Nedir

Nedir?

Nominal afazi (anomik afazi, amnezik afazi), sözcükleri ya da isimleri hatırlamakla ilgili ciddi bir sorundur.

Disnomi, sözcükleri hatırlama şeklindeki bu bozukluğun daha az şiddetli bir türüdür. İsim hatırlama sorunlarının neden olduğu öğrenme güçlüklerine genellikle anomi yerine disnomi teşhisi konur.

Anomik afazi (anomi), sözcükleri ya da isimleri hatırlama sorunlarıyla tanımlanan bir afazi türüdür. Kişiler, hatırlayamadıkları ismi ifade etmek için genellikle gereksiz kelimeler kullanırlar (dolambaçlı bir şekilde konuşurlar). Bazen kişi, ipuçları verildiğinde ismi hatırlayabilir. Bu sorunu yaşayanlar, ismi bildikleri halde söyleyemedikleri zaman çoğunlukla sinirlenirler. Ancak, kişi doğru gramerle konuşabilir, ama asıl sorun bir nesneyi ya da kişiyi tanımlamak için doğru sözcükleri bulmaktır.

Bazen kişiler bir nesneyle ne yapıldığını bilebilirler ama yine de bu nesneyi adlandıramazlar. Örneğin, bir portakal gösterildiğinde ve buna ne ad verildiği sorulduğunda, kişi bu nesnenin soyulup yenebildiğini farkında olabilir ve bunu hareketlerle, hatta sözel tepkilerle gösterebilir. Ancak, kişinin portakalın “rengini” söyleyip söyleyemeyeceği bilinmez.

Türler

Averbi, kişinin sadece fiilleri hatırlamakta zorluk yaşadığı özel bir anomik afazi türüdür. Bu durum, Broca bölgesinde ya da yakınında frontal korteksin zarar görmesi sebebiyle oluşur. Averbi yaşayan kişiler, eylem sözcüklerini hatırlayamadıkları ya da söyleyemedikleri gibi, nesneleri adlandırmakta da sorunlar yaşarlar.

Aleksi, kişinin, okumada ve okuduğunu anlamada sorun yaşadığı bir başka anomik afazi türüdür. Aleksi hastalarındaki lezyonlar sol posterior inferior temporal bölgededir.

Anominin bir başka türü de renk anomisidir. Bu durumda hasta, renkleri ayırt edebilir, ama renkleri adlarıyla tanımlayamaz ya da bir nesnenin rengini söyleyemez. Bu kişiler, renkleri kategorilere ayırabilir, ama onları adlandıramaz.

Sebepler

Anomi, beynin parietal ya da temporal lobundaki çeşitli bölgelerin hasar görmesi sebebiyle oluşur. Bu hasarlar beyin travması, inme ya da bir tümör sebebiyle olabilir. Bu olgu türü oldukça karmaşık olabilir ve genellikle beynin çeşitli bölgeleri arasındaki bir veya birden fazla yolda bir aksama olur.

Anomik afazinin asıl sebepleri tam bilinmese de, birçok araştırmacı, bu duruma katkıda bulunan faktörler olduğunu görmüştür. Beyninin sol yarı küresi hasar görmüş kişilerde, anomik afazi oluşmasının daha muhtemel olduğu bilinmektedir. Beyindeki konuşma üretimi merkezi olan Broca bölgesi, konuşmayla ilgili sorunların kaynağı olarak ilişkilendirilmiştir ve fonksiyonel manyetik rezonans görüntülemenin (FMRG) kullanılmasıyla, Broca bölgesi konuşma tekrarı sorunlarıyla ilişkilendirilmiştir (bu genellikle anomik hastaları incelemek için kullanılır). Bazı uzmanlarsa beynin konuşmayı kavrama bölgesi olan Wernicke alanının hasar görmesinin anomiyle ilişkili olduğuna inanır; çünkü hastalar işittikleri sözcükleri anlayamazlar.

Yeni bilgiler, yay demetinin asıl fonksiyonu, Wernicke alanıyla Broca alanı arasında bağlantı kurmayı içermese de, sistemin hasar görmesinin konuşma sorunlarına neden olduğunu göstermiştir; çünkü konuşmayı kavrama ve konuşma üretimi bölgeleri bu sistem aracılığıyla birbirine bağlıdır. Bazı araştırmalarda, sağ elini kullanan kişilerde dil merkezinin %99 oranında sol yarıkürede olduğu görülmüştür; bu yüzden, anomik afazi neredeyse sadece sol yarıkürenin hasar görmesi sonucu oluşur. Ancak, sol elini kullanan kişilerde, dil merkezi yaklaşık %60 oranında sol yarı kürededir; bu yüzden, anomik afazi, sol elini kullanan kişilerde sağ yarı kürenin hasar görmesiyle oluşabilir. Bu nedenle, anominin kesin sebebi bilinmemektedir; fakat araştırmalar cevaba odaklanmıştır.

Testler

Anomik afazinin olup olmadığını anlamanın en iyi yolu sözlü testlerin yanı sıra görüntüleme testlerinin de kullanılmasıdır. Bu iki testin bir arada uygulanması en etkili yöntem olarak görünmektedir. Bu testler tek başına uygulandığında yanlış pozitifler ya da yanlış negatifler verecektir. Örneğin, sözel test, bir konuşma bozukluğu olup olmadığını ve sorunun konuşma üretiminde mi yoksa kavramada mı olduğunu anlamak için uygulanır. Ama Alzheimer hastalarında, anomiden ziyade bunamayla ilgili konuşma sorunları vardır. Görüntüleme testi (daha ziyade MRG), lezyonun yerinin saptanması ya da beyindeki bozulmanın görülmesi için idealdir. Ancak, tek başına görüntülemeyle anomi teşhisi konulamaz; çünkü lezyonlar, beyaz maddeye zarar verecek kadar derinde olmayabilir ya da yay demetine zarar vermeyebilir. Ancak, anomik afazinin beyinde belli bir lezyon konumuyla ilişkilendirilmesi çok zordur. Bu yüzden, konuşma testleriyle görüntüleme testlerinin birlikte yapılmasıyla en yüksek hassasiyet ve kesinlik elde edilir.

Fakat hastanın konuşma tekrarı testinde gereken sözcükleri ya da cümleleri işitememesi durumunda bir işitme testinin de yapılması önemlidir. Konuşma testlerinde, kişiden, alışılmış sözcüklerden oluşan bir cümleyi tekrar etmesi istenir ve eğer kişi, sözcüğü tanımlayamazsa, ama onu tarif edebilirse anomik afazi olma olasılığı yüksektir. Ancak tamamen emin olmak için, bu test, kişi MRG taramasındayken yapılır ve lezyonların kesin konumları ve konuşmayla etkinleşen bölümler saptanır. Günümüzde daha basit ya da ucuz bir seçenek bulunmasa da, lezyonun yerinin saptanması ve konuşma tekrarı testleri anomik afaziyi teşhis etmenin temel yöntemleridir.

Tedavi

Ne yazık ki, anomik afaziyi tamamen iyileştirmenin bir yöntemi yoktur. Ancak, sözcük bulma yeteneklerini geliştirmeye yardımcı olan tedaviler vardır. Anomili bir kişi cins isimler, özel isimler, fiiller vb gibi birçok sözcük türünü hatırlamakta zorluk çekse de, birçok araştırma, nesne isimleri konusunda tedavinin rehabilitasyon araştırmalarında umut vaat etmiş olduğunu göstermiştir. Tedavi, resimler gibi görsel eğitim araçlarını içerir ve hastadan nesneyi ya da eylemi tanımlaması istenir. Ancak, eğer bu mümkün değilse, hastaya, aynı resim bu kez etrafında resimdeki nesne ya da eylemle ilgili sözcüklerle birlikte gösterilir. Bu süreç boyunca olumlu teşvik sağlanır. Bu tedavi, tedavi sırasında sözcük bulmada bir artış olduğunu gösterir; ancak, rehabilitasyon döneminden iki hafta sonra sözcükleri tanımlayabilmede azalma görülmüştür. Bu yüzden, temelden itibaren gelişme görülmesi amacıyla, sözcük bulma yetenekleri için rehabilitasyonun sürekli olması gerekir. Araştırmalar, fiillerin, rehabilitasyonla bile, hatırlanmasının ya da tekrarlanmasının daha zor olduğunu gösterir.

Yaşam Tarzı

Yaşam tarzı

Bu bozukluk, bu durumda olan ve olmayan kişiler için oldukça sinir bozucu olabilir. Anomik afazili kişi sözcüğü bilse de, onu hatırlayamayabilir ve bu durum, sohbette bulunan herkes için çok zor olabilir. Ancak, sabırlı olmak ve hastayla birlikte çalışmak önemlidir; böylece hasta, konuşması konusunda özgüven kazanabilir. Olumlu pekiştirmeler faydalıdır.

İLGİLİ MAKALE