluşturmak amacıyla, konuya ilişkin uluslararası kabulleri ve tavsiyeleri kullandık. Doktorunuzun, sağlık hikayenize bağlı olarak bunlardan daha fazlasını veya daha azını tavsiye edebileceğini unutmayın.

Yapılması zorunlu olan tıbbi testler

Aşağıda her erkeğin rutin olarak yaptırması gereken tıbbi testler bulunmaktadır.

• Kan basıncı: Yüksek kan basıncı, organ hasarlarına veya ölüme neden olabilen en önemli ve en yaygın sorundur. Hemen paniğe kapılmayın, tüm tehlikesine rağmen, takibi kolay ve güvenlidir. Uzmanlar, her yetişkinin kan basıncının takip edilmesini tavsiye etmektedir ve kan basıncı, her muayenenin rutin bir parçasıdır. Fakat bazı durumlarda doktor ziyareti stresi de, kan basıncınızın yükselmesine yol açabilir. Hiç de seyrek olmayan bu duruma karşı bazı uzmanlar, daha güvenli bir okuma için kan basıncı ölçümünün bir eczanede veya evdeki bir cihazla yapılmasını tavsiye etmektedir.
• Kolesterol: Uzmanlar, 35 yaş ve üzeri tüm yetişkinlerin kolesterol seviyelerini takip ettirmelerini uygun bulmaktadırlar. Ayrıca kalp hastalığı ile ilgili başka risk faktörlerinin de söz konusu olması durumunda, 20 yaş ve üzeri tüm erkeklerin kolesterol seviyesinin takip edilmesi gerekmektedir. Örneğin diyabet, ailede kalp hastalığı veya yüksek kolesterol hikâyesi olan erkekler bu gruptadır.
• Kolorektal Kanser: Kolon kanseri yüzünden her yıl binlerce insan yaşamını yitirmektedir. Uzmanlar, herkesin uygun bir şekilde izlenmesi ve tedavi edilmesi halinde, bu ölümlerin yarıdan fazlasının önlenebileceğini belirtiyorlar. Uzmanlar, 50 yaş ve üzerindeki tüm erkeklerin (elbette tüm kadınların da) kolorektal kanser açısından izlenmesini şiddetle tavsiye etmektedir. Bu öneri, yakın akrabaları arasında kolorektal polip, kanser ya da iltihaplı bağırsak hastalığı olan kişileri kapsıyor. Bunun münferit hastalar için avantajları ve dezavantajları vardır. İzlemeler arasındaki ideal aralık, teste bağlıdır.
• Bağışıklıklar: Bağışıklık zaman içinde kaybolabilir ve aşı önerileri de yıllar içinde değişebilir. 50 yaş üzeri erkekler için, her 10 yılda bir tetanos iğnesi ve her yıl grip aşısı tavsiye edilmektedir. 65 yaşında bir defa olmak üzere pinomokok aşısı da önerilmektedir.

Yapılması daha iyi olabilecek testler

Aşağıdaki testlere ihtiyaç duyabilirsiniz ya da duymayabilirsiniz. Bu sizin özel durumunuza bağlıdır.

• Prostat Kanseri: Günümüzde prostat kanseri takibi, en tartışmalı tıbbi bir testler arasındadır. Uzmanlar, prostata özel antigen testlerini ve dijital rektal muayenesini tavsiye etmek için de, bunlara karşı olmak için de elde yeteri kadar bulgu olmadığını söylüyorlar. Prostata özgü antigenler prostat kanserini erken aşamalarında tespit edebilse de, yanlış pozitif sonuçlar da verebilmektedir. Uzmanlar, “Sizde herhangi bir soruna yol açmayacak şeyler için ameliyat olmak durumunda kalabilirsiniz. Ameliyat komplikasyonları sonucunda da idrar tutamama ve iktidarsızlık meydana gelebilir” diyorlar. Prostat kanseri ile yaş ve aile hikayesi arasındaki ilişki konusunda doktorunuzla konuşmanızı öneriyorlar. Prostata özgü antigen alıp almamaya doktorunuzla birlikte karar verebilirsiniz. Prostat antigenlerinin en çok 50-70’li yaşlarda fayda sağlama ihtimali vardır. 45 yaş ve üzerinde ve büyük risk altında olanlar da antigenlerden fayda görebilirler.
• Diyabet: Bütün yetişkinlerin rutin diyabet takibi altında bulundurulmalarına ilişkin kesin bir uzman görüşü yoktur. Fakat, yüksek kan basıncı ve kolesterolü olan yetişkinler için diyabet takibi de tavsiye edilmektedir. Bu öneri, aşırı kilolu kişiler için de geçerlidir.
• Deri kanseri: Uzmanlar, deri kanseri takibinin, yüksek risk altındaki hastalarda bile bir fayda sağladığının kanıtlanamadığını söylüyorlar. Fakat doktorlara, başka nedenlerle yaptıkları muayeneler sırasında benlere karşı teyakkuzda olmalarını öneriyorlar. Deri kanseri riskine karşı, aylık kendi kendini muayene ile düzensiz benlerin izlenmesi ve tam bir deri muayenesi için yılda bir kez dermatolog ziyareti de öneriler arasında.
• Testis kanseri: Testis kanseri esasen 20-39 yaşları arasındaki gençleri etkiler. Bu kanser türü nadir görülmesine rağmen, erken tespit edilirse tedavisi mümkündür. Testis kanserinin takip edilmesinin doğru olup olmadığı, takibin sonuçları ve faydaları konusunda çok az kanıt bulunuyor. Buna karşın, kanserle ilgili rutin checkup esnasında testis kanseri muayenesinin de yapılması tavsiye ediliyor. Öz muayenelerin yapılması ise, gerekli görülüyor.