• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Metastatik kanser, vücutta başladığı başka bir yerden sıçramış kanserdir. Kanser hücrelerinin vücudun başka kısımlarına yayıldığı sürece de metastaz denir.

Mikroskop altında metastatik kanser hücreleri genelde orijinal kanser hücreleriyle aynı görünür. Dahası, metastatik kanser hücreleri ve orijinal kanser hücreleri genelde ortak bazı moleküler özellikler taşır, örneğin bazı proteinlerin ekspresyonu ve özel kromozom değişikliklerinin varlığı.

Bazı metastatik kanser türleri güncel tedavilerle tedavi edilebilmesine rağmen çoğu tedavi edilemez. Yine de, metastatik kanserli olan bütün hastalar için tedaviler mevcuttur. Genel olarak, bu tedavilerin temel hedefi kanserin büyümesini kontrol etmek veya ondan kaynaklanan belirtileri geçirmektir. Bazı vakalarda, metastatik kanser tedavileri yaşamı uzatmaya yardımcı olabilir. Fakat kanserden ölen çoğu kişi metastatik kanserden ölmektedir.

Herhangi bir kanser türü metastatik tümör oluşturabilir mi?

Görünürde, kan ve lenf sistemi kanserleri (lösemi, çoklu miyelom ve lemfom) dahil bütün kanserler metastatik tümörler oluşturabilir. Nadir olsa da kan ve lenf sisteminin akciğerlere, kalbe, merkezi sinir sistemine ve başka dokulara metastazı da bildirilmiştir.

Kanser nereye yayılır?

Kanser metastazının en yaygın bölgeleri akciğerler, kemikler ve karaciğerlerdir. Çoğu kanserin vücudun değişik bölgelerine yayılma yeteneği olmasına rağmen, genelde başka bölgelerden çok bir bölgeye yayılırlar. Aşağıdaki tabloda, birçok kanser için soldan sağa azalan sırada lenf nodülleri dışında en yaygın üç metastaz bölgesi görülüyor:

Kanser türü	Ana metastaz bölgeleri
Meme	Akciğerler, karaciğer, kemikler
Kolon	Karaciğer, karınzarı, akciğerler
Böbrek	Akciğerler, karaciğer, kemikler
Akciğerler	Adrenalin bezi, karaciğer, akciğerler
Melanom	Akciğerler, cilt/kas, karaciğerler
Yumurtalık	Karınzarı, karaciğer, akciğerler
Pankreas	Karaciğer, akciğerler, karınzarı
Prostat	Kemikler, akciğerler, karaciğer
Rektum	Karaciğer, akciğerler, adrenalin bezi
Mide	Karaciğer, karınzarı, akciğerler
Tiroit	Akciğerler, karaciğer, kemikler
Rahim	Karaciğer, akciğerler, karınzarı

Kanser nasıl yayılır?

Kanser hücre metastazı genelde şu adımları içerir:

• Yerel işgal: Kanser hücreleri normal dokunun yakınlarını işgal eder.
• İntravazasyon: Kanser hücreleri yakındaki lenf damarının veya kan damarlarının duvarlarını işgal edip o yolla ilerler.
• Dolaşım: Kanser hücreleri lenf sistemi ve vücudun başka bölgelerine kan dolaşımı sayesinde hareket ederler.
• Durma ve ekstravazasyon: Kanser hücreleri uzak bir konumdaki kılcal damarlarda durur veya hareketi kesilebilir. Sonra kılcal damarların duvarlarını işgal edip çevredeki dokuya göç ederler.
• Çoğalma: Kanser hücreleri uzak bir konumda çoğalıp mikrometastaz diye bilinen küçük tümörleri oluştururlar.
• Anjiyojenez: Mikrometastazlar yeni kan damarlarının büyümesini tetikleyip kan kaynağı sağlarlar. Devam eden tümör büyümesi için gerekli oksijen ve besinleri sağlamak için kan kaynağı gerekir.

Lenf sistemi veya kan sistemi kanserleri zaten lenf damarları, lenf nodülleri veya kan damarlarının içinde mevcuttur, bunların hepsi metastazları için gerekmez. Ayrıca, lenf sistemi boyundaki iki konumda kan dolaşımına akar.

Bir kanser hücresinin başarılı biçimde metastaz olma yeteneği onun tekil özelliklerine bağlıdır; orijinal konumdaki bağışıklık sistemi hücreleri dahil kanserojen olmayan hücrelerin özellikleri, lenf sistemi veya kan dolaşımında ve vücudun başka bir kısmındaki son durakta karşılaştığı hücrelerin özellikleri. Bütün kanser hücrelerinin kendiliklerinden metastaz olma yeteneği yoktur. İlaveten, orijinal konumdaki kanserojen olmayan hücreler kanser hücre metastazını engelleyebilir. Dahası, vücudun başka bir kısmına başarıyla ulaşması, metastatik bir tümörün oluşacağını garanti etmez. Metastatik kanser hücreleri, eğer büyürlerse, yeniden büyümeden önce birçok yıl uzak bir bölgede aktif olmayan halde kalabilir (büyümeyebilir).

Belirtiler

Metastatik tümörleri olan bazı kişilerde belirti olmaz. Metastazları röntgen veya başka testlerle bulunur.

Metastatik kanser belirtileri oluştuğunda belirtilerin türü ve sıklığı metastazın boyutu ve konumuna bağlı olacaktır. Örneğin, kemiklere yayılan kanser muhtemelen ağrıya neden olur ve kemik kırılmalarına yol açabilir. Beyne yayılan kanser baş ağrıları, nöbetler ve dengesizlik gibi bir dizi belirtiye neden olabilir. Nefes darlığı akciğer metastazının bir işareti olabilir. Karın şişmesi veya sarılık (cildin sararması) kanserin karaciğere yayıldığını gösterebilir.

Bazen bir kişinin orijinal kanseri ancak bir metastatik tümör belirtilere neden olduğunda keşfedilir. Örneğin, prostat kanseri pelvisindeki kemiklere sıçramış bir adam, prostatındaki orijinal tümöründe herhangi bir belirti yaşamadan önce (kemiklerindeki kanserden kaynaklanan) bel ağrısı çekebilir.

Primer bir kanser olmadan metastatik bir tümör meydana gelebilir mi?

Hayır. Metastatik bir tümör her zaman vücudun başka bir kısmındaki kanser hücrelerinden kaynaklanır.

Teşhis

Birçok vakada, metastatik bir tümör ilk bulunduğunda primer kanser de bulunabilir. Primer kanser araştırması laboratuar testleri, röntgen, bilgisayarlı tomografi (BT) taramaları, manyetik rezonans görüntüleme (MRI) taramaları, pozitron emisyon tomografi (PET) taralamaları ve başka işlemlerdir.

Ne var ki bazı hastalarda, metastatik bir tümör teşhis edilir ama kapsamlı testlere rağmen primer tümör bulunamaz çünkü ya çok küçüktür ya da tamamen bastırılmıştır. Patolog, teşhis edilen tümörün metastaz olduğunu bilir çünkü hücreler, tümörün bulunduğu organ veya dokununkilere benzemez. Doktorlar primer kansere bilinmeyen veya okült (gizli) der ve hastaya bilinmeyen primer kaynaklı kanserleri (CUP) olduğu söylenir.
Teşhis teknikleri sürekli geliştiği için CUP vakalarının sayısı gittikçe azalıyor.

Daha önce kanser tedavisi gören bir kişiye ikinci kez kanser teşhisi konulursa yeni kanser primer kanser midir metastatik kanser midir?

Kanser yeni bir primer kanser olabilir ama çoğu vakada metastatik kanserdir.

Tedavi

Metastatik kanser sistemik tedaviyle (kemoterapi, biyolojik tedavi, hedefleniş tedavi, hormonal tedavi), lokal tedavi (ameliyat, radyasyon terapisi) veya bu tedavilerin birleşimiyle tedavi edilebilir. Tedavi tercihi genelde primer kanserin türüne, metastatik tümörlerin boyutuna, konumuna ve sayısına, hastanın yaşına ve genel sağlığı ve hastanın geçmişte olduğu tedavi türlerine bağlıdır. CUP olan hastalarda, primer kanser bulunmamış olsa bile hastalığı tedavi etmek mümkündür.

Büyümekte olan metastatik kanser için yeni tedaviler var mı?

Evet, araştırmacılar primer ve metastatik kanser hücrelerini öldürmek veya büyümelerini durdurmak için tümörlere karşı bağışıklık sisteminin gücünü artıracak yeni yollar dahil yeni yollar araştırıyorlar. Ek olarak, araştırmacılar metastatik sürecin tek tek adımlarını kesintiye uğratacak yöntemler bulmaya çalışıyorlar.

Yeni bir tedavi hastalara yaygın ölçüde kullanılır hale getirilmeden önce klinik deneylerde (araştırma çalışmalarında) incelenmeleri, hastalık tedavisinde güvenli ve etkili olduklarının bulunması gerekir. Kar amacı gütmeyen örgütler ve birçok başka organizasyon hastaneler, üniversiteler, tıp okulları ve kanser merkezlerinde gerçekleştirilen deneylere sponsor olurlar. Klinik özellikler kanser tedavisini geliştirmede önemli bir adımdır. Önceki klinik denemelerin sonuçları sadece kanser tedavisinde değil tespit, teşhis ve önlenmesinde de ilerleme sağlamıştır. Klinik bir deneyde yer almak isteyen hastalar doktorlarıyla konuşmalıdır.