• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Kan zehirlenmesi tıbbi olmayan bireyler tarafından kullanılan bir terimdir, geniş anlamıyla, kandaki toksik malzemenin varlığından dolayı meydana gelen ters tıbbi durumdur. Genelde meslekten olmayan kişiler bu terimi kullandıklarında bakteri ve onların ürünlerinin kana karıştığı tıbbi durumu anlatır. Kan zehirlenmesi tıbbi bir terim değildir ve tıbbi sözlük ya da bilimsel yayınlarda görülmez. Ama kullanıldığı zaman en yakın anlamlı kelime sepsisdir. Birçok tıp yazarı sepsis ve kan zehirlenmesini birbirinin yerine kullanılabilir kelimeler olarak görür.
Sepsis (kan zehirlenmesi) tehlikeli ya da yaşamı tehdit eden tıbbi bir durumdur. Belirtileri sistematik iltihap tepki sendromunun en az iki kriterini karşılayan bilinen ya da şüpheli enfeksiyonlu durumunda ortaya çıkar (SIRS).
·         Artan kalp atış oranı (taşikardi). Dinlenirken dakikada 90 kalp atışı.
·         Vücut ısısı. 38°C üstü.
·         Artan solunum oranı dakikada 20 ya da azalan PaCo₂ (atardamara ait kan seviyesinde kısmi karbondioksit basıncı)
·         Anormal beyaz kan hücre değeri. 1200 hücre UL ya da 4000 hücre/UL ya da %10 band (immatür beyaz kan hücre çeşidi)
Yukarıdaki kriterleri karşılayan hastalarda sepsis var denebilir ve bu hastalara septik denir. Bu kriterler bazı tıp toplumu tarafından teklif edildi ve başka tıp grupları tarafından değiştirildi. Örneğin, pediyatrik gruplar yukarıda listelenmiş kriterleri kullanırlar ama her birinin çocuklar için SIRS kriteri oluşturmak için değerleri değiştirirler. Başka gruplar kriter eklemek istiyorlar ama şimdi bu en yaygın kabul edilen tanımdır.
Sepsis yerine kullanılan terimler bakteriyemi, septisemi ve kan zehirlenmesi. Ama bakteremi kanda bakterinin bulunmasına denir. Yukarıdaki kriterlerin hiçbirinin olmasına gerek yoktur ve sepsisle karıştırılmamalı. Örneğin, dişlerinizi fırçalarken kısa süreliğine bakteremi olabilir ve SIRS kriteri oluşmaz. Ne yazık ki zamanla septiseminin birçok tanımı olmuştur, bakteremi, kan zehirlenmesi sepsise neden olan bakteremi, sepsis ve başka türleri. Septisemi tıp literatüründe sık ortaya çıkmasına rağmen, okuyucu yazarın hangi tanımı kullandığını bilmesi gerekir. Bazı uzmanlar kan zehirlenmesi ve septisemi terimlerinin kullanılmaması gerektiğini söylüyorlar sebebinin de tanımının yeterli yapılmaması olduğunu ileri sürmektedirler ama on yıllardır kullanılan bu terimleri göz ardı etmek zordur.

Neden Sepsis, Septik, Septisemi Ya Da Kan Zehirlenmesi İsminde Birçok Hastalık Vardır?

Ne yazık ki hem tıbbi personel hem de işin uzmanı olmayan insanlar bu terimleri değişimli kullanmışlar ve ya sepsise neden olan belli organizmaya (genelde bakteri) ya da yukarıda tarif edilen sepsise yol açan enfeksiyonun oluştuğu vücutta bir bölgeye bağlamıştır.

Örneğin, menenjite neden olan bakteri sepsis, meningokoksik septisemi, aseptik menenjit ve meningokoksik kan zehirlenmesi aynı oluşumu anlatır, sepsis için yukarıda tarif edilen 4 kriterin en az ikisini karşılayan hastayla sonuçlanan menenjitten kan dolaşımına yayılan bakteri (Neisseria meninjit) enfeksiyonudur.  

Aynı şekilde kullanılan vücudun bir bölgesi ait yaygın kullanılan örnekler doğum sepsisi, doğum septisemi, doğum ya da çocuk doğumu kan zehirlenmesi ve anneliğe ait septisemi doğum sonrası dır. Tüm 4 terim hasta için sepsis kriterine yol açan kadının üreme sistemi enfeksiyonunu temsil eder. Vücut bölgesi sepsis ya da başka terimlerle alakalandırıldığı zaman bulaşıcı malzeme tarif edilmez. Aşağıdakiler hem işin ehli olmayan kişiler tarafından kullanılan hem de tıp literatüründe kullanılan hem organizma hem de organ sistemi terimleri kısmi listesidir.

• MRSA sepsis: metisilin dirençli Staphylococcus aureus bakteriden kaynaklanan sepsis
• VRE sepsis: Vankomisin dirençli Enterococcus türü bakteriden kaynaklanan sepsis
• Ürosepsis: idrar yolu enfeksiyonundan kaynaklanan sepsis
• Yaralanma sepsisi ya da septisemi: yeni doğanlarda, genelde doğum sonrası ilk 4 haftada oluşur, sepsis neonatorum neotal sepsisle aynı anlamdadır
• Septik çocuk aldırma: annede sepsis enfeksiyonundan kaynaklanan çocuk aldırma

Sepsis terimleriyle alakalı daha birçok örnek vardır (örneğin AIDS, dövme, örümcek ısırığı). Bazen hemorajik septisem gibi terimler sepsisle oluşan belirtiyi (iç kanama) tarif etmek kullanılır. Tıptaki trend septisemi ve kan zehirlenmesi terimleri kullanımını azaltıp yerine sepsis ya da septik terimlerini kullanmaktır çünkü septik en doğru kullanımdır.

Bazı yazarlar ciltteki kırmızı çizgileri ya da kırmızı lekeleri sepsis belirtileri olarak görür. Ama bu lekeler ya yerel kan damarları ya da lenfatik damarlarında yerel iltihap değişikliklerinden kaynaklanır. Kırmızı çizgiler ya da lekeler sepsisle sonuçlanan yayılan korkunç enfeksiyonu gösterdiği için endişe vericidir.

Sebepler

Sepsis vakalarının çoğunluğu bakteriyel enfeksiyonlarındandır bazıları mantar enfeksiyonlardandır ve çok azı da SIRS’ye neden olabilecek etkenler ya da başka enfeksiyon sebeplerinden kaynaklanır. Enfeksiyon maddeleri ya da onların toksinleri (ya da her ikisi) sonra doğrudan ya da dolaylı olarak kan dolaşımına yayılır. Bu onların başka herhangi bir organ sistemine yayılmasına izin verir. SIRS kriterleri, vücut bu kanda doğan maddeler tarafından ortaya çıkan hasarla savaştığı için ortaya çıkar.

Sepsisin yaygın bakteriyel sebepleri gram negatif basilidir (örneğin E Koli, P aeruginosa, yeni doğanlarda E corroden ve Haemophilus grip hastalığı; ama sepsise neden olduğu bilinen birçok bakteriyel cinsler vardır. Candida türleri sepsise neden olan en sık ortaya çıkan mantar türlerinden birkaçıdır. Genelde sepsisi olan bir insan bulaşıcı olabilir bu yüzden el yıkama, steril eldivenler, maskeler ve hastanın enfeksiyon kaynağına göre kaplama yapılmalı.

Belirtiler

Yetişkin hastanın kesin ya da şüpheli enfeksiyon kaynağı vardır (genelde bakteriyel) ve en azından aşağıdaki sorunların ikisini barındırması gerekir: artan kalp çarpması oranı (taşikardi) ya yüksek ateş ya da düşük ateş, hızlı nefes alma (dakikada 20 ya da azalan PaCO₂ seviyesi) veya düşük, yüksek ya da %10 band hücreleri bileşeni olan beyaz hücre değeri. Çoğu vakalarda kalp atış oranını ateşi ya da yüksek ateşi termometreyle saptamak ve evde bile nefesleri saymak çok kolaydır. Enfeksiyon kaynağını ispatlamak daha zor olabilir ama insanda öksürük ya da idrar bozukluğu ya da ateş ya da iltihaplı yara gibi belirtiler varsa enfeksiyonlu bir insanın sepsisi olduğundan kolayca şüphelenebilirler. Ama beyaz kan hücre değerinin saptaması ve PaCO₂ genelde laboratuarda yapılır. Çoğu vakada, kesin sepsis teşhisi laboratuar testleriyle birlikte doktor tarafından yapılır. Yaşlı hastaların, yetişkinlerinkine benzer belirtileri vardır ama ilk belirgin belirtileri genelde üşüme, zayıflık, daha hızlı nefes alma ve koyu esme ten görünüşle karıştırılır. Pediyatrik hastalar (bebekler, yeni yürümeye başlayan çocuklar ve çocuklar) da yetişkinlerinkine benzer belirtiler gösterir gösterebilir ama en yaygın belirtiler ateş ve azalmış idrardır. Çocuklar uyuşukluk ve yaşıtlarına göre düşük zihinsel özellikler gösterir. Rektal ateş 38°C ya da daha yüksek olursa 28 günlük olana kadar neonatal sepsisten şüphelenilir. Neonatal sepsisin başka işaret ya da belirtileri arasında doğum esnasında annede ateş, amniyotik sıvı, anormal öldürücü belirtiler ve şiddetli kusma bulunur.

Teşhis

Klinik olarak, hasta yukarıda listelenmiş kriterlerin en az ikisine uyması gerekiyor ve şüpheli ya da kanıtlanmış enfeksiyon olmalı. Kesin teşhis, bulaşıcı bir madde için pozitif kan kültürüne ve en azından iki SIRS kriterine bağlıdır. Ama 4 kriterin 2 alt kümesi, beyaz kan hücre incelemeleri ve PaCO₂’dir. Kan kütlüleri gibi bu alt küme kriterleri klinik laboratuarlarda ölçülür.
Hastanın sepsisinin ciddiyetini gösteren başka teşhisler de vardır. Septik hastanın organ fonksiyon bozukluğu varsa ciddi sepsis teşhisi yapılır (örneğin düşük ya da idrar akışı olmaz, zihinsel durumun değişmesi). Hastanın kan basıncı düştüğü zaman, ciddi sepsis kökenli yüksek tansiyona neden olabilir (septik şok da denir). 

Tedavi

Hemen hemen her sepsis vakasında, hastaların hastanede tedavi görmesi gerekir ve uygun damardan antibiyotik tedavisi görmeleri gerekir ve herhangi organ fonksiyon bozukluğunu desteklemek için terapi verilmeli. Sepsis organ hasarı ve ölüme neden olabilir; eğer ciddi sepsis vakalarında antibiyotik kullanımı geciktirilirse, istatistiklerin dediği gibi saat başı %7’lik ölüm meydana geldiği için terapi ertelenmemelidir. Çoğu sepsis vakalarında tedavi yoğun bakımda gerçekleşir.

Sepsis tedavisinde uygun antibiyotikler, aynı anda verilen iki üç antibiyotik karışımıdır; çoğu kombinasyon birçok MRSA enfeksiyonu tedavisinde genelde vankomisin içerir. Ama enfeksiyon kapmış organizma ayrıldığında laboratuarlar hangi antibiyotiklerin organizmalara karşı en etkili olduğunu belirleyebilir ve o antibiyotikler hastayı tedavide kullanılmalıdır. Antibiyotiklerin yanı sıra, başka iki büyük şifalı müdahale, organ sistem desteği ve ameliyat gerekebilir. İlk olarak eğer organ sistemi desteğe ihtiyaç duyarsa, yoğun bakım ünitesi genelde o desteği sağlar (örneğin akciğer fonksiyonunu desteklemek için tüp geçirme ya da böbrek fonksiyonunu desteklemek için diyaliz), ikinci olarak cerrahi boşaltım ya da enfeksiyonu kaldırmak için gerekebilir. Bazı hastaların hayatlarını kurtarmak için uzuv kesme ameliyatı yapılmıştır.

Son araştırma septik şok için yaygın bir tedaviyi değiştirebilir. Septik şokla görülen düşük kan basıncından dolayı, IV sıvı kapsüller hastanın kan basıncını desteklemek için kullanılmıştır. Ama 2011 de bir çalışma Afrika’da bozuk perfüzyon (sıvı içitimi), sıvı kapsül tedavileri aslında çocuklarda ölüm oranını artırdı. Bu şaşırtıcı sonuç, gelecekte klinik uzmanlarının septik şoku nasıl tedavi edebileceği konusunda soruları ortaya çıkarmıştır. Örneğin 2004’de kılavuzlar yayınlandı bunlarda, sıvı kapsülleri içeren ilk altı saatlik dönemde, sepsisi tedavisinde etkili şifalı yöntemler (örneğin, kan kültürleri, antibiyotik terapi ve sıvı terapi) yer almıştır. Septik tedavi teknik çeşitleri tekrar gözden geçirilmeli ve yeniden incelenmelidir.