• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Karaciğer kanseri, karaciğer hücrelerinde başlayan bir kanser türüdür. Karaciğer, karnın sağ üst bölümünde, diyaframın altında ve midenin üzerinde bulunan futbol topu büyüklüğündeki bir organdır.

Karaciğer kanseri dünyada en yaygın kanser türlerinden bir tanesidir. Karaciğer kanseri vakalarının birçoğu kalın bağırsak, akciğer ve göğüs gibi vücudun diğer bölgelerinde başlar. Doktorlar buna karaciğer kanseri yerine metastatik kanser adını verirler. Bu kanser türü başladığı organın adıyla anılır. Metastatik kalın bağırsak kanseri, kalın bağırsakta başlayan ve karaciğere yayılan kanseri tanımlamak için kullanılır.

Belirtileri

Karaciğer kanserinin erken aşamalarında birçok kişide belirtiler ortaya çıkmaz. Karaciğer kanseri belirtilerinin arasında şunlar yer alır:

• İstem dışı kilo kaybı
• İştahsızlık
• Üst karın bölgesinde ağrı
• Mide bulantısı ve kusma
• Genel güçsüzlük ve yorgunluk hali
• Karaciğerde büyüme
• Karında şişlik
• Cilt renginde ve gözlerin beyazında sararma (sarılık)

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Sizi endişelendirecek belirtilerle karşılaşırsanız, doktorunuzdan randevu alın.

Sebepleri

Birçok vakada karaciğer kanserinin nedeni bilinmez. Buna karşın, bazı vakalarda karaciğer kanserinin nedeni bilinir. Örneğin, bazı hepatit virüslerinin neden olduğu kronik enfeksiyonlar karaciğer kanserine neden olabilir.

Karaciğer kanseri, karaciğer hücrelerinin DNA’larında (vücuttaki her bir kimyasal sürece ilişkin talimatlar sağlayan kod)  değişiklikler (mutasyon) olması sonucu ortaya çıkar. DNA mutasyonları bu talimatlarda değişikliklere neden olur. Sonuç olarak, hücreler kontrol dışı büyümeye başlar ve kötü huylu hücre topluluğu olan tümörler oluşur.

Karaciğer kanseri türleri

Karaciğer hücrelerinde başlayan birincil karaciğer kanseri, kanserli hücrelerin çeşidine bağlı olarak farklı türlere ayrılır. Bunlar:

• Hepatosellüler karsinom. Çocuklarda ve yetişkinlerde en yaygın görülen birincil karaciğer kanseri türüdür. Kanser, temel karaciğer hücresi olan hepatositte başlar. 
• Kolanjiokarsinom. Bu tür kanser, karaciğer içerisindeki ufak boru görünümlü safra kanallarında başlar. Bu kanser türü bazen safra kanalı kanseri olarak da adlandırılır. 
• Hepatoblastom. Nadir görülen bu karaciğer kanseri türü, 4 yaşın altındaki çocukları etkiler. Hepatoblastom hastası çoğu çocuk başarıyla tedavi edilebilir.
• Anjiosarkom veya hemanjiosarkom. Nadir görülen bu kanser türleri, karaciğerdeki kan damarlarında başlar ve hızla ilerler.

Risk Faktörleri

Birincil karaciğer kanseri riskini artıran faktörler şunlardır:

• Cinsiyet. Karaciğer kanseri riski erkeklerde kadınlara oranla daha yüksektir.  
• Yaş. Kuzey Amerika, Avrupa ve Avusturalya’da karaciğer kanseri genellikle ileri yaşlardaki yetişkinleri etkiler. Asya ve Afrika’daki gelişmekte olan ülkelerde karaciğer kanseri 20 ile 50 yaş arası kişilerde daha sık görülür.
• Kronik Hepatit B ve C enfeksiyonları. Kronik hepatit B ve C enfeksiyonları karaciğer kanseri riskini arttırır.
• Siroz. İlerleyici ve geri dönüşü olmayan bu sağlık sorunu karaciğerde yara izlerine neden olur ve karaciğer kanseri riskini artırır.
• Bazı kalıtsal karaciğer rahatsızlıkları. Karaciğer kanseri riskini artıran karaciğer rahatsızlıkları arasında hemokromotoz, oto bağışıklık hepatit rahatsızlığı ve Wilson hastalığı yer alır.
• Diyabet. Kan şekeri rahatsızlığı olan kişilerde karaciğer kanseri riski diyabet rahatsızlığı bulunmayan kişilere oranla artış gösterir.
• Alkolik olmayan yağlı karaciğer rahatsızlığı. Karaciğerde yağ birikimi karaciğer kanseri riskini artırır.
• Aflatoksine maruz kalmak. Aflatoksin üreten mantarları içeren gıdalar karaciğer kanseri riskini önemli ölçüde artırır. Mısır ve fıstık gibi ekinler aflatoksin içerebilir.
• Aşırı alkol tüketimi. Aşırı alkol tüketimi, geri dönüşü olmayan karaciğer hasarlarına ve karaciğer kanseri riskinde artışa neden olabilir.
• Obezite. Sağlıksız vücut kütle endeksi karaciğer kanseri riskini artırır. 

Muayenesi

Karaciğer kanseri olduğunuzu düşünüyorsanız, ilk olarak aile hekiminize veya bir pratisyen hekime danışın. Eğer doktorunuz, karaciğer kanserinden şüphelenirse, sizi karaciğer hastalıkları konusunda uzman bir hematologa veya kanser tedavisinde uzman bir onkologa yönlendirecektir. 

Doktorunuzla ilk randevunuzda konuşulması gereken birçok konu olacağından randevuya hazırlıklı gelmeniz iyi olacaktır. İşte randevuya hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler ve doktorunuzun size yöneltebileceği sorular.

Randevudan önce yapabilecekleriniz

• Randevu öncesi kısıtlamalardan haberdar olun.  Randevu alırken doktorunuza kalori alımını azaltmak gibi randevudan önce yapabileceğiniz bir şey olup olmadığını sorun.
• Gözlemlediğiniz belirtileri yazın. Bu listeye lösemi belirtilerinin dışında gözlemlediğiniz belirtileri de ekleyin.
• Temel kişisel bilgilerinizi yazın. Bunlara büyük stres olaylarını ve son zamanlarda yaşamınızda gerçekleşen önemli değişiklikleri de ekleyin.
• Kullandığınız ilaçları liste yapın. Bu listeye aldığınız vitamin ve takviyeleri de ekleyin.
• Bir yakınınızdan sizinle gelmesini isteyin. Bazen randevu esnasında size verilen bilgilerin hepsini aklınızda tutmanız zor olabilir. Size eşlik edecek kişi, atladığınız veya unuttuğunuz şeyleri hatırlatabilir.
• Sorularınızı not alın. Doktorunuza sorabileceğiniz soruları önceden bir yere not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz vakit sınırlı olacağından bu zamanı en iyi şekilde kullanabilmek için doktorunuza sorabileceğiniz sorunların bir listesini yapın. Sorularınızı en önemlilerinden başlayarak sıralayın. Karaciğer kanserine ilişkin doktorunuza sorabileceğiniz temel sorunlardan bazıları şunlardır: 

• Bende hangi karaciğer kanseri türü var?
• Hastalığımın aşaması nedir?
• Patoloji raporları nasıl? Raporların bir kopyasını alabilir miyim?
• Daha fazla teste yaptırmam gerekiyor mu?
• Tedavi seçeneklerim nelerdir?
• Tedavi yöntemlerinin yan etkileri nelerdir?
• Özellikle önerdiğiniz bir tedavi seçeneği var mı?
• Hastalığımla ilgili olarak neler yapmamı önerirsiniz?
• Tedavi günlük yaşamımı nasıl etkileyecek?
• Ne kadar süre içerinde tedaviyle ilgili bir karar vermem gerekiyor?
• Bu konuda ikinci bir görüş almalı mıyım?
• Karaciğer kanseri konusunda uzman birisine danışmalı mıyım? Maliyet ne kadar olacaktır ve sigortam bu masrafları karşılar mı?
• Bana verebileceğiniz broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi web sitelerinden bilgi alabilirim?

Doktorunuza sormak üzere hazırladığınız bu soruların yanı sıra randevu esnasında size anlatılanları anlamadığınızda kesinlikle soru sormaya çekinmeyin.

Testleri

Karaciğer kanserinin teşhisi

Karaciğer kanserinin teşhisinde kullanılan test ve yöntemler şunlardır:

• Kan testleri. Kan testleri karaciğerdeki işlev bozukluklarını ortaya koyabilir.
• Görüntüleme testleri. Doktorunuz, ultrason, bilgisayarlı tomografi taraması ve MR gibi görüntüleme testlerini önerebilir.
• Karaciğerden test amaçlı doku örneği alınması. Karaciğer biyopsisi esnasında karaciğerden bir doku örneği alınır ve bu örnek mikroskop altında incelenir. Doktorunuz doku örneğini almak için karaciğerinize doğru ince bir iğne uzatır. Karaciğer biyopsisi kanama, morarma ve enfeksiyon gibi riskler taşır.

Karaciğer kanserinin aşamalandırılması

Kanser teşhisinin ardından doktorunuz kanserin ne kadar ilerlediğini saptamaya çalışacaktır. Aşamalandırma testleri, kanserin büyüklüğünün, yerinin ve ne oranda yayılma gösterdiğinin belirlenmesine yardımcı olacaktır. Karaciğer kanserinin aşamasını belirlemek için uygulanan görüntüleme testler arasında bilgisayar destekli tomografi, MR, göğüs röntgeni ve kemik taraması yer alır. 

Karaciğer kanserinin aşamaları şunlardır:

• Aşama I. Bu aşamada karaciğer kanseri tek bir tümördür. Hiçbir kan damarına istila etmeyen tümör karaciğerin dışına çıkmamıştır.
• Aşama II. Bu aşamadaki karaciğer kanseri, çevredeki kan damarlarını istila eden tek bir tümör veya karaciğerdeki birkaç ufak tümör halinde olabilir.
• Aşama III. Bu aşamada kanser birkaç büyük çaplı tümörden veya karaciğerdeki ana damarları veya safra kesesi gibi çevredeki dokulara istila eden büyük tek bir tümörden oluşabilir. 
• Aşama IV. Bu aşamada karaciğer kanseri karaciğerin dışına vücuttaki diğer organlara yayılmıştır.

Tedavisi

Birincil karaciğer kanseri tedavisi, rahatsızlığın aşamasına, kişinin yaşına, genel sağlığına ve kişisel tercihlerine bağlıdır.  

Tedavilerin amacı kanseri tamamen temizlemektir. Bunun mümkün olmadığı durumlarda, tümörün büyümesi ve yayılmasının engellenmesi üzerine odaklanılır. Bazı durumlarda sadece hastayı rahatlatıcı bakım uygun olabilir. Bu aşamada tedavinin amacı kanseri yok etmek veya yavaşlatmak değil, belirtileri azaltmak ve mümkün olduğunca kişinin rahat etmesini sağlamaktır. 

Karaciğer kanseri karşı tedavi seçenekleri şunlardır:

• Karaciğerin bir bölümünün cerrahi müdahaleyle alınması. Doktorunuz karaciğer kanserini yok etmek için kısmi hepatektomi uygulayabilir, eğer tümör ufaksa ve karaciğer iyi bir şekilde işliyorsa kanserli hücreleri çevreleyen sağlıklı dokunun bir bölümü de bu cerrahi müdahaleyle alınabilir.
• Karaciğer nakli. Karaciğer nakli esnasında hastalıklı karaciğer alınır ve yerine donörden alınan sağlıklı karaciğer yerleştirilir. Karaciğer nakli, siroz rahatsızlığı bulunan ve karaciğer kanserinin erken aşamalarında olan bir hasta için uygun bir tedavi olabilir.  
• Kanserli hücrelerin dondurulması. Kriyoablasyon yöntemi, kanserli hücrelerin yok edilmesi için bu hücrelere aşırı soğuk uygular. Bu yöntem esnasında, doktorunuz nitrojen içeren bir aleti (dondurma sondası) doğruda karaciğer tümörüne uygular. Ultrason görüntüleri, dondurma sondasının yönlendirilmesinde ve hücreleri dondurma sürecinin gözlemlenmesinde kullanılır. Kriyoablasyon tek başına veya cerrahi müdahale, kemoterapi ve diğer standart kanser tedavileriyle birlikte uygulanabilir.   
• Kanserli hücrelerin ısıtılması. Radyofrekans ablasyon adı verilen bu yöntemle kanserli hücreleri ısıtarak yok etmek için elektrik akımı kullanılır. Cerrahınız, ultrason ve bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme cihazlarının yardımıyla birkaç ince iğneyi karnınızda açtığı ufak kesiklerden içeri uzatır. İğneler tümöre ulaştığında elektrik akımıyla ısıtılır ve böylece kanserli hücreler yok edilir.
• Tümöre alkol enjekte edilmesi. Alkol enjekte edilmesi esnasında, deri veya cerrahi müdahale yoluyla tümöre doğrudan saf alkol enjekte edilir. Alkol, tümörlü hücreleri kurutur ve sonuç olarak bu hücreler ölür.
• Karaciğere kemoterapi ilaçlarının enjekte edilmesi. Kemoembolizasyon, karaciğere doğrudan güçlü kanser önleyici ilaçları uygulayan bir kemoterapi tedavisidir. Bu işlem esnasında, karaciğer atardamarı (kanserli karaciğer hücrelerine kan sağlayan atardamar) tıkanır ve kemoterapi ilaçları tıkanan bölge ve karaciğer arasında enjekte edilir.   
• Radyasyon terapisi. Bu tedavi yöntemi, kanserli hücreleri yok etmek ve tümörleri ufaltmak amacıyla yüksek güçlü enerji ışınları kullanır. Radyasyon terapisi süresince, hasta bir masanın üzerinde yatar ve bir makine sayesinde enerji ışınları vücudun belirli bölgelerine uygulanır. Radyasyon terapisinin yan etkileri arasında yorgunluk, mide bulantısı ve kusma yer alır.
• Hedefe yönelik ilaç tedavisi.Sorafenib, tümörün yeni kan damarları üretmesini engellemeye yönelik bir ilaçtır. Sorafebinin kanserin ilerlemesini birkaç ay süreyle yavaşlattığı veya durdurduğu gözlenmiştir. Bu tedavi yönteminin ve diğer tedavilerin ileri düzeydeki karaciğer kanserini kontrol altına almadaki etkisi konusunda daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır. 

  Alternatif tedaviler

  Alternatif tedaviler ileri karaciğer kanserinin neden olduğu ağrıları kontrol altına almaya yardımcı olabilir. Doktorunuz bazı tedaviler ve ilaçlarla ağrıyı kontrol altına almaya çalışır. Buna karşın ağrı bazen sürekli olabilir veya ağrı ilaçlarının yan etkileriyle baş etmek istemeyebilirsiniz.  

  Rahatsızlığın neden olduğu ağrıyla baş etmeye yardımcı alternatif tedaviler konusunda doktorunuza danışın. Bu alternatif tedavilerden bazıları şunlardır:

• Akubası
• Akupunktur
• Derin nefes alıp verme
• Müzik dinleme (müzik terapisi)
• Masaj

 

Yaşam Tarzı

Yaşamınızı tehdit edecek bir rahatsızlığınızın olduğunu öğrenmek oldukça üzücü olabilir. Her bir hasta karaciğer kanseri teşhisiyle farklı şekilde baş eder. Karaciğer kanseriyle baş eden kişiler için kolay bir yöntem bulunmasa da aşağıdaki önerilerden bazıları yardımcı olabilir:

• Karaciğer kanseriyle ilgili bilgi edinin. Kanserinizin aşaması, tedavi seçenekleriniz ve istediğiniz üzerine teşhisinizle ilgili doktorunuzdan bilgi alın. Karaciğer kanseri ve tedavi seçeneklerinizle ilgili daha fazla bilgi edinebilmek için sağlık ekibinizden güvenilir bilgi kaynakları hakkında bilgi alın. Karaciğer kanseriyle ilgili daha fazla bilgi edinmek, tedavi seçeneklerine karar verirken kendinize olan güveninizin artmasına yardımcı olacaktır.  
• Arkadaşlarınız ve ailenize yakın olun. Arkadaşlarınız ve ailenizle sıkı ilişkiler yürütmek karaciğer kanseriyle daha kolay bir şekilde baş etmenize yardımcı olacaktır. Arkadaşlar ve aile, hastanedeyseniz ev işlerinin yürütülmesi gibi konularda ihtiyacınız olan pratik desteği sağlayabilir. Ayrıca, kanser nedeniyle moralinizin bozulduğu zamanlarda size duygusal destek sağlayabilirler. 
• Konuşabileceğiniz birisini bulun. Umutlarınız ve korkularınızla ilgili düşüncelerinizi dinlemeye istekli iyi bir dinleyici bulun. Danışmanlar, tıbbi sosyal çalışanları, din adamları veya kanser destek grupları da size yardımcı olabilir. Bu kişi arkadaşlarınızdan veya ailenizden birisi olabilir. Çevrenizdeki destek gruplarıyla ilgili olarak doktorunuzdan bilgi alın veya telefon defterinizi, kütüphaneyi veya kanser kuruluşlarını kontrol edin. 
• Hazırlıklı olun. Kanser gibi yaşamı tehdit edici bir rahatsızlığın bulunması ölme ihtimaline karşı hazırlıklı olmayı gerektirir. Bazı kişiler için güçlü bir inanç yaşamı tehdit edici rahatsızlıklarla baş etmeyi kolaylaştırır. Gerek görmeniz halinde, daha fazla bilgi edinmek için ve cenaze işlemleriyle ilgili vasiyetleriniz konusunda doktorunuza danışın.

Önleme

Hepatitis B aşısı yaptırın.

Hepatitis B riskini aşıyla azaltabilirsiniz. Hepatit B aşısı yetişkinlerde ve çocuklarda %90 koruma sağlar. Koruma yıllar, hatta bir ömür boyu sürebilir. Aşı bebekler, ileri yaştaki yetişkinler ve zayıf bağışıklık sistemi olan kişiler dahil birçok kişiye uygulanabilir.   

Hepatit C’yi önleyici tedbirler alın.

Hepatit C’ye karşı bir aşı bulunuyor; fakat enfeksiyon riskinizi azaltabilirsiniz.

• Cinsel partnerinizin sağlık durumundan haberdar olun. Cinsel partnerinizde hepatit B, hepatit C veya diğer cinsel yolla bulaşan rahatsızlıklar bulunmadığından emin olmadan korunmasız cinsel ilişkide bulunmayın. Partnerinizin sağlık durumunu bilmiyorsanız, her cinsel ilişkiye girdiğinizde prezervatif kullanın.  
• Damar içi ilaçlar kullanmayın, eğer kullanıyorsanız temiz bir iğne kullanmaya özen gösterin. Hepatit C virüsünden korunmanın en iyi yollarından biri, damar içi ilaç kullanmamaktır. Eğer damar içi ilaç kullanmak zorundaysanız, temiz iğneler kullanmaya dikkat edin ve bu iğneleri kimseyle paylaşmayın. Virüs bulaşmış ilaç içeren eşyalar, hepatit C virüsünün yayılmasının en yaygın nedenidir. Yaşadığınız topluluktaki iğne değişim programlarından yararlanın ve ilaç kullanımıyla ilgili yardım alın.
• Hızma veya dövme yaptıracaksanız güvenli ve temiz bir dükkan şeçin. Gerektiği şekilde temiz olmayan iğneler hepatit C virüsünün yayılmasına neden olabilir. Hızma ve dövme yaptırmadan önce, gideceğiniz dükkanı kontrol edin ve çalışanlara güvenli uygulamalarla ilgili sorular sorun. Çalışanlar sorularınıza yanıt vermeyi reddediyorsa veya sorularınızı ciddiye almıyorsa bu, dükkanın sizin için uygun olmadığını gösterir. 

Karaciğer kanseri taramasına ilişkin olarak doktorunuzla görüşün

Karaciğer kanseri taramalarının karaciğer kanseri riskini azalttığı tam olarak kanıtlanmamıştır. Bu nedenle birçok tıp çevresi karaciğer kanseri taramalarını önerir. Yüksek risk taşıyan kişiler:

• Hepatit B rahatsızlığı olan 40 yaş üzerindeki Asyalı erkekler, 50 yaş üzeri Asyalı kadınlar, 20 yaşın üzerindeki Afrikalılar, siroz rahatsızlığı olanlar veya ailesinde karaciğer kanseri bulunan kişiler  
• Alkol tüketimi nedeni ile siroz olan kişiler
• Hepatit C enfeksiyonu bulunan kişiler
• Kalıtsal hemokromatoz rahatsızlığı bulunan kişiler
• Birincil safra sirozu olan kişiler
• Alkolik olmayan yağlı karaciğer rahatsızlığı bulunan kişilerdir.

Karaciğer kanseri taramalarının avantajlarını ve dezavantajlarını doktorunuzla tartışın. Doktorunuzla birlikte karaciğer kanseri riskinizi değerlendirerek taramaların gerekli olup olmadığına karar verebilirsiniz. Taramalar genellikle yılda bir veya iki kez olmak üzere ultrason incelemelerini veya kan testlerini içerir.