• İçindekiler
• Genel Bakış
• Neden Yapılır?
• Riskler
• Hazırlıklar
• Bekleyebilecekleriniz
• Sonuçlar

Genel Bakış

 Kalp nakli yetersiz, hasta bir kalbi, bir donörün sağlıklı kalbiyle değiştirmek için yapılan ameliyattır. Kalp nakli, ilaç veya diğer kalp ameliyatlarından olumlu sonuçlar alamamış hastalar için uygulanan bir tedavidir.

Kalp nakli, büyük bir ameliyattır. Buna karşın, ilk kalp naklinin yapıldığı 1967 yılından bu yana, tıp teknolojilerinde kaydedilen muazzam ilerlemeler sayesinde, hayatta kalma şansınız her zamankinden fazladır.

Kalp nakli yaptırma kararıyla yüz yüze geldiğinizde, ameliyatı, potansiyel riskleri ve takip bakımını içeren kalp nakli sürecinde, sizi nelerin beklediğini öğrenin.

Neden Yapılır?

Neden yapılır?

Kalp nakilleri, kalp sorunları için diğer tedavi yöntemleri işe yaramadığında ve kalp yetmezliğine yol açtığında uygulanır. Yetişkinlerde kalp yetmezliğinin nedenleri şunlardır:

• Koroner arter hastalığı
• Kardiyomiyopati
• Valvüler kalp hastalığı
• Konjenital kalp kusuru (doğuştan gelen kalp sorunu)
• Önceki kalp naklinin başarısız olması

Çocuklarda, kalp yetmezliğine çoğunlukla doğuştan gelen (kongenital) kalp kusurları neden olur.

Buna karşın, kalp nakli herkes için uygun bir tedavi değildir. Belli faktörler, kalp nakli için iyi bir aday olmadığınız anlamına gelebilir. Her bir durum nakil merkezi tarafından tek tek ele alınıyor olsa da, kalp nakli yaptırmanızı önleyen faktörler arasında şunlar yer alır:

• Yaşınızın 64 veya üstü olması
• Bir donörün kalbi takılsa bile, yine de hayatınızı kısaltan başka bir tıbbi durumun olması
• Zayıf kan dolaşımı
• Kişisel kanser geçmişi  
• Donörden nakledilen kalbinizi sağlıklı tutmak için, hayat tarzınızda değişiklik yapmakta isteksiz veya yeteneksiz olmak

Riskler

Riskler

Her ne kadar bir donör kalbi almak hayatınızı kurtarsa da, kalp nakli yaptırmanın pek çok riski vardır. En önemli risk, vücudunuzun nakledilen kalbi reddetmesidir.

Donör kalbinin reddedilmesi

Bağışıklık sisteminiz donör kalbini, vücudunuzda olmaması gereken yabancı bir madde gibi görebilir. Eğer böyle olursa, bağışıklık sisteminiz nakledilen kalbe saldırmaya çalışacaktır. Her ne kadar, kalp nakli yaptıran kişiler immünosüpresanlar (bağışıklık sisteminin faaliyetlerini bastıran ilaçlar) kullansalar da, kalp nakli alıcılarının yaklaşık yüzde 25’i, nakilden sonraki ilk yılda reddetme bulguları taşır.

Vücudunuzun yeni kalbi reddettiğini saptamak için, nakilden sonra birkaç ay boyunca sık sık biyopsi testleri yaptırırsınız. Biyopsi sırasında, boynunuzdaki veya kasığınızdaki bir damardan bir tüp yerleştirilir ve kalbinize yönlendirilir. Laboratuarda incelemek üzere, kalp dokunuzdan ufak bir örnek almak için, tüpün içinden bir biyopsi cihazı çalıştırılır. Nakledilen kalbin reddedilme riskinin çok yüksek olduğu naklinden sonraki ilk hafta ve aylar, kalp biyopsilerinin en sık yapıldığı zamanlardır. Vücudunuzun donör kalbini reddettiğine dair bulgu ve belirtilere sahip olmanız muhtemeldir. Bu bulgu ve belirtiler arasında şunlar yer alır:

• Nefes tıkanıklığı
• Ateş
• Su tutulumu yüzünden kilo alma
• İdrar miktarında azalma  
• Bitkinlik

Ek riskler  

Kalp naklinizi takip eden diğer riskler arasında şunlar yer alır:

• Arterlerinizdeki sorunlar. Naklinizden sonra, kalbinizdeki arterlerin duvarlarının koroner allogreft vaskülopatiye (KAV) neden olacak şekilde kalınlaşması ve sertleşmesi. Bu, kanın kalbinize gitmesini zorlaştırır ve kalp krizine, kalp yetmezliğine, kalp aritmisine veya ani kardiyak ölüme neden olabilir.
• İlaçların yan etkileri. Hayatınızın geri kalanı boyunca immünosüpresan ilaçlar almaya ihtiyaç duymak, önemli böbrek hasarlarına ve diğer sorunlara yol açabilir.
• Kanser. İmmünosüpresanlar aynı zamanda kanser riskini artırır. Bu ilaçları almak diğer kanserlerin yanı sıra, deri ve dudak tümörleri, Non Hodgkin lenfoma riskini fazlaca artırır.

Enfeksiyon. İmmünosüpresanlar vücudunuzun enfeksiyonla savaşma kabiliyetini düşürür. Kalp nakli olan pek çok kişi, nakillerinden sonraki ilk yıl hastaneye yatmalarını gerektirecek şekilde enfeksiyon kapmıştır.

Hazırlıklar

Nasıl hazırlanacaksınız?

Kalp nakli için hazırlıklar, nakledilecek kalbi yerleştirmek için yapılan ameliyattan çok önce başlar. Kalp nakli için hazırlanmaya, donör kalbini almadan haftalar veya aylar önce başlamanız gerekebilir.

İlk adımları atmak  

Eğer doktorunuz, kalp naklini düşünmenizi önerirse, değerlendirme yapılması için sizi muhtemelen bir nakil merkezine yönlendirecektir. Nakil merkezini kendiniz de seçebilirsiniz. Bu durumda, hangi nakil merkezlerinin sigorta planınız kapsamında olduğunu öğrenmek için sigorta şirketinizle görüşün.

Kalp nakil merkezlerini araştırırken, bu merkezlerin her yıl yaptığı kalp nakillerinin sayısını ve nakil yaptıkları hastaların hayatta kalma oranlarını dikkate alın. Nakil merkezlerinin istatiklerini internetten karşılaştırabilirsiniz.

Aynı zamanda nakil merkezleri tarafından sağlanan ek hizmetleri de göz önünde bulundurun. Çoğu merkez, destek grupları koordine ediyor, seyahat düzenlemelerinde size yardımcı oluyor, iyileşme süreci için o bölgede tutacağınız evi ayarlıyor ya da sizi bu konularda yardımcı olan organizasyonlara yönlendiriyor.

Kalp naklini nerede yaptıracağınıza karar verdiğinizde, nakil için uygun olup olmadığınızın anlaşılması için bir değerlendirmeye alınırsınız. Değerlendirme şu özellikleri taşıyıp taşımadığınızı kontrol içindir:

• Nakilden fayda sağlayacak bir kalp durumu
• Daha az zorlayıcı olan diğer tedavi seçeneklerinden fayda sağlama  
• Ameliyata ve nakil sonrası tedavilere girecek kadar sağlıklı olma
• Eğer sigara içiyorsanız, sigarayı bırakmaya ikna olma
• Nakil ekibi tarafından çizilen tıbbi programı izlemeye istekli ve yetkin olma
• Uygun donörü bekleme süresiyle duygusal olarak baş edebilme
• Bu stresli zamanda yardım etmeleri için aile ve dostlarla destekleyici bir ağ kurma

Donör bulunması için beklemek  

Eğer nakil merkezinin sağlık ekibi kalp nakli için iyi bir aday olduğunuza anlarsa, ulusal bazda bir bekleme listesine kaydınızı yapacaktır. Ne yazık ki ihtiyacı olan herkes için yeterli kalp mevcut değildir ve bazı insanlar nakil için beklerken hayatlarını kaybeder.

Bekleme listesine kayıt olduğunuzda, sağlık ekibiniz kalbinizin ve diğer organlarınızın durumunu gözleyecek ve gerekli olduğunda tedavinizde değişiklik yapacaklardır. Eğer iyileşme sürecinde, geçici olarak nakil yapılamayacak durumda kalacağınız şiddetli enfeksiyon veya felç gibi önemli bir sağlık durumunuz olursa, nakil ekibiniz isminizi geçici olarak listeden kaldırabilir.

Eğer tıbbi tedavi, siz donör için beklerken hayati organlarınızı desteklemekte başarısız olursa, doktorlarınız, bekleme süresi boyunca kalbinizi desteklemesi için bir cihaz yerleştirilmesini önerebilir. Bu cihazlar, ventriküler asist cihazları (VAD) olarak bilinir. Söz konusu cihazlar aynı zamanda nakle bir köprü olarak adlandırılır, çünkü kalp nakli için uygun donör bulunana kadar biraz zaman kazandırır.

Bir kalp donörü bulunduğunda, donör-alıcısı eşleştirme sistemi, bir eşleştirme yapabilmek için şu faktörleri göz önünde bulundurur:

• Potansiyel alıcının tıbbi aciliyeti
• Kan grubu (A, B, AB veya 0)
• Alıcının ürettiği antikorlar
• Donör organının boyutu
• Bekleme listesinde geçirdiği zaman

Nakil ameliyatınızdan hemen önce  

Bir donörden alınan organın kullanılabilir durumda olması için, organ çıkarıldıktan sonra dört saat içerisinde kalp naklinin gerçekleşmesi gerekir. Bu nedenle, kalpler öncelikle yakınlardaki bir nakil merkezine, sonra da donör hastanesine belli mesafedeki merkezlere getirilir. Nakil merkezi, uygun donör bulunduğunda, çağrı cihazı veya cep telefonuyla size ulaşarak gerekli bilgileri verir. Cep telefonunuzu şarj edilmiş bir şekilde ve sürekli açık tutmalı ve çağrı cihazınızın pilini de ayda bir değiştirmelisiniz.

Bilgilendirildiğinizde, siz ve nakil ekibinizin donörü kabul edip etmemeye karar vermek için çok kısa bir süreniz vardır ve sizden potansiyel donör konusunda bilgilendirdikten hemen sonra nakil hastanesinde olmanız beklenir.

Bu zaman gelmeden olabildiğince önce, seyahat durumunuzu planlamış olmasınız. Bazı nakil merkezleri özel hava nakli veya başka seyahat düzenlemeleri sağlar. Hastane için ihtiyacınız olan her şeyi aldığınız bir çantayla birlikte, kullandığınız ilaçlardan 24 saat daha yetebilecek miktarda yanınıza alın.

Bekleyebilecekleriniz

Ne bekleyebilirsiniz?

İşlem sırasında

Kalp nakil ameliyatı genellikle dört saat sürer. (Eğer daha önce kalp ameliyatları geçirdiyseniz ya da işlem sırasında komplikasyonlar oluştuysa daha da fazla da sürebilir.) Cerrah göğsünüzü açar ve vücudunuzdaki oksijenli kan akışını sürdürmek için sizi kalp-akciğer baypas makinesine bağlar. Hasta kalp çıkarılır ve donörden alınan kalp yerine dikilir. Yeni kalp, çoğunlukla kan dolaşımı eski haline geldiğinde atmaya başlar. Bazen kalbin düzgün şekilde atmasını sağlamak için bir elektrik şokuna ihtiyaç duyulur.

Ameliyattan sonra, ilaçlarla iyileştirilecek bir ağrınız olur. Aynı zamanda nefes almanıza yardımcı olması için bir vantilatör ve göğsünüzde akciğer ve kalbiniz etrafındaki sıvıları dışarı atan tüpler bulunur. İyileşme süreci genellikle hastanede bir ila iki hafta kalmayı ve nakil ekibi tarafından sıkı gözlemle geçirilen üç aylık süreyi içerir.

İşlemden sonra  

Yeni kalbinizin yerleştirildiği ameliyatın ardından, muhtemelen hastanede bir veya iki hafta kalırsınız ve sonra ayakta hasta olarak nakil merkezinde üç ay boyunca yakın şekilde gözlemlenirsiniz. Nakil merkezindeyken nakledilen kalbiniz üzerinde kan akışı, ekokardiyogramlar, elektrokardiyogramlar ve kalp biyopsileri gibi olağan testler yapılır.

Kalbiniz nakledildikten sonra da birkaç uzun vadeli düzenleme yapmanız gerekecektir. Bunlar şu şekildedir:  

• İmmünosüpresanlar almak. Bu ilaçlar, nakledilen kalbinize saldırmasını önlemek için bağışıklık sisteminizin faaliyetini azaltır. Bağışıklık sisteminiz büyük ihtimalle bu yeni organa alışamayacağı için, bu ilaçlardan bir kısmını hayatınız boyunca almanız gerekecektir.

Bu ilaçların gözle görülür yan etkileri vardır. Nakil sonrası alınan kortikostreoidler gibi bazı ilaçlar nedeniyle yüzünüz yuvarlaklaşıp dolgunlaşabilir, kilo alabilirsiniz, sivilceleriniz çıkabilir, yüzünüz tüylenebilir ya da mide sorunları yaşayabilirsiniz. İlaç rejimine ilk başladığınız zaman ortaya çıkan bazı etkilerse çok daha belirgindir, ama daha sonra şiddetleri azalır.

İmmünosüpresanlar vücudunuzu enfeksiyonlara karşı daha savunmasız hale getirdiği için, doktorunuz aynı zamanda antibakteriyel, antiviral ve antifungal ilaçlar yazabilir. Bazı ilaçlar yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol, kanser veya diyabet gibi durumların oluşma riskini artırır ya da daha da kötüleşmesine neden olur. Zaman içerisinde reddedilme riski azalınca, anti rejeksiyon ilaçlarının dozları ve sayıları azaltılabilir, ama yine de immünosüpresanların bazılarını, belli düzeyde süresiz kullanmanız gerekecektir.

• İlaçları ve tedavileri yönetmek. Bir kalp nakli sonrası, doktorunuzun söylediği şekilde ilaçlarınızı almanız önemlidir. İlaçlarınızı almak için günlük bir rutin hazırlamak iyi bir fikirdir, böylelikle unutma riskini önlemiş olursunuz. Acil tıbbi bakıma ihtiyacınız olması ihtimaline karşı, yanınızda bir ilaç listesi bulundurun ve doktorlarınıza, her yeni ilaç yazdıklarında bu listeyi hatırlatın.
• Kardiyak rehabilitasyon. Naklinizden sonra, yeni hayat tarzınızdaki diyet ve egzersiz gibi değişimlere ayak uydurmayı güç bulabilirsiniz. Kardiyak rehabilitasyon programları bu değişimlere ayak uydurmanıza yardımcı olabilir. Böylelikle de gücünüzü yeniden kazanabilir ve hayat kalitenizi yükseltebilirsiniz.

Duygusal destek. Yeni tıbbi tedavileriniz ve kalp nakli yaşamanın verdiği stres, kendinizi tükenmiş hissetmenize neden olabilir. Kalp nakli geçiren pek çok insan bu şekilde hisseder. Eğer kendinizi gergin ve tükenmiş hissediyorsanız doktorunuzla konuşun. Nakil merkezlerinin çoğunlukla destek grupları vardır ve durumunuzun üstesinden gelmenize yardımcı olmak için başka imkanlara da sahiptirler.

Sonuçlar

 

Sonuçlar

Kalp nakli olan çoğu insan yüksek hayat kalitesinin keyfini sürer. Kalp naklinden üç ila altı ay sonra işinize dönebilirsiniz ama faaliyetlerinize az da olsa sınırlama getirilebilir.

Alıcıların hayatta kalma oranları bir dizi faktöre bağlıdır, ancak genel hayatta kalma oranı, ilk yıldan sonra yaklaşık yüzde 90 ve beş yıldan sonra yüzde 72 civarındadır.

Peki ya yeni kalbiniz başarısız olursa?

Kalp nakilleri herkes için başarılı olmamaz. Yeni kalbiniz, organ reddi veya vülvular kalp hastalığı veya koroner arter hastalık oluşması nedeniyle başarılı olmayabilir. Böylesi bir durumda doktorunuz ilaçlarınızı düzenlemeyi veya daha ciddi durumlarda yeni bir kalp nakli yaptırmanızı önerebilir.

Bazı durumlarda, ek tedavi seçenekleri sınırlıdır ve tedaviye devam etmemeyi tercih edebilirsiniz. Kalp nakil ekibiniz, doktorunuz ve ailenizle yapacağınız tartışmalar beklentilerinize ve tedavi tercihlerinize, acil bakıma ve ömür boyu bakıma yönelik olmalıdır.