Nedir

Laktoz Duyarlılığı

Laktoz enzimi azlığı olarak da adlandırılan laktoz duyarlılığı, süt ürünlerindeki süt şekerinin (laktoz) tamamen sindirilememesi anlamına gelir. Genellikle tehlikeli olmayan laktoz duyarlılığının belirtileri rahatsız edici olabilir.

Laktoz duyarlılığı, ince bağırsak astarında üretilen bir enzim olan laktozun azlığı nedeniyle ortaya çıkar. Birçok kişide laktoz seviyesi düşüklüğü vardır; fakat çoğu kişi belirti gözlemlemez. Rahatsızlığın tanımına göre, sadece laktoz seviyesi düşük olan ve aynı zamanda belirti gösteren kişilerde laktoz duyarlılığı bulunur.

Süt ürünlerini fazla miktarda içermeyen bir beslenme programına uyarak laktoz duyarlılığının belirtilerini kontrol altına alabilirsiniz.

Belirtileri

Belirtiler

Laktoz duyarlılığının belirtileri, laktoz içeren gıdaların tüketilmesinin ardından 30 dakika ile 2 saat içerisinde ortaya çıkmaya başlar. Laktoz duyarlılığının genel belirtileri şunlardır:

İshal
Mide bulantısı
Karında kramplar
Karında şişlik
Gaz

Belirtiler genellikle hafiftir; fakat bazen ciddi boyutlarda olabilir.

Tıbbi yardım gerektiren durumlar

Eğer siz veya çocuğunuzda, sizi endişelendirecek belirtiler gözlemliyorsanız, doktorunuzdan randevu alın.

Sebepleri

Sebepler

Laktoz duyarlılığı, ince bağırsakta salgılanan laktoz enziminin düşük seviyede olmasının bir sonucudur ve bu da şikayetlere yol açar.

Normalde ince bağırsağın astarını oluşturan hücreler laktoz enzimini salgılar. Laktoz enzimi tükettiğimiz gıdalardaki laktoz moleküllerine tutunur ve bu molekülleri glikoz ve galaktoz olmak üzere iki basit şekere ayırır. Bu şekerler daha sonra kana karışır.

Vücutta yeterli miktarda laktoz enziminin bulunmaması durumunda, alınan gıdalardaki laktozun çoğu işlenmeden kalın bağırsağa ilerler ve burada bağırsak bakterileriyle etkileşime girer. Bu da gaz, karında şişlik ve ishal gibi laktoz duyarlılığı belirtilerinin ortaya çıkmasına neden olur.

Laktoz duyarlılığının üç farklı türü bulunur.

Bazı kişilerde yaşlanmanın doğal bir sonucu (birincil laktoz duyarlılığı)

Normalde vücudunuz doğumda ve çocukluk yılları boyunca sütün ana besin kaynağı olması nedeniyle büyük miktarlarda laktoz üretir. Laktoz üretimi genellikle beslenmeniz değişmeye ve daha az süt tüketmeye başladıkça azaltır. Bu aşamalı düşüş laktoz duyarlılığı belirtilerine yol açabilir.

Hastalıkların veya yaralanmaların sonucu (ikincil laktoz duyarlılığı)

Bu tür laktoz duyarlılığı, ince bağırsağı etkileyen bir hastalık, ameliyat veya yaralanma sonucu ince bağırsaktaki laktoz üretiminin azalması sonucu ortaya çıkar. İkincil laktoz duyarlılığı çölyak hastalığı ve mide-bağırsak iltihabı gibi bağırsak rahatsızlıkları ve Crohn hastalığı gibi iltihaplı bağırsak rahatsızlıkları nedeniyle ortaya çıkabilir. Laktoz duyarlılığına neden olan hastalıkların tedavileri laktoz seviyesinin düzenlenmesine ve belirtilerin iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Ama bu durum zaman alabilir.

Doğuştan gelen bir durum (irsi laktoz duyarlılığı)

Bebeklerin, vücudun laktoz aktivitelerinden tamamen yoksun olması sonucu ortaya çıkan laktoz duyarlılığıyla dünyaya gelmesi oldukça nadir görülür; fakat olası bir durumdur. Rahatsızlık, otozomal çekinik adı verilen kalıtsal bir unsurla nesilden nesle aktarılır. Bu durum, çocuğun etkilenebilmesi için hem anne hem de babanın çocuğa kusurlu bir gen aktardığı anlamına gelir. İrsi laktoz duyarlılığı bulunan bebekler, anne sütündeki laktoza karşı duyarlıdır ve doğumdan itibaren sık olarak ishalle karşılaşır. Bu bebeklerin laktoz içermeyen bebek mamalarıyla beslenmesi gerekir.

Risk Faktörleri

Sizi veya çocuğunuzu laktoza duyarlılığına karşı eğilimli hale getirebilecek faktörler şunlardır:

İlerleyen yaş. Laktoz duyarlılığı ilerleyen yaşla birlikte daha yaygın bir hale gelir. Rahatsızlık bebeklerde ve ufak çocuklarda sık olarak görülmez.
Irk. Laktoz duyarlılığı siyah ırkta, Asyalılarda, İspanyollarda ve Amerikalı Hintlilerde daha yaygın olarak görülür.
Erken doğum. Erken doğan bebeklerde laktoz seviyesi düşük olabilir. Laktoz enzimi, hamileliğin üçüncü üç ayının sonlarında fetüste artmaya başlar.
İnce bağırsakları etkileyen rahatsızlıklar. Laktoz duyarlılığına neden olan ince bağırsak sorunları arasında bakteriyel oluşumlar, çölyak hastalığı ve Crohn hastalığı yer alır.
Karın bölgesine radyasyon uygulanması. Kanser tedavisi nedeniyle karın bölgenize radyasyon uygulanması laktoz duyarlılığı riskini artırır.

Doktorunuzla randevuya hazırlanırken

Laktoz duyarlılığı belirtileriyle karşılaşıyorsanız, ilk olarak aile hekiminize veya bir pratisyen hekime danışın. Doktorunuzla ilk randevunuzda konuşulması gereken birçok konu olacağından randevuya hazırlıklı gelmeniz iyi olacaktır. İşte randevuya hazırlanmanıza yardımcı olacak bazı bilgiler ve doktorunuzun size yöneltebileceği sorular.

Randevudan önce yapabilecekleriniz

Randevu öncesi kısıtlamalara dikkat edin. Randevu alırken, doktorunuza kalori alımınızı azaltmak gibi randevudan önce yapabileceğiniz bir şey olup olmadığını sormayı unutmayın.
Gözlemlediğiniz tüm belirtileri yazın. Laktoz duyarlılığıyla ilgili olmayan belirtileri de listeye ekleyin.
Kullandığınız tüm ilaçları listeleyin. Bu listeye aldığınız vitaminleri ve takviyeleri de ekleyin.
Sorular not alın. Doktorunuza sorabileceğiniz soruları önceden bir yere not alın.

Doktorunuzla geçireceğiniz süre kısıtlı olacağından, zamanınızı en iyi şekilde değerlendirmenize yardımcı olması için soracağınız soruların listesini hazırlayın. Doktorunuzla geçireceğiniz sürenin yetmeyebileceğini göz önünde bulundurarak soruları önem sırasına göre sıralayın. Laktoz duyarlılığıyla ilgili olarak doktorunuza sorabileceğiniz bazı temel sorular şunlardır:

Belirtilerimin ve sağlık sorunumun nedeni nedir?
Belirtilerimin ve sağlık sorunumun başka ne gibi nedenleri olabilir?
Ne tür testler yaptırmam gerekiyor?
Rahatsızlığım geçici mi kronik mi?
Tedavi seçeneklerim nelerdir?
Süt ürünleri tüketimini tamamen kesmem gerekiyor mu?
Yeterli miktarda kalsiyum aldığımdan nasıl emin olabilirim?
Bir diyetisyenle görüşmeli miyim?
Bazı diğer sağlık sorunlarım da var. Hepsiyle birlikte nasıl baş edebilirim?
Uymam gereken herhangi bir kısıtlama var mı?
Bana verebileceğiniz broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi internet sitelerini incelememi önerirsiniz?
Kontrole gelip gelmemem gerektiğini belirleyecek şeyler nelerdir?

Hazırladığınız soruların dışında randevu esnasında anlamadığınız bir nokta olduğunda soru sormaya çekinmeyin.

Randevuya kadar yapabilecekleriniz

Laktoz duyarlılığınız olduğunu düşünüyorsanız, beslenmenizden süt ürünlerini birkaç günlüğüne çıkarın ve belirtilerin iyileşip iyileşmediğini gözlemleyin. Gözlemlerinizi randevunuz sırasında doktorunuzla paylaşın.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz, belirtilerinize ve vücudunuzun, azalttığınız süt ürünleri miktarına verdiği tepkilere dayanarak laktoz duyarlılığından şüphelenebilir. Doktorunuz aşağıdaki testlerden birkaçını uygulayarak teşhisi doğrulayabilir.

Laktoz duyarlılık testi. Laktoz duyarlılık testi vücudunuzun yüksek oranda laktoz içeren bir sıvıya karşı verdiği tepkiyi ölçer. Bu sıvıyı tükettikten 2 saat sonra, kanınızdaki glikoz seviyesi ölçmek amacıyla bazı kan testleri yaptırmanız gerekir. Eğer glikoz seviyeniz artış göstermezse, bu vücudunuzun laktoz içeren sıvıyı gerektiği şekilde sindirmediğini gösterir.
Hidrojen nefes testi. Bu test de yüksek seviyede laktoz içeren bir sıvı tüketmenizi gerektirir. Daha sonra doktorunuz, düzenli aralıklarla nefesinizdeki hidrojeni ölçer. Normal şartlarda nefesinizdeki hidrojenin az miktarda tespit edilmesi gerekir. Buna karşın, eğer vücudunuz laktozu sindiremiyorsa, laktoz kalın bağırsağınıza ulaşır ve burada mayalanır. Böylece, bağırsaklarda emilen hidrojen ve diğer gazlar solukla açığa çıkar. Nefes testinde yüksek miktarlarda hidrojenin açığa çıkması vücudunuzun laktozu tamamen sindirmediğini gösterir.
Dışkı asit testi. Diğer testlerin uygulanamadığı bebek veya çocuklarda dışkı asit testi uygulanabilir. Sindirilemeyen laktoz kalın bağırsakta mayalanır ve laktik asitle diğer asitlerin oluşmasına neden olur. Bu asitler dışkı örneklerinde tespit edilebilir. Laktoz duyarlılık testi ve hidrojen nefes testi, bebeklerle çocuklar için zararlı olabilir. Bebek ve çocuklar, bu testler için gerekli yüksek dozdaki laktozu hazmedemeyebilir.

Yaşam Tarzı

Yaşam Tarzı ve Doğal İlaçlar

Süt ürünleri tüketimini azaltın

Laktoz duyarlılığı olan kişiler süt ürünleri tüketimini azaltarak belirtilerin ortaya çıkmasını engelleyebilirler.

Birçok kişi için süt ürünleri kalsiyum gibi gerekli vitamin ve besin değerlerini almanın en uygun yoludur. Süt ürünleri tüketimini kesmek yeterli miktarda kalsiyum almayacağınız anlamına gelmez. Birçok diğer gıdada da kalsiyum bulunur. Bu gıdalardan bazıları şunlardır:

Badem
Bok choy (Çin lahanası)
Brokoli
Ekmek ve meyve suyu gibi kalsiyumla zenginleştirilmiş gıdalar
Konserve somon balığı
Karalahana
Soya sütü ve pirinç sütü gibi süt ürünleri
Portakal
Barbunya
Rubarb
Ispanak
Tofu (Bir tür peynir)

Doktorunuzdan size, süt ürünleri içermeyen kalsiyumlu besinler alma konusunda yardımcı olabilecek bir diyetisyen önermesini isteyin.

Süt ürünleri tüketiyorsanız dikkatli olun

Süt ürünlerinden tamamen uzak durmanız gerekli olmayabilir. Laktoz duyarlılığı olan birçok kişi belirtiler ortaya çıkmadan bazı süt ürünlerini tüketebilir. Beslenmenize kademe kademe bazı süt ürünleri ekleyerek süt ürünlerine direncinizi artırabilirsiniz.

Laktoz duyarlılığı belirtilerini en aza indirmek için beslenmenizde yapmanız gereken değişiklikler şunlardır:

Süt ürünleri tüketimini azaltın. Bir kerede yaklaşık olarak yarım bardak sütten fazla süt tüketmeyin. Ne kadar ufak porsiyonlarda süt ürünü tüketirseniz, mide bağırsak sorunlarıyla o kadar az karşılaşırsınız.
Sütü öğünlerinize ekleyin. Sütü tek başına değil diğer gıdalarla birlikte tüketin. Bu, sindirim sürecini yavaşlatır ve laktoz duyarlılığı belirtileriyle karşılaşma riskinizi azaltır.
Farklı süt ürünlerini deneyin. Bütün süt ürünleri aynı oranda laktoz içermez. Örneğin, İsveç peyniri veya çedar gibi katı peynirler az miktarda laktoz içerir ve genellikle belirtilere neden olmaz. Ayrıca, yoğurt gibi süt ürünlerinde üretilmiş gıdaları da tüketebilirsiniz; çünkü yoğurt üretiminde kullanılan bakteriler laktozu parçalayan doğal enzimler üretir.
Laktoz oranı az olan veya laktoz içermeyen ürünler alın. Bu ürünleri süpermarketlerde dondurulmuş süt ürünleri bölümünde bulabilirsiniz.
Gizli laktoza dikkat edin. Süt ve laktoz, gevrek, hazır çorba, salata sosu, süt ürünleri içermeyen krema, işlenmiş et ve kabartma tozu gibi hazır gıdalarda bulunur. Malzeme listesinde süt ve laktoz olup olmadığını kontrol edin. Peynir altı tozu, süt yan ürünleri, yağsız kuru süt tozu ve kuru süt tozu gibi, ürünün içerisinde laktoz bulunduğunu belirten diğer kelimelere göz atın. Laktoz ilaçlarda da kullanılır. Laktoz duyarlılığınız varsa bunu eczacınıza bildirin.
Laktoz enzimi tabletleri veya damlaları kullanın. Laktoz enzimi içeren reçetesiz tabletler veya damlalar, süt ürünlerini sindirmenize yardımcı olabilir. Tabletleri yemek yemeden veya atıştırmadan önce alabilirsiniz. Damlalarıysa sütünüze ekleyebilirsiniz. Buna karşın bu ürünler, laktoz duyarlılığı olan herkes için faydalı değildir.

Alternatif Tıp

Alternatif Yöntemler

Probiyotikler

Probiyotikler, sağlıklı bir sindirim sistemi için gerekli olan ve bağırsaklarsa yaşayan canlı organizmalardır. Probiyotikler aktif ve canlı kültürler olarak yoğurtta ve takviye olarak kapsül formda bulunur. Probiyotikler bazen ishal ve hassas bağırsak sendromu gibi mide-bağırsak durumları için kullanılır ve vücudun laktozu sindirmesine yardımcı olabilir. Probiyotikler genellikle güvenlidir ve diğer yöntemlerin işe yaramadığı durumlarda denenebilir.

İLGİLİ MAKALE