• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Melanom, melanin üreten hücrelerde gelişen bir kanser türüdür. Melanin cilde rengini veren pigmenttir. Gözlerde de melanin üreten hücreler vardır ve bu hücrelerde de melanom meydana gelebilir. Göz melanomu aynı zamanda oküler melanom olarak da bilir.

Göz melanomları genellikle gözün görünmeyen kısımlarında oluşur. Bu da rahatsızlığın tespit edilmesini zorlaştırır. Ayrıca, göz melanomu erken aşamalarda genellikle belirti göstermez.

Göz melanomlarının tedavisi mümkündür. Ufak göz melanomları için uygulanan tedaviler görme yetinizi engellemeyebilir. Buna karşın, daha büyük göz melanomlarının tedavisi genellikle görme yetisinin yitirilmesine neden olur.

Belirtileri

Göz melanomu belirtilere neden olmayabilir ama görülebilen belirtiler arasında şunlar yer alır:

• İris tabakasında büyüyen koyu bir leke
• Gözde yanıp sönen ışık hissi
• Gözün tam ortasındaki siyah halkanın (gözbebeği) şeklinde değişiklik
• Tek gözde zayıf veya bulanık görüş
• Etkilenen gözde görme yetisinin yitirilmesi

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Sizi endişelendirecek belirtilerle karşılaşırsanız doktorunuzdan randevu alın. Görme yetisindeki ani değişiklikler acil bir durumun habercisi olabilir. Bu nedenle bu gibi durumlarda acil yardım isteyin.

Sebepleri

Oküler melanom olarak da bilinen göz melanomunun nedeni tam olarak bilinmiyor. Doktorlar, göz melanomunun, sağlıklı göz hücrelerinin DNA’larında oluşan hatalar sonucu ortaya çıktığını biliyorlar. DNA hataları, hücrelerin kontrol dışı büyüyerek çoğalmasına neden olur. Böylece mutasyona uğrayan hücreler gözde birikir ve göz melanomuna neden olur. 

Göz melanomu nerede oluşur?

Göz melanomu, genellikle gözyuvarının iç duvarı boyunca uzanan ince bir doku katmanı olan retinayla gözün beyazı (sklera) arasında kalan bir kas katmanı olan üveada oluşur. Göz melanomu üveanın ön kısmında (iris ve siliyer biçim) veya arka kısmında (korioyid) oluşabilir.

Göz melanomu ayrıca gözün en üst katmanı olan konjonktivde, gözyuvarını çevreleyen oyukta ve kirpiklerde de oluşabilir. Buna karşın bu tür göz melanomları oldukça nadiren gözlemlenir.    

Risk Faktörleri

Göz melanomuyla ilişkili birincil risk faktörleri şunlardır:

• Açık göz rengi. Mavi veya yeşil gözlü kişilerde göz melanomu riski daha yüksektir.
• Beyaz olmak. Diğer ırklara oranla beyaz ırkta göz melanomu riski daha yüksektir.
• İlerleyen yaş. Göz melanomu riski ilerleyen yaşla birlikte artış gösterir.
• Bazı kalıtsal cilt rahatsızlıkları. Ciltte anormal ben oluşumuna neden olan ve displastik nevüz sendromu diye bilinen bir rahatsızlık ciltte ve gözde melanom riskini artırabilir. Ayrıca, kirpik ve çevre dokularda anormal cilt pigmenti ve üveada artan pigmentleşme (akülodermal melanosistoz) sorunu olan kişilerde de göz melanomu riski artış gösterir. 
• Güneşe maruz kalma. Bazı araştırmalar, güneşin altında uzun saatler geçiren kişilerde göz melanomu riskinin güneşe maruz kalma sürelerini kısıtlayanlara oranla daha yüksek olduğunu ileri sürüyor. Buna karşın çalışmalar güneşe maruz kalmayla göz melanomu arasında bir ilişki saptayamamıştır.

Komplikasyonları

Göz melanomunun neden olduğu sağlık sorunları şunlardır:

• Gözde artan basınç (glokom). Büyüme gösteren melanom gözdeki basıncın artmasına neden olabilir. Glokom belirtileri arasında gözde ağrı, kızarıklık ve görüşte bulanıklık yer alabilir.
• Görme yetisinin yitimi. Büyük göz melanomları genellikle etkilenen gözde görüş yitimine neden olur ve görüş kaybına neden olan retina yırtılmaları gibi sağlık sorunlarına yol açabilir. Küçük göz melanomları, gözün önemli bölümlerinde oluşursa görüş yitimine neden olabilir. Gözün merkezinde ve yan bölgelerinde görme zorlukları yaşanabilir. Aşırı ilerleme gösteren göz melanomları görüş yetisinin tamamen yitirilmesine neden olabilir.  
• Gözün uzağına yayılan göz melanomu. Göz melanomu, karaciğer, akciğer ve kemikler gibi gözün dışına ve uzaktaki dokulara yayılabilir.

Muayenesi

İlk olarak aile hekiminize veya bir pratisyen hekime danışın. Bununla birlikte doktorunuz,  göz melanomundan şüphelenirse, göz sorunları konusunda uzman bir göz doktoruna yönlendirebilir.

Eğer göz melanomundan şüpheleniyorsanız, doktorunuz sizi göz melanomu tedavisinde uzman bir göz cerrahına yönlendirebilir. Bu uzman tedavi seçeneklerini size açıklayabilir ve seçtiğiniz tedaviye bağlı olarak sizi başka uzmanlara yönlendirebilir.

Doktorunuzla ilk randevunuzda konuşulması gereken birçok konu olacağından randevuya hazırlıklı gelmeniz iyi olacaktır. İşte randevuya hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler.

Randevudan önce yapabilecekleriniz

• Randevu öncesi kısıtlamalardan haberdar olun.  Randevu alırken, doktorunuza kalori alımını azaltmak gibi randevudan önce yapabileceğiniz bir şey olup olmadığını sorun.
• Gözlemlediğiniz belirtileri yazın. Bu listeye küme tipi baş ağrısı dışında gözlemlediğiniz belirtileri de ekleyin.
• Temel kişisel bilgilerinizi yazın. Bunlara büyük stres olaylarını ve son zamanlarda yaşamınızda gerçekleşen önemli değişiklikleri de ekleyin. 
• Kullandığınız ilaçları liste yapın. Bu listeye aldığınız vitamin ve takviyeleri de ekleyin ve bu bilgileri doktorunuzla paylaşın.
• Bir yakınınızdan sizinle gelmesini isteyin. Bazen randevu sırasında size verilen bilgilerin hepsini aklınızda tutmanız zor olabilir. Size eşlik edecek kişi atladığınız veya unuttuğunuz şeyleri hatırlatabilir.
• Soruları not alın. Doktorunuza sorabileceğiniz soruları önceden bir yere not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz sınırlı vakti en iyi şekilde kullanabilmek için doktorunuza sorabileceğiniz sorunların bir listesini yapın. Sorularınızı en önemlilerinden başlayarak sıralayın. Doktorunuza sorabileceğiniz temel sorunlardan bazıları şunlardır: 

• Bende göz melanomu var mı?
• Göz melanomu hangi bölgede?
• Göz melanomunun büyüklüğü nedir?
• Göz melanomu gözün arkasına yayılmış mı?
• Ek testlere ihtiyacım var mı?
• Tedavi seçeneklerim nelerdir?
• Göz melanomumu iyileştirecek tedavi yöntemleri var mı?
• Her bir tedavinin olası yan etkileri nelerdir?
• Tedavi olmam gerekiyor mu?
• Tedaviye ne kadar süre içerisinde karar vermem gerekir?
• Benim için önerebileceğiniz bir tedavi yöntemi var mı?
• Tedavi günlük hayatımı etkileyecek mi? Çalışmaya devam edebilir miyim?
• Tedavi görme yetimi etkileyecek mi?
• Başka bazı sağlık sorunlarım da var. Tedavi süresince bu sağlık sorunlarını nasıl kontrol altında tutabilirim?
• Uymam gereken başka kısıtlamalar var mı?
• Uzman bir doktora danışmalı mıyım? Maliyeti ne kadar olacak ve sigortam bunu karşılar mı?
• Bana verebileceğiniz broşür veya yazılı bir malzeme var mı? Hangi internet sitelerinden bilgi alabilirim?

Doktorunuza sormak üzere hazırladığınız bu soruların yanı sıra randevu sırasında size anlatılanları anlamadığınızda kesinlikle soru sormaktan çekinmeyin.

Testleri

Göz melanomunun teşhisi için doktorunuz şu testleri önerebilir: 

• Göz incelemesi. Doktorunuz, göz içerisinde tümör oluşumunu gösterebilecek genişlemiş kan damarlarını tespit etmek için gözünüzün dış kısmını inceler. Doktorunuz bazı özel aletlerle gözünüzün iç kısmına da bakar. Oftalmoskopi adı verilen bir yöntemde doktorunuzun, başına taktığı, madenci lambalarına benzeyen bazı lensler ve parlak bir ışık kullanılır. Biyomikroskopi (yarık lambalı muayene) adı verilen diğer bir yöntemde, gözün iç kısmını aydınlatabilmek için yoğun bir ışık üreten mikroskop kullanılır.
• Göz ultrasonu. Göz ultrasonu, bir göz görüntüsü oluşturmak için çubuk şeklinde bir el aleti olan dönüştürücüden gelen yüksek ses dalgalarını kullanır. Dönüştürücü, kirpik üzerine veya gözün ön kısmına yerleştirilir. Doktorunuz, ultrason kullanarak, en uygun tedavi yöntemini belirlemek için tümörün kalınlığını ve boyutunu ölçer.
• Göz içi veya çevresindeki kan damarlarının görüntülenmesi (anjiogram). Göz anjiogramı esnasında, koldaki bir damara renkli bir boya enjekte edilir. Bu boya gözdeki damarlara ilerler. Boyayı izleyebilmek için özel filtreli bir kamera birkaç dakika süresince her saniye flaş fotoğraflar çeker.  
• Test amacıyla şüpheli dokudan örnek alınması. Bazı durumlarda, doktorunuz gözden bir doku parçasının alınmasını (biyopsi) önerebilir.  Doku örneği alınması için uzun, ince bir iğne göze batırılır ve şüpheli dokudan örnek alınır. Doku, gözün melanom olup olmadığını belirlemek için laboratuvarda test edilir. Göz biyopsisi, göz melanomunun teşhisi için genellikle gereklidir.

Kanserin aşamasının tespiti

Doktorunuz, melanomanın vücudun diğer bölümlerine yayılıp yayılmadığını tespit etmek için bazı ek testler ve işlemler önerebilir. Bu testler:  

• Karaciğer işlevini ölçmek için kan testleri
• Göğüs röntgeni
• Bilgisayarlı tomografi taraması (CT)
• Manyetik resonans görüntüleme (MR)
• Karın ultrasonu

Tedavisi

Göz melanomuna karşı tedavi seçenekleriniz göz melanomunun konumuna, genel sağlığınıza ve önceliklerinize bağlıdır.

Ufak göz melanomu tedavisi için bir süre beklenmesi

Gözün renkli kısmını (iris) etkileyen ufak göz melanomu acil tedavi gerektirmeyebilir. Eğer melanom ufaksa ve büyüme göstermiyorsa, doktorunuzla birlikte büyüme belirtilerini gözlemlemek için bir süre bekleyebilirsiniz. Eğer melanom büyür ve sağlık sorunlarına neden olursa tedaviye başlayabilirsiniz.

Cerrahi müdahale

Göz melanomunun tedavisinde başvurulan operasyonlar arasında gözün bir bölümünün alınması veya gözün tamamen alınması yer alır. Bu işlemler şunlardır:

• İridektomi: Bu işlemle gözün renkli kısmı olan irisin bir bölümü alınır. Bu işlem, gözün diğer bölümlerine yayılma göstermemiş ufak iris melanomları için uygulanır.
• İridotrabekülektomi. Bu işlemle irisin bazı bölümleri ve irisin tabanındaki korneayı çevreleyen dokular alınır. İşlem, diğer göz dokularına yayılmamış iris melanomları için uygulanır. 
• İridosklektomi. Ufak iris ve siliyar cisim melanomları tedavisinde uygulanan diğer bir işlemdir. İrisin ve siliyar cismin bir bölümünün alınmasını içerir.
• Koriyoidektomi. Koriyoidin bir bölümü bu cerrahi işlemle alınır. İşlem sırasında göz duvarının bir bölümü de alınabilir (sklerektomi).
• Tüm gözün cerrahi müdahaleyle alınması (anükleasyon). Anüsleasyon genellikle büyük göz tümörleri için uygulanır. Ayrıca, tümörün göz ağrısına neden olduğu durumlarda da uygulanabilir. Melanom olan göz alındıktan sonra, aynı yere bir implant yerleştirilir ve gözün hareket etmesini sağlayan kaslar bu implanta bağlanır. Bu sayede implant hareket eder. Kişi iyileşme gösterdikten sonra, suni bir göz (protez) yapılır. Yeni gözünüzün yüzeyi diğer gözünüzle aynı renge boyanır.

Radyasyon terapisi

Radyasyon terapisi, kanserli hücreleri öldürmek için proton ve gama gibi yüksek güçlü enerji ışınlarını kullanır. Radyasyon terapisi genellikle orta büyüklükteki göz melanomları için uygulanır. 

Radyasyon terapisi, gözün üzerine radyoaktif bir plak yerleştirilerek doğrudan tümöre uygulanır. Bu işleme brakiterapi adı verilir. Plak geçici dikişler yardımıyla bulunduğu yere tutturulur. Bir çeşit şişe kapağına benzeyen plak, birçok radyoaktif çekirdek içerir. Plak çıkarılmadan önce gözün üzerinde dört beş gün durur.

Radyasyon, aynı zamanda, göze radyoaktif parçalar gönderen bir makineden (dış ışın radyasyonu veya teleterapi) uygulanabilir. Bu tür bir radyasyon terapisi genellikle birkaç gün sürer.

Lazer tedavisi

Lazer kullanılarak melanom hücrelerini yok eden tedavi yöntemi bazı durumlarda bir seçenek olabilir; fakat bu tedavi yöntemi yaygın değildir. Lazer tedavisinin bir türü olan termoterapi, kızılötesi ışınlar içerir ve bazen radyasyon terapisiyle birlikte kullanılır. 

Soğuk tedavileri

Aşırı soğuk terapisi (kriyoterapi) ufak göz melanomlarını yok etmede kullanılabilir. Bununla birlikte bu tedavi yöntemi genellikle yaygın değildir.

Yaşam Tarzı

Görme değişiklikleriyle baş etme

Kanser tedaviniz gözün tamamen alınması gibi gözde görüş kaybına neden oluyorsa, iki gözünüzü kullanarak yapabileceğiniz birçok şeyi tek gözünüzle de yapabilirsiniz. Bununla birlikte yeni görüşünüze alışmak birkaç ayınızı alabilir.

Tek gözünüzü kaybetmeniz uzak değerlendirme yeteneğinizi etkileyebilir. Ayrıca, özellikle görüş kaybının olduğu tarafta olmak üzere çevrenizdeki şeyleri fark etmenizi zorlaştırabilir.

Farklı yöntemler ile değişen görüşünüze alışmanız ve bu durumla baş etmenize yardımcı olacak bir destek grubu veya meşguliyet terapisti önermesi için doktorunuzla görüşün.

Önleme

Göz melanomunun nasıl önlenebileceği konusunda kesin bir bilgi yoktur. Güneşten gelen ultraviyole (mor ve ötesi) ışınlarının göz melanomu riskini artırdığına dair çok az kanıt bulunuyor. Göz doktorları, gözlerin ultraviyole ışınlarından korunması için güneş gözlüğü takılmasını önerir. Güneş gözlüklerinin göz melanomuna karşı koruma sağladığı kanıtlanmamıştır; fakat bu gözlükler katarakt gibi göz sorunları riskinin azaltılmasına yardımcı olabilir.

Güneş gözlüğü seçilirken dikkat edilmesi gereken noktalar:

• İki tür ultraviyole ışınına karşı koruma. UVA ve UVB ışınları olmak üzere iki çeşit ultraviyole ışını gözlere zarar verebilir. İki tür ultraviyole ışığa karşı koruma sağlayacak bir gözlük seçin. 
• Renk uyumu. Her bölgesi aynı oranda koyu olan camlar seçin. Bazı bölgeleri açık renk ve bazı bölgeleri koyu renkli gözlüklerden kaçının.
• Koyu camlar. Gözlükleri deneyin ve aynaya bakın. Eğer camlardan gözlerinizi görebiliyorsanız, gözlükler yeterince koyu değildir.
• Yanlardan gelecek güneşi önleyen bir çerçeve. Yüzü saran çerçeve adı verilen bazı çerçeveler yanlardan gelen ışığı engelleyecek şekilde yapılmıştır.