• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi

Nedir

Nedir

Tiroid nodülleri, tiroid içinde oluşan katı ya da sıvıyla dolu kitlelerdir. Tiroid bezi, boynun altında, Adem elmasının (gırtlak çıkıntısı) hemen aşağısında yer alan küçük bir bezdir.

Tiroid nodüllerinin büyük çoğunluğu kanserli değildir ve şikayetlere neden olmaz. Nodüllerin küçük bir yüzdesi kanserlidir.

Doktorunuz rutin bir muayenede fark etmediği sürece genellikle troid nodülünüz olduğunu anlamazsınız. Ama bazı tiroid nodülleri nefes borunuza baskı yapacak kadar büyüyebilir ve yutkunmada rahatsızlığa ya da zorluğa neden olur.

Tedavi seçenekleri, tiroid nodülünün türüne bağlıdır.

Belirtileri

Belirtiler

Birçok tiroid nodülü herhangi bir belirtiye neden olmaz. Ama bazen, bazı nodüller o kadar büyür ki onları hissedebilir ve boynunuzun altındaki şişkinliği görebilirsiniz.

Bu nodüller tıraş olurken ya da makyaj yaparken belli olabilir. Bazen erkekler gömlek yakalarının çok sıktığını hissettikleri zaman bir nodülün varlığından haberdar olurlar.

Bazı durumlarda, tiroid nodülleri çok fazla tiroksin üretir (genellikle tiroid bezi tarafından salgılanan bir hormon). Fazla tiroksin aşağıdaki gibi bazı sorunlara neden olabilir:

• Açıklanamayan, ani kilo kaybı
• Sinirlilik
• Hızlı ya da düzensiz kalp atışı

Tiroid nodülleri nadiren kanserli (habis) olur. Fakat eğer aşağıdakiler mevcutsa nodülün kanserli olma ihtimali yüksektir:

• Hızlı büyüyorsa ve sertlik varsa
• Sesinizin kısılmasına ya da yutkunurken veya nefes alırken zorluğa neden oluyorsa.
• Çeneninizin altında ya da boynunuzda büyümüş lenf düğümlerine neden oluyorsa

Doktora Ne Zaman Başvurmalı?

Birçok tiroid nodülü kanserli olmamasına ve sorun yaratmamasına rağmen, doktorunuzdan boynunuzdaki olağandışı herhangi bir şişliği değerlendirmesini isteyin (özellikle nefes almada ya da yutkunmada zorluk yaşıyorsanız). Ayrıca eğer aşağıdaki gibi hipertiroidizm belirtileri oluşursa doktorunuza başvurun:

• İştahınız normal ya da artmış olsa da, ani kilo kaybı
• Kalbinizin küt küt atması
• Uyumada güçlük
• Kas zayıflığı
• Sinirlilik ya da alınganlık

Sebepleri

Sebepler

Tiroid bezi, kelebek kanatlarına benzeyen iki lobdan meydana gelir. Tiroid, yediğiniz besindeki iyotu alır ve onu, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) adlı iki temel hormonu üretmek için kullanır. Bu hormonlar vücudunuzun yağ ve karbonhidratları kullanma hızını ayarlar; vücut ısısını kontrol etmeye yardımcı olur; kalp atışınızı etkiler ve protein üretiminin düzenlenmesine yardımcı olur. Tiroid bezi aynı zamanda, kandaki kalsiyum miktarını düzenleyen bir hormon olan kalsitonini üretir.

Çoğu nodülün oluşumunun nedeni bilinmiyor. Ama bazılarında aşağıdaki faktörlerin bir rolü olabileceği düşünülüyor:

• Beslenmede iyot eksikliği
• Haşimato hastalığı (tiroid bezinin kronik iltihabına ve az çalışmasına [hipotiroidzm] neden olan otoimmün bir bozukluk)       
• Tiroid uyarıcı hormon (TSH) salgılayan genetik bir reseptör bozukluğu
• Çocuklukta başınıza ya da boynunuza uygulanan radyasyon tedavileri

Tiroid bezinde birkaç tür nodül oluşabilir:

• Kolloid nodül. Birçok tiroid nodülü kolloid türü nodüllerdir. Bunlar normal tiroid dokusunun aşırı büyümesiyle oluşur ve kanserli değildir. Bir ya da daha fazla kolloid nodülünüz olabilir. Bu nodüller büyüse de, tiroid bezinin dışına yayılmaz.
• Foliküler adenom. Bu nodül türü de iyi huyludur.
• Tiroid kisti. Sıvıyla dolu bu tiroid bölgelerinin çapı yaklaşık8 mm ila25 mm ya da daha fazla olabilir. Birçok tiroid kisti tamamen sıvıyla doludur. Ama kompleks kist adı verilen bazı kistlerde katı maddeler de bulunur. Sıvıyla dolu kistler çoğunlukla iyi huyludur, ama kompleks kistler bazen habis olabilir.          
• İltihaplı nodüller. Bu durum, bazen tiroid bezinin kronik iltihaplanmasının (tiroidit) sonucunda meydana gelir. Tiroiditin seyrek görülen bir türü olan subakut tiroidit, tiroid bezinde şiddetli ağrıya neden olur. Diğer türleri ağrısızdır ve bazen hamilelikten sonra ortaya çıkar.  
• Tiroid kanseri. Bir nodülün habis olma ihtimali az olsa da, eğer ailenizde tiroid kanseri ya da diğer iç salgı bezleriyle ilgili kanser varsa; 30 yaşından genç ya da 60 yaşından büyükseniz; erkekseniz ya da baş ya da boyun bölgesinden radyasyon tedavisi görmüşseniz kanser olma riskiniz daha fazladır. Habis nodüller genellikle büyük ve sert olur ve boyunda rahatsızlığa ya da ağrıya neden olabilir.
• Multinodüler guatr. Guatr, tiroid bezinin büyümesini anlatmak için kullanılan bir terimdir. Birkaç tiroid nodülünün varlığı gibi bazı faktörler guatra neden olabilir. Multinodüler guatr olarak adlandırılan bu durum boğazda kasılma hissine ve nefes almada ya da yutkunmada güçlüğe neden olabilir.
• Aşırı çalışan tiroid nodülü (toksik adenom, toksik multinodüler guatr, Plummer hastalığı). Bu nodüller büyür ve TSH’nin etkisinden bağımsız olan tiroid hormonları üretir. TSH, hipofiz bezi tarafından salgılanan bir maddedir ve tiroid hormonlarının üretimini düzenler.

Aşırı çalışan tiroid nodülleri, kanda yüksek tiroksin düzeylerinin yanı sıra düşük TSH seviyelerine ya da TSH’nin yokluğuna neden olur. TSH reseptörlerinin genetik bir bozukluğu, bu nodüllerin aşırı çalışmasında rol oynayabilir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Tiroid nodülleri sık görülür. İnsanların yarısında bir tiroid nodülü bulunabilir. Birçok tiroid nodülünün kesin sebebi bilinmese de, bazı faktörlerin riski artırdığı görülür:

• Kalıtım. Eğer ebeveynlerinizden birinde ya da kardeşinizde tiroid nodülleri varsa, sizde de oluşma ihtimali fazladır.
• Yaş. Tiroid nodüllerinin oluşma ihtimali yaşlandıkça arttığı için, tiroid dokusunda bazı değişiklikler ortaya çıkabilir.
• Cinsiyet. Kadınlarda tiroid nodülleri oluşma olasılığı erkeklere göre daha fazladır.
• Radyasyona maruz kalma. 1940 ve 1950’li yıllarda çocuklar, gençler, hatta yeni doğan bebekler akne ya da bademciklerin büyümesi gibi tehlikesiz durumlarda genellikle radyasyonla tedavi ediliyorlardı. Eğer bir zamanlar akne gibi bir sorundan dolayı boynunuza ya da başınıza radyasyon tedavisi uygulandıysa, tiroid nodüllerinin oluşma riski yüksektir. Ayrıca eğer nükleer silahların denenmesi sırasında ya da nükleer santral kazalarında havaya salınan radyoaktif parçacıklara maruz kalmışsanız, yine tiroid nodüllerin oluşma riski yüksektir.
• Bazı tiroid sorunları. Nodüllerin, tiroiditis (tiroid bezinin kronik iltihabı) olan ya da tiroidit geçirmiş kişilerde oluşma olasılığı daha fazladır.

Komplikasyonları

Komplikasyonları

Birçok tiroid nodülü kanserli değildir, ama bazen ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir. Büyük nodüller, yani multinodüler guatr, yutkunmayı ya da nefes almayı zorlaştırabilir. Bir nodül ya da guatr, tiroid hormonu ürettiği zaman ciddi sorunlar görülür ve hipertiroidizme neden olur.

Kilo kaybı, kaslarda zayıflık, sıcağa tahammülsüzlük, endişe ya da asabiyet gibi belirtilere ek olarak, hipertiroidizm aynı zamanda şu komplikasyonlara da neden olabilir:

• Kalple ilgili sorunlar. Bunlar hızlı kalp atışı, kalp ritm bozukluğu (atrial fibrilasyon) ve konjestif kalp yetmezliğidir (kalbin, vücudun ihtiyaçlarını karşılamak için yeterli kanı sağlayamayacak kadar güçsüz hale gelmesi).
• Zayıf, kırılgan kemikler (osteoporoz). Kemiklerin kuvveti kısmen, içerdiği kalsiyumun ve diğer minerallerin miktarına bağlıdır. Çok fazla tiroid hormonu, vücudun, kemiklere kalsiyum sağlama yeteneğini zayıflatır. Aslında hipertiroidizm genellikle, osteoporozun herhangi başka bir belirtisi oluşmadan önce kemikleri etkiler. Bu durum özellikle, zaten yüksek osteoporoz riskine sahip menopoz sonrası dönemdeki kadınlar için geçerlidir.
• Tiroid krizi. Bu durum, belirtilerin aniden ve hayati tehlike içeren bir şekilde şiddetlenmesidir ve derhal tıbbi müdahale gerektirir.

Muayenesi

Randevuya Hazırlık

Eğer bir ya da daha fazla tiroid nodülü teşhis edildiyse, muhtemelen bir endokrinologa (endokrin bozukluklarında uzman bir doktor) gitmeniz gerekecektir. Randevunuzdan en iyi şekilde yararlanmak için şu önerileri dikkate alın:

• Randevu öncesindeki kısıtlamalardan haberdar olun. Randevunuzu alırken, tanı testlerine hazırlık için önceden yapmanız gereken bir şey olup olmadığını sorun.
• Yaşadığınız tüm belirtileri yazın. Sorununuzla alakasız görünse bile, bütün belirtileri ve değişiklikleri yazın.
• Önemli kişisel bilgilerinizi yazın. Hayatınızda son zamanlarda meydana gelen değişiklikleri ya da strese neden olan diğer şeyleri not edin.
• Önemli tıbbi bilgilerinizin bir listesini yapın. Son zamanlarda geçirdiğiniz ameliyatları, kullandığınız tüm ilaçların isimlerini ve teşhis edilmiş diğer sorunlarınızı yazın.
• Doktorunuza soracağınız soruları not edin. Örneğin, sorunlu olmayan nodüllerin tedavi edilmesi gerekir mi ve bunlar için hangi tedavi seçenekleri vardır?

Testleri

Testler ve Teşhis 

Bazen bir tiroid nodülünü kendiniz görebilir ya da hissedebilirsiniz (genellikle Adem elmasının gırtlak çıkıntısının hemen altında ve sağında ya da solunda). Ancak birçok nodül, doktorunuz rutin bir muayenede boynunuzu kontrol ederken fark edilir. Doktorunuz tiroidinizi muayene ederken muhtemelen sizden yutkunmanızı isteyecektir; çünkü tiroid bezindeki bir nodül genellikle yutkunma sırasında yukarı ve aşağı doğru hareket edecektir. Oysa, boynun diğer kısımlarında oluşan bir nodül hareket etmez.

Bazen bir tiroid nodülü, başınızda ya da boynunuzdaki bir başka sorunu kontrol etmek için uygulanan ultrason, bilgisayarlı tomografi ya da manyetik rezonans görüntüleme (MR) gibi bir testte ortaya çıkar. Bu şekilde saptanan nodüller genellikle fiziksel muayene sırasında bulunan nodüllerden daha küçüktür.

Ek Testler

Bir nodül bulunduğunda, doktorunuz onun habis olup olmadığını ya da tiroid işlev bozukluğuyla ilişkisini belirlemek isteyecektir. Bu yüzden aşağıdaki testlerden bazılarını yaptırmanız gerekebilir:

• Tiroid fonksiyon testleri. Tiroid bezi, tiroksin ve triiyodotironin gibi iki temel hormon üretir. Bu hormonların salgılanma hızı, tiroid bezi, hipofiz bezi ve hipotalamustan (vücudun termostatı işlevini gören beynin alt kısmındaki bir bölge) oluşan bir sistemle kontrol edilir. Tiroksin, triiyodotironin ve tiroid uyarıcı hormonun (hipofiz bezi tarafından salgılanır) kandaki seviyesini ölçen testler, tiroidin çok fazla ya da çok az tiroksin üretip üretmediğini gösterebilir. Ama bu testler nodülün iyi huylu ya da habis olup olmadığını tespit edemez.
• İnce iğne aspirasyon biyopsisi. Bu test, iyi huylu ve habis tiroid nodüllerinin ayırtedilmesi için en hassas testtir. Bu işlem sırasında doktorunuz, nodüle, kan alımında kullanılan iğnelerden çok daha küçük, ince bir iğne sokar ve hücre örnekleri alır. Doktorunuzun muayenehanesinde gerçekleştirilen bu işlem yaklaşık 20 dakika sürer ve birkaç riski vardır. Doktorunuz muhtemelen tek bir nodülden birkaç örnek alacaktır. Eğer birden çok nodülünüz varsa, doktorunuz genellikle bunlardan da örnekler alır. Çoğunlukla doktor, iğnenin yerleştirilmesinde yardımcı olması için ultrason kullanacaktır. Alınan örnekler daha sonra bir laboratuara gönderilir ve mikroskop altında incelenir.

Bu işlemle teşhis edilen birçok nodül iyi huyludur. Bu nodüller büyüyebilir, ama kanserli değildir ve tiroid bezinin dışına yayılmaz. Biyopsi yapılmış nodüllerin küçük bir yüzdesi kanserlidir. Bu teşhis, her hücrenin özelliklerine ve normal tiroid dokusundan farklı olan hücre kümelerinin şekillerine dayanır. Bazı durumlarda bir patolog bir biyopsi örneğinden özel kanser türlerini saptayabilir.

Bazen bir nodülün iyi huylu ya da habis olduğunu kesin olarak belirlemek için alınan örnekte yeterli hücre olmayabilir. Bu durumda testi tekrarlatmanız gerekebilir. Bazı biyopsilerde test sonuçları şüpheli ya da belirsiz olur. Yani nodülün kanserli olup olmadığı, biyopsi örneğiyle kesin olarak belirlenemez. Tekrarlanan biyopsiler genellikle şüpheli vakalarda faydalı değildir. Bu yüzden kesin bir teşhis için yapılacak şey, nodülün ameliyatla çıkarılması olabilir.

• Ultrason. Bu görüntüleme tekniğinde, radyasyondan ziyade yüksek frekanslı ses dalgaları kullanılır. Bu teknik, nodüllerin şekli ve yapısı hakkında en iyi bilgiyi sağlar. Ayrıca kistleri katı nodüllerden ayırt etmek ve çok sayıda nodülün olup olmadığını belirlemek için uygulanır ve biyopside bir kılavuz olarak kullanılabilir.
• Tiroid taraması. Bazen tiroid nodüllerinin değerlendirilmesi için tiroid taraması yapılabilir. Bu testte dirseğin iç kısmındaki damara radyoaktif iyot izotopu enjekte edilir. Daha sonra siz bir masaya uzanırken, özel bir kamera, tiroidin bir görüntüsünü bilgisayar ekranına aktarır.

Fazla tiroid hormonu üreten nodüller (sıcak nodüller) taramada ortaya çıkar; çünkü bunlar normal tiroid dokusuna nazaran daha fazla izotop alır. Soğuk nodüller işlevsizdir ve taramada eksik alanlar ya da boşluklar olarak görülür. Sıcak nodüller neredeyse her zaman kansersizdir; ama soğuk nodüllerin yaklaşık yüzde beşi kanserlidir.

Tiroid taramasının dezavantajı, iyi huylu ve habis soğuk nodüller arasında ayrım yapamamasıdır. Tiroid taramasının süresi, izotopun tiroid bezine ne kadar sürede ulaştığına bağlıdır. Boynunuzda biraz rahatsızlık olabilir, çünkü tarama sırasında boyun geriye doğru uzatılır ve ayrıca az miktarda radyasyona maruz kalırsınız.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Tiroid nodülünün türüne bağlı olarak, tedavi seçenekleri şunları içerebilir:

• Yakın izlem. Eğer biyopside iyi huylu tiroid nodülü görülürse, doktorunuz durumunuzu izlemeyi önerebilir. Bu genellikle, düzenli aralıklarla fiziksel bir muayene ve tiroid fonksiyon testlerinin yapılması anlamına gelir. Ayrıca nodül büyürse bir başka biyopsi yaptırmanız gerekebilir. Eğer iyi huylu bir tiroid nodülünde değişiklik olmazsa, dikkatli bir izleme dışında tedaviye hiç ihtiyacınız olmayabilir. Eğer bu yöntemden rahatsızsanız ya da diğer seçenekler hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyorsanız doktorunuza danışın.
• Tiroid hormonunu baskılama tedavisi. Bu işlem iyi huylu bir nodülün, levotiroksinle tedavisini içerir. Levotiroksin, tiroksinin hap şeklinde sentetik bir formudur. İlave tiroid hormonunun verilmesi, hipofize daha az TSH (tiroid dokusunun büyümesini harekete geçiren hormon) üretmesi sinyalini verecektir. Bu, teoride iyi bir fikir olsa da, levotiroksin tedavisi tartışmalı bir konudur. Tedavinin nodülleri daima küçülttüğüne dair kesin bir kanıt yoktur. Hatta iyi huylu nodüllerin küçültülmesinin gerekli olup olmadığı da tartışmalıdır.
• Radyoaktif iyot. Doktorlar aşırı çalışan adenomların ya da multinodüler guatrların tedavisinde çoğunlukla radyoaktif iyot kullanırlar. Kapsül ya da sıvı şeklinde alınan radyoaktif iyot, tiroit bezi tarafından emilir ve genellikle 2-3 ay içinde nodüllerin küçülmesine ve hipertiroidizm belirtilerinin geçmesine neden olur.

Nodüller yok olunca tiroid hormonu kan dolaşımına salgılandığı için, nadir vakalarda şikayetler tedaviden sonra birkaç gün ya da birkaç hafta için kötüleşebilir. Ayrıca boyunda hassasiyet ya da boğaz ağrısı oluşabilir. Bu tedavi, sonunda tiroid aktivitesinin oldukça yavaşlamasına neden olduğu için hipotiroidizm gelişebilir.

• Ameliyat. Habis nodüllerin olağan tedavisi ameliyattır. Çoğunlukla nodülle beraber tiroid dokusunun büyük bir bölümü de çıkarılır. Bazen bariz bir şekilde iyi huylu olan bir nodül, özellikle nefes almayı ya da yutkunmayı zorlaştıracak kadar büyükse ameliyat gerektirebilir. Ameliyat aynı zamanda büyük multinodüler guatrı olan kişiler için de en iyi seçenek olarak düşünülür (özellikle guatr hava yollarında,  boğazda ya da kan damarlarında baskı yapıyorsa). Biyopside belirsiz ya da şüpheli teşhisi konmuş nodüllerin de, kanser belirtileri bakımından daha kapsamlı incelenebilmesi için ameliyatla çıkarılması gerekir.

Tiroid ameliyatının riskleri, ses tellerini kontrol eden sinirlerin ve paratiroid bezlerinin (kanda kalsiyum seviyesini kontrol etmeye yardımcı olan ve tiroid bezinin arkasında bulunan dört küçük bez) hasar görmesidir. Tiroidektomiden (tiroit bezinin çıkarılması) sonra vücudunuza normal miktarda tiroid hormonu sağlamak için ömür boyu levotiroksin tedavisine ihtiyaç duyarsınız.