İnme Nedir?

İnme (felç) acil bir durumdur ve dünyada 3. ölüm nedenidir. Beyindeki kan damarları patladığında ya da daha yaygın olarak bu damarlarda bir tıkanıklık geliştiğinde gelişir. Tedavi olmaksızın, beyin hücreleri kolaylıkla ölmeye başlayabilir. Sonucu ciddi sakatlık ya da ölüm olabilir. Eğer bir yakınınızda inme belirtileri olursa, ertelemeden acil servisi arayın.

İnme Belirtileri

İnme belirtileri Şunlar olabilir:

  • Vücutta, özellikle de tek tarafta, ani uyuşukluk ya da güçsüzlük
  • Tek gözde ya da her iki gözde ani görme değişiklikleri
  • Bilinmeyen bir nedenden ani, şiddetli baş ağrısı
  • Ani baş dönmesi, yürüme ya da denge problemleri
  • Ani kafa karışıklığı, konuşma güçlüğü ya da diğerlerini anlamada zorlanma

Bu belirtilerden herhangi birini fark ederseniz derhal 112 Acil Servisi arayın.

İnme Testi: Konuş, El Salla, Gülümse

“F.A.S.T.” olarak adlandırılan test, belirtilerin fark edilmesine yardımcı olur. Şu anlama gelir:

Yüz (Face): Kişinin gülümsemesini isteyin. Bir tarafta kayma ya da sarkma oluyor mu?

Kollar (Arms): Kolların her ikisi de kaldırıldığında, birinde aşağı sapma oluyor mu?

Konuşma (Speech): Hasta basit bir cümleyi tekrarlayabiliyor mu? Kişi bunu yapmada zorlanıyor mu ya da kelimelerin hecelerini karıştırıyor mu?

Zaman (Time): Zaman çok önemlidir. Eğer belirtiler varsa derhal 112’yi arayın.

İnme: Zaman = Beyin Hasarı

İnme tedavisi için her saniye çok önemlidir. Beyin hücreleri oksijenden mahrum kaldığında dakikalar içinde ölmeye başlar. Beyin hasarını önleyen pıhtı parçalayıcı ilaçlar vardır ancak ilk inme belirtilerinden sonra üç saat içinde kullanılmaları gereklidir. Beyin dokusu bir kez öldüğünde, bu bölge tarafından kontrol edilen vücut kısımları düzgün çalışmayacaktır. İnmenin, uzun dönemli sakatlığın başlıca nedeni olmasının sebebi budur.

İnmenin Teşhisi

İnme belirtileri olan kişi acil servise ulaştığında ilk adım hangi tip inmenin gerçekleşmekte olduğunun belirlenmesidir. İnmenin başlıca iki türü vardır ve bu ikisi aynı yöntemle tedavi edilmez. Bir bilgisayarlı tomografi taraması doktorların, belirtilerin damardaki tıkanmadan mı yoksa kanamadan mı kaynaklandığını belirlemelerine yardımcı olabilir. Kan pıhtısının ya da kanamanın beyindeki yerinin saptanması için de ilave testler yapılabilir.

İskemik İnme

İnmenin en yaygın türü iskemik inme olarak bilinir. Yaklaşık her 10 inmeden 9’u bu kategoriye girer. Suçlu, beynin içindeki kan damarlarını tıkayan kan pıhtısıdır. Kan pıhtısı hemen gelişebileceği gibi vücudun herhangi bir yerinden beyne ulaşmış olabilir.

Hemorajik (Kanamalı) İnme

Hemorajik inmeler daha az yaygındır ancak daha ölümcül olabilir. Beyinde güçsüzleşen bir damar patladığında gerçekleşir. Sonuç, beynin içinde durdurulması zor olabilen kanamadır.

?Mini İnme? (GİA)

Sıklıkla “mini inme” olarak adlandırılan geçici iskemik ataktan kurtulmak daha olasıdır. Beynin bir bölümüne kan akışı geçici olarak bozulur ve gerçek inmeye benzer belirtilere yol açar. Kan akışı yeniden başladığında belirtiler yok olur. GİA yakında inme olabileceğinin uyarıcı işaretidir. Eğer sizde GİA olduğunu düşünüyorsanız doktorunuzu görün. İnme riskini azaltmak için tedaviler mevcuttur.

İnmenin Nedeni Nedir

İnmenin yaygın nedeni ateroskleroz, yani atardamar sertleşmesidir. Yağdan, kolesterolden, kalsiyum ve diğer maddelerden oluşan plaklar atardamarlarda birikir ve kan akışı için daha az yer bırakır. Bir kan pıhtısı bu dar boşlukta sıkışabilir ve iskemik atağa yol açar. Ateroskleroz aynı zamanda pıhtı oluşumunu da kolaylaştırır. Hemorajik inme sıklıkla atardamarların güçsüzleşerek patlamasına yol açan kontrol edilmeyen yüksek kan basıncının sonucunda gelişir.

Risk Faktörleri: Kronik Hastalıklar

Bazı kronik hastalıklar inme riskinizi artırır. Bunlar:

  • Yüksek tansiyon
  • Yüksek kolesterol
  • Diyabet
  • Obezite

Bu hastalıkları kontrol altına almak için önlemler almak riskinizi azaltabilir.

Risk Faktörleri: Davranışlar

Bazı davranışlar da inme riskinizi artırabilir:

  • Sigara içmek
  • Çok az egzersiz yapmak
  • Yoğun alkol kullanımı

Risk Faktörleri: Beslenme

Kötü beslenme, inme riskinizi artırabilir. Çok fazla yağ ve kolesterol tüketmek atardamarların plaklar yüzünden tıkanmasına yol açabilir. Çok fazla tuz tüketmek de yüksek tansiyona katkıda bulunabilir. Ve çok fazla kalori de obeziteye yol açabilir. Meyve, sebze, tam tahıllar ve balık yönünden zengin bir diyet inme riskinizi azaltmaya yardımcı olabilir.

Kontrol Edemeyeceğiniz Risk Faktörleri

Yaşlanma ve ailede inme öyküsü gibi bazı inme risk faktörleri kontrolünüzün dışındadır. Cinsiyet de inmede rol oynar, erkeklerde görülme olasılığı kadınlara göre daha yüksektir. Ancak, inme kaynaklı ölümler daha çok kadınlarda görülür. Son olarak ırk da önemli bir faktördür. Afrikalı-Amerikan, Amerika Yerlileri ve Alaska Yerlilerindeki inme riski diğer etnik kökenlere göre daha yüksektir.

İnme: Acil Tedavi

Bir iskemik inme için, acil tedavi kan akışını yeniden sağlayan ilaç tedavisine odaklanır. Pıhtıların çözülmesi ve uzun vadeli hasarı en aza indirmek için pıhtı parçalayıcı ilaçlar oldukça etkilidir ancak belirtiler başladıktan sonra üç saat içinde verilmelidir. Hemorajik inmelerin kontrol altına alınması daha zordur. Tedavi genellikle yüksek kan basıncını ve kanama ile beyindeki şişmeyi kontrol altına alma girişimlerini içerir.

İnme: Uzun Dönemli Hasar

İnmenin uzun vadeli hasara neden olup olmayacağı şiddetine ve tedavinin beyni ne kadar çabuk stabilize ettiğine bağlıdır. Hasarın türü inmenin beynin içinde nerede gerçekleştiğine bağlıdır. İnmeden sonra gelişen yaygın problemler kollarda ve bacaklarda uyuşukluk, yürümede zorluk, görme problemleri, yutkunma güçlüğü ve konuşma ya da anlamada sorunları içerir. Bu problemler kalıcı olabilir ancak çoğu kişi yeteneklerinin çoğunu yeniden kazanır.

İnme Rehabilitasyonu: Konuşma Terapisi

Rehabilitasyon, inmeden iyileşme sürecinin en önemli kısmıdır. Bu, hastalara kaybettikleri becerileri yeniden kazanmaları ve giderilemeyen hasarı telafi etmeleri için yardımcı olur. Hedef, bağımsızlığın mümkün olduğunca kısa sürede kazanılmasıdır. Konuşma güçlüğü çeken kişiler için konuşma ve dil tedavisi gereklidir. Bir konuşma terapisti yutma zorluğu olan hastalara da yardımcı olabilir.

İnme Rehabilitasyonu: Fizik Tedavi

İnmenin ardından kas güçsüzlüğü ve denge problemleri çok yaygındır. Bu yürümeye ve diğer günlük faaliyetlere engel olabilir. Fizik tedavi; gücün, dengenin ve koordinasyonun yeniden kazanılması için etkin bir yöntemdir. Bir bıçak ya da çatal kullanmak, yazı yazmak ya da düğme iliklemek gibi daha detaylı motor yetenekler için de ergoterapi yardımcı olabilir.

İnme Rehabilitasyonu: Konuşma Terapisi devamı

İnme geçirenler ve yakınlarının korku, öfke, endişe ya da büyük üzüntü gibi geniş aralıkta şiddetli duygular yaşaması yaygındır. Bir psikolog ya da ruh sağlığı danışmanı bu duygularla baş etme stratejileri sunabilir. Terapist ayrıca inme geçiren insanları sıklıkla etkileyen depresyon belirtilerini de takip edebilir.

İnmeden Korunma: Hayat Tarzı

İnme ya da GİA geçiren kişiler bunun tekrarlanmasını önlemek için bazı önlemler alabilirler, bunlar:

  • Sigarayı bırakmak
  • Egzersiz yapmak ve sağlıklı kilonun korunması
  • Alkol ve tuz alımını kısıtlamak
  • Daha fazla sebze, balık ve tam tahıl tüketerek daha sağlıklı beslenmektir.

İnmeden Korunma: İlaç Tedavisi

İnme riski yüksek kimseler için doktorlar sıklıkla riski azaltmak için ilaç tedavisi tavsiye etmektedir. Aspirini de içeren anti-trombosit ilaçlar kandaki trombositlerin birbirlerine yapışarak pıhtı oluşturmasını önler. Bazı hastalarda inmenin önlenmesi için warfarin gibi pıhtı önleyici ilaçlar da gerekli görülebilir. Son olarak eğer yüksek kan basıncınız varsa doktorunuz bunu düşürmek için ilaç yazacaktır.

İnmeden Korunma: Ameliyat

Bazı durumlarda inme, daralmış bir karotis arterden (şahdamarı) – boynun iki tarafında bulunan ve beyne kan ulaştıran damarlar – kaynaklanır.  Bu probleme bağlı olarak hafif inme ya da GİA geçiren kişiler karotis endarterektomi denilen bir ameliyattan fayda görebilirler. Bu işlemde şahdamarın iç çeperindeki plakları çıkarılarak başka inmeler önlenebilir.

İnmeden Korunma: Balon ve Stent

Doktorlar bazı durumlarda büyük ameliyatlar olmaksızın da tıkalı bir şahdamarı tedavi edebilirler. Anjiyoplasti denilen işlem atardamara geçici olarak bir kateter sokulmasını ve plaklar yüzünden daralan bölgenin küçük bir balon şişirilerek genişletilmesi işlemidir. Stent denilen bir metal tüp yerleştirilerek de, atardamarı açık tutması için burada bırakılabilir

İnmeden Sonra Hayat

İnme geçiren kişilerin yarısından fazlası kendilerine bakabilme yeteneklerini yeniden kazanırlar. Yeterince çabuk pıhtı parçalayıcı ilaçlar alan kişiler ise tamamen iyileşebilir. Sakatlık yaşayan kişiler de terapi yoluyla bağımsız olarak işlevlerini yerine getirmeyi öğrenebilirler. Her ne kadar ilk başta ikinci bir inme riski yüksek olsa da, bu risk zamanla azalır.
İLGİLİ MAKALE

Narenciyeler İnmeye Karşı Koruyor

Op. Dr. Ali MEZDEĞİ

Merhabalar oğlum 7 yaşında el parmağı kapıya sıkıştı ve altına kan toplandı 1-2 gün içinde kan patladı ve tırnak havada kaldı ancak bu arada düşecek t... devamı