Nedir
Tüp bebek üreme sorunlarını tedavi etmek ve gebe kalmaya yardımcı olmak için kullanılan bir yöntemdir. Laboratuvar ortamında döllenmede olgun yumurta yumurtalıklarınız alınır ve laboratuvarda sperm tarafından döllenir. Daha sonra döllenmiş yumurta (embriyo) ya da yumurtalar rahminize yerleştirilir. Laboratuvar ortamında döllenmenin bir döngüsü yaklaşık iki hafta sürer.Tüp bebek teknikleri üreme uygulamaları arasındaki en etkili yöntemdir. İşleme göre bu uygulama, kendi yumurtanız ve eşinizin spermiyle, donör yumurta, donör sperm veya donör embriyolar kullanılarak yapılabilir. Bazı durumlarda, bir taşıyıcı anneden (onun rahmine embriyo yerleştirilen bir kadın) faydalanılabilir.
Laboratuvar ortamında döllenme kullanarak sağlıklı bir bebeğe sahibi olma olasılığınız, yaş ve kısırlık nedeni gibi birçok faktörlere bağlıdır. Buna ek olarak, tüp bebek, zaman alıcı, pahalı ve invaziv olabilir. Rahminize birden fazla embriyo yerleştirilirse bu işlem çoklu hamilelikle sonuçlanabilir.
Doktorunuz tüp bebek işlemlerinin nasıl gerçekleştiğini, potansiyel riskleri ve kısırlık tedavisinde bu yöntemin sizin için uygun olup olmadığını açıklayabilir.
Neden Yapılmalı
Tüp bebek kısırlık için olası bir tedavi seçeneğidir. Kısırlığın nedenlerine bağlı olarak siz ve partneriniz tüp bebek tedavisine başlamadan önce yumurta üretiminizi (süperovulasyon) ve spermin rahim içine doğrudan yerleştirildiği bir işlem olan rahim içi inseminasyonu artırmak için doğurganlık ilaçları da dahil, daha az invaziv olan tedavi seçeneklerini deneyebilirsiniz. Tüp bebek zaman zaman 40 yaş üzeri kadınlara kısırlık tedavisinde ilk seçenek olarak sunuluyor. Eğer sağlık durumunuz izin veriyorsa siz de tüp bebek tedavisi görebilirsiniz.Örneğin, sizde veya eşinizde aşağıdakiler varsa tüp bebek bir seçenek olabilir:
- Fallop borusu zarar görmüş veya tıkanmışsa. Fallop borusunun zarar görmesi veya tıkanması bir yumurtanın döllenmesini ya da embriyonun rahmin içine gitmesini zorlaştırır.
- Yumurtlama bozuklukları. Yumurtlama seyrekse veya hiç olmamışsa, döllenme için daha az sayıda yumurta mevcuttur.
- Prematür yumurtalık yetmezliği. Prematür yumurtalık yetmezliği 40 yaşından önce normal yumurtalıkların işlevini yitirmesidir.Eğer yumurtalık yetmezliği yaşamaya başlarsanız normal miktarda östrojen hormonu salgılayamaz ya da düzenli olarak yumurta üretemezsiniz.
- Endometriyoz.Rahim dokusu implantasyon yoluyla yerleştirildiği zaman ya da rahim dışında geliştiği zaman endometriyoz meydana gelir, bu da sıklıkla yumurtalık, rahim ve fallop borularının işlevlerini etkiler.
- Rahim fibroidleri. Fibroidler, rahim duvarındaki iyi huylu tümörlerdir ve 30'lu-40'lı yaşlardaki kadınlarda sıkça görülür. Fibroidler döllenmiş yumurta implantasyonuyla engellenebilir.
- Önceki tüpün sterilizasyonu. Eğer bir tüp ligasyonunuz varsa ve hamile kalmak istiyorsanız, tüp bebek tüp ligasyonunu tersine çevirecek bir alternatif olabilir. Tüp ligasyonu, hamile kalmamak için fallop tüplerinizin kesildiği veya kalıcı olarak engellendiği bir tür sterilizasyondur.
- Kalitesiz sperm üretimi veya işlevi. Aşağı-yukarı sperm konsantrasyonu, spermin yavaş hareketi ya da spermin boyut ve biçimindeki anormallikler spermin yumurtayı döllemesini zora sokar.
- Açıklanamayan kısırlık. Açıklanamayan kısırlık, kısırlık için herhangi bir neden bulunamadığı anlamına gelir.
- Genetik bozukluk. Eğer sizin ya da eşinizin çocuğunuza genetik bir bozukluk geçirme riskiniz varsa bu durum, tüp bebek tedavisini içeren bir işlem olan preimplantasyon genetik tanı için aday olduğunuzu gösterir. Yumurtalar alındıktan ve döllendikten sonra genetik sorunolup olmadığının anlaşılması için taranır. Sahte genleri içermeyen embriyolar implante edilebilir.
- Diğer sağlık koşulları. Radyasyon ya da kemoterapi gibi gebeliğinize zarar verebilecek kanser tedavisi görmek üzereyseniz gelecekte tüp bebek bir seçenek olabilir. Kadınların yumurtalıklarından yumurtalar alınır, laboratuvar ortamında döllenme yöntemiyle döllenir, dondurulur ve sonra kullanılmak üzere saklanır. Erkekler de sperm numunelerini dondurup daha sonra kullanmak üzere saklayabilir. Buna ek olarak, fallop tüpleri ve işlevsel bir rahim olması veya hamile kalmanın büyük bir taşıdığı kadınlar tüp bebek yöntemi için aday olabilir.
Riskler
Tüp bebek döngüsünün belirli adımları potansiyel riskler taşır, bunlardan bazıları:- Over hiperstimülasyon sendromu. İnsan koryonik gonadotropini (İKG) gibi enjekte edilebilen doğurganlık ilaçları yumurtalıklarınızda şişme ve ağrıya neden olacak over hiperstimulasyon sendromuna yol açabilir. Bulgular ve belirtiler hafif karın ağrısı, şişkinlik, bulantı, kusma ve ishaldir ve bu şikayetler genellikle bir hafta kadar sürer. Eğer hamileyseniz bu belirtiler birkaç hafta sürebilir. Nadirende olsa, hızlı kilo artışına ve nefes darlığına neden olabilecek over hiperstimulasyon sendromunun şiddetli bir formuna yol açabilir.
- Çoğul gebelikler. Tüp bebekte rahminize birden fazla embriyo yerleştirildiği takdirde çoğul doğum yapma riskiniz artar. Çoğul gebelikler erken doğum yapma riskinizi ve tekil gebeliğe göre düşük yapma oranınızı büyük ölçüde artırır.
- Yumurtalık kanseri.Bazı doğurganlık ilaçları kullanımı yumurtalık kanseri riskini artırabilir. Koşullara bağlı olarak, doktorunuz klomifen sitrat kullanımınızı sınırlandırmayı önerebilir.
- Yumurta retrieval işlem komplikasyonları. Nadiren, yumurta almak için bir iğne kullanımı kanamaya, enfeksiyona neden olur veya bağırsağa, mesaneye ya da kan damarlarına zarar verir. Bazı yumurta alımı işlemleri için de kullanılan genel anesteziyle artan riskler de doğurabilir.
- Erken doğum ve düşük doğum ağırlığı. Araştırmalar gösteriyor ki tekil ya da çoğul ebelik olması fark etmez, tüp bebek yöntemi bebeğinizin erken doğma riskini ya da düşük yapma riskinizi biraz daha artırıyor.
- İlk trimestre kanama. Bazı araştırmalara göre; ilk trimestre dönemdeki kanama tüp bebek yöntemi kullanan kadınlarda daha sık görülür.
- Düşük. Düşük oranı, taze embriyolarla yapılan tüp bebek yöntemiyle hamile kalan kadınlarla doğal yöntemlerle hamile kalan kadınlarla hemen hemen aynıdır. Bu oran, %15 ila 20’dir. Tüp bebek tedavisi sırasında dondurulmuş embriyo kullanmak düşük yapma riskini artırır.
- Dış gebelik. Tüp bebek yöntemini kullanan kadınların yaklaşık %2’si yumurtanın rahmin dışına, genellikle de bir fallop borusuna yerleştirilmesi sonucu dış gebelik yaşarlar. Tüpü zarar görmüş ya da tıkanmış veya daha önce dış gebelik yaşamış kadınlar daha çok risk altındadırlar.
- Doğum kusurları. Bazı araştırmalar, kalp ve sindirim sorunları, yarık dudak ve damak gibi sorunların tüp bebek yöntemiyle dünyaya getirilmiş bebeklerde daha çok görüldüğünü gösterir. Ama daha ileri çalışmalara ihtiyaç duyuluyor.
- Stres. Tüp bebek kullanımı, finansal, fiziksel ve duygusal açılardan oldukça yıpratıcıdır. Kısırlık tedavisindeki iniş, çıkışlarda danışmanlarınızın, ailenizin, arkadaşlarınızın ve eşinizin desteği size yardımcı olacaktır.
Nasıl Hazırlanacaksınız
Bir tüp bebek kliniği seçeceğiniz zaman size birçok seçenek sunulur. Unutmayın! Bir kliniğin başarı oranı hastaların yaşına, her tüp bebek döngüsü sırasında transfer edilen embriyo sayısına ve yapılan döngü sayısına bağlıdır. Eğer tüp bebek tedavisinin ücreti konusunda endişeleniyorsanız, işlemde yer alan her adımın ücretiyle ilgili detaylı bilgi isteyin.Kendi yumurta ve sperminizi kullanarak tüp bebek tedavisine başlamadan önce, sizin ve eşinizin çeşitli taramalara ihtiyacınız olacaktır. Bunlar:
- Yumurtalık rezervi testleri. Doktorunuz, muhtemelen adet döngünüzün üçüncü günü folikül stimülan hormon (FSH) kan testi yaparak yumurtalarınızın boyutlarını ve kalitesini belirleyecektir.
- Meni analizi. Doktorunuz bir önceki test sorun işaretleri göstermemesine rağmen meni analizi yaptıracaktır. Kısacası, tüp bebek tedavisi döngüsünde bir başlamadan önce sperm kalitenizin değişmediğinden emin olmalıdır. Eğer menilerinizde anormallikler bulunduysa, görünen sorunlar ya da altında yatan sağlık sorunları düzeltilebilirse eşinizin bunu belirlemek için bir uzmana görünmesi gerekebilir.
- Bulaşıcı hastalık taraması.Sizin de eşinizin de HIV, hepatit B, hepatit C ve bazı durumlarda klamidya taraması yapmanızdır.
- Sahte embriyo transferi.Doktorunuz, rahim boşluğunuzun derinliğini belirleyebilmek için sahte embriyo transfer edebilir ve bu teknik başarılı bir embriyo transferinde en çok kullanılan tekniktir.
- Ana rahim boşluk testi. Doktorunuz, tüp bebek tedavisine başlamadan önce ana rahim boşluğunuzu inceler. Bu, sonohisterografi içerebilir. Sonohisterografi, ana rahminizin içine rahim ağzından sıvı enjekte edilen bir yöntemdir ve ultrason da uterus boşluğunun görüntülerini almak için kullanılır. Ayrıca, histeroskopi ince, esnek, ışıklı bir teleskobun (histeroskop) rahim içine vajina ve rahim ağzından sokulduğu bir tekniktir.
- Kaç tane embriyo yerleştirilecek? Yerleştirilen embriyo sayısı annenin yaşına ve alınan yumurta sayısına bağlıdır. Yerleştirme oranının başkasının yumurtasını kullanan kadınlar dışındaki büyük yaşta kadınlarda düşük olması nedeniyle daha fazla embriyo yerleştirilir. Ama çoğu doktor çoğul gebeliklerin artışını önlemek için özel kuralları takip eder. Ayrıca bazı ülkelerde bir seferde yerleştirilecek embriyo sayısı yasalarca sınırlandırılmıştır. Transfer etmeden önce, siz ve doktorunuzun yerleştirilecek embriyo sayısında anlaştığınızda emin olun.
- Fazla embriyolarla ne yapacaksınız? Siz ve eşiniz kullanılmayan embriyoları gelecekte kullanmak üzere dondurup kaldırmak istiyor musunuz? Fazla embriyolar birkaç yıl sonrasına saklanabilir. Dondurarak saklama, gelecekteki tüp bebek döngülerini daha ucuz ve daha az invaziv hale getirecektir. Ama embriyoların tamamı bu dondurma ve çözülme sürecinde yaşayamaz ve bunun yanı sıra dondurulmuş embriyoların yaşama oranı, taze embriyoların yaşama oranından daha düşüktür. Alternatif olarak, kullanılmayan dondurulmuş embriyolarınızı bir başka çifte ya da bir araştırma tesisine bağışlayabilirsiniz. Elbette kullanılmayan embriyoları atmak da isteyebilirsiniz.
- Çoğul gebelikle nasıl başa çıkacaksınız?Rahminize birden fazla embriyo yerleştirilirse tüp bebek yöntemi sizin ve bebekleriniz için risk oluşturabilecek çoğul gebelikle sonuçlanabilir. Bazı durumlarda, fetal indirgeme bir kadının daha az riskle daha az bebek doğurmasına yardımcı olur. Fetal indirgeme yapmak etik, duygusal ve psikolojik sonuçlarıyla önemli bir karardır.
- Eğer donör yumurta, sperm ve embriyo veya taşıyıcı anne kullanacaksanız potansiyel komplikasyonları düşündünüz mü? Donör konularında uzman bir danışman size donörün yasal hakları gibi konuları anlamanıza yardımcı olabilir. Ayrıca, yerleştirilen embriyonun yasal ailesi olmanız için gerekli mahkeme evraklarını dosyalaması için bir avukata ihtiyacınız olacaktır.
Bekleyebilecekleriniz
İşlem süresi içindeTüp bebek yönteminin ovulasyon indüksiyonu, yumurta alımı, sperm döllenme ve embriyo transferi gibi çoklu aşamaları vardır.
Ovulasyon indüksiyonu
Eğer tüp bebek tedavisinde kendi yumurtalarınızı kullanıyorsanız bir döngü başında normalde her ay üretilen tek bir yumurta yerine birden fazla yumurta üretmek için yumurtalıklarınızı uyaracak sentetik hormonlarla tedaviye başlamak gerekir. Çoklu yumurtaya ihtiyaç vardır; çünkü bazı yumurtalar döllenmez ya da döllenmeden sonra normal yollarla gelişmez. Birkaç farklı ilaca ihtiyaç duyulabilir, mesela:
- Over stimülasyon için ilaçlar. Yumurtalıklarınızı teşvik etmek için, oral yoldan alınan klomifen sitrat ya da folikül uyarıcı hormon gibi enjektörle alınan ya da insan menopozal gonadotropin veya luteinizan hormon kullanılabilir. Klomifen sitrat enjekte edilebilen ilaçlardan daha az etkilidir.
- Oosit olgunlaştırıcı ilaçlar. Yumurtalarınızı döllenmeye hazırlamak için HCG enjekte edilebilir ilaçlar alınabilir.
- Erken yumurtlamayı önleyici ilaçlar.Erken yumurtlama önlemek için, gonadotropin salgılatıcı hormon agonisti ya da gonadotropin salgılatıcı hormon antagonisti almalısınız. Bu enjekte edilebilir ilaçlar, hipofiz bezinizden salgılanan luteinize edici hormon salgılama olasılığını azaltır.
Bazen, tüp bebek döngüsü yumurta alınmadan önce iptal edilmeye ihtiyaç duyar. Tüp bebek döngüsünün nedenleri şunları içerir:
- Yetersiz foliküllerin gelişim sayısı
- Erken yumurtlama
- Gelişmekte olan çok fazla folikül, yumurtalık hiperstimülasyon sendromu riski oluşturur
Yumurta alımı
Yumurta alımı doktor muayenehanesinde ya da bir klinikte gerçekleştirilebilir. Yumurta alımı sırasında sakinleştirici veya ağrı kesici verilebilir. Yumurtalar genellikle HCG enjelsiyonundan 34 ila 36 saat sonra ve yumurtlamadan önce alınır. Genel olarak, ultrason probu folikülleri tanımlamak için vajina içine sokulan ve bir iğnenin vajina aracılığıyla ve foliküllerin içine yerleştirildiği bir işlem olan transvajinal ultrason aspirasyonu, yumurta almak için kullanılır. Sonra, yumurta bir emme cihazına bağlanmış iğne yoluyla foliküllerden çıkarılır. Birden fazla yumurta yaklaşık 30 dakika içinde çıkarılabilir. Yumurtanın alınmasından sonra, kramp ve dolgunluk veya basınç duyguları yaşayabilirsiniz. Yumurtalıklarınıza küçük bir insizyon göbek yakınında yapılan ve ince bir görüntüleme cihazının (laparoskop) yerleştirildiği bir işlem olan transvajinal ultrason, laparoskopi yoluyla erişilemiyorsa iğne kullanılabilir. Alımdan sonra, olgun yumurta bir besleyici sıvı içine (kültür ortamı) yerleştirilir ve kuluçkaya bırakılır.
Yumurta alım gününde ya da embriyo transferi sırasında doktorunuz oral tablet, enjeksiyonlar veya vajinal fitiller şeklinde progesteron takviyesi almaya başlamanızı tavsiye edebilir. Bu işlem,embriyo yerleştirmek için rahim duvarınızı daha açık hale getirecektir.
Sperm alımı
Eşinizin spermini kullanıyorsanız, eşiniz doktorunuzun muayenehanesinde ya da kliniğinde mastürbasyon ya da testisten doğrudan sperm elde etmek için bir iğnenin kullanıldığı testiküler aspirasyon gibi başka bir yöntemle meni numunelerini elde etmelidir. Donör spermi de kullanılabilir. Spermler laboratuarda meniden ayrılır.
Döllenme
Döllenme aşağıdakiler kullanılarak yapılabilir:
- İnseminasyon. İnseminasyon sırasında sağlıklı spermler ve olgunlaşmış yumurtalar karıştırılır ve bir gece kuluçkaya bırakılır.
- İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu (ICSI). İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonunda sağlıklı sadece bir sperm direkt olarak her bir olgun yumurtaya enjekte edilir.İntrasitoplazmik sperm enjeksiyonu genel olarak meni kalitesinde sorun olduğu zaman ya da dölleme girişimi önceki tüp bebek döngüsünde başarısız olunduysa kullanılır.
Embriyo transferi
Embriyo transferi doktorunuzun muayenehanesinde ya da kliniğinde yapılabilir ve genellikle yumurta alımından sonraki bir ila altı gün arasında gerçekleştirilir. Size hafif bir sakinleştirici verilebilir. Daha sonra, doktor veya hemşire rahminizin ağzından rahminizin içine, vajina içine kateter denilen uzun, ince, esnek bir boru sokacaktır. bir veya daha fazla embriyo içeren sıvının bulunduğu bir şırınga kateterin ucuna bağlanır, böylece sıvı rahim içine boru yoluyla itilir. Bu işlem ağrısız yapılırken hafif kramplarla karşılaşabilirsiniz. Eğer başarılı olunursa, embriyo yumurta alımı sonrasındaki ortalama altı ila 10 gün içinde rahim duvarına yerleştirilir.
İşlem sonrası
Embriyo transferinden sonra normal günlük aktivitelerinize devam edebilirsiniz. Ama yine de yumurtalıklarınız büyümüş olabilir. Rahatsızlığa neden olabilecek zor aktivitelerden kaçının.
Tipik yan etkileri şunlardır:
- İşlem sonrasında embriyo transferi öncesi rahim ağzının sürtünmesi sebebiyle kısa bir süre az miktarda berrak veya kanlı bir sıvı gelebilir
- Meme hassasiyeti ve dolgunluğu
- Hafif şişkinlik
- Kabızlık
- Hafif kramp
Sonuçlar
Doktorunuz yumurta alımı sonrasında yaklaşık iki hafta gebelik hormonlarını saptamak için kan örneği alacaktır. Eğer hamileyseniz, doktorunuz sizi doğum öncesi bakım için bir kadın doğum uzmanına veya diğer gebelik uzmanlarına sevk edecektir. Eğer hamile değilseniz, progesteron alımını durduracak ve muhtemelen bir ila üç gün içinde adet döngünüz başlayacaktır. Eğer adetiniz başlamazsa ya da düzensiz kanama olursa doktorunuzla irtibata geçin. Doktorunuz sizi dış gebelik olup olmadığı konusunda muayene edecektir. Tüp bebeğin bir başka döngüsüyle ilgilenirseniz doktorunuz size tüp bebek aracılığıyla hamile kalma şansınızı artıracak adımları önerebilir.Tüp bebek yöntemi kullanıldıktan sonra sağlıklı bir bebeğe sahip olma şansınız çeşitli faktörlere bağlıdır, bunlar:
- Anne yaşı. Ne kadar genç olursanız tüp bebekte kendi yumurtalarınızı kullanarak hamile kalma ve sağlıklı bir bebek doğurma şansınız artar. Bir kadının kendi taze yumurtalarını kullanılarak bir tüp bebek döngüsü sonucunda doğum oranları 34 yaş ve altı kadınlarda yaklaşık yüzde 41, 35-37 yaş arası kadınlarda yüzde 31, 38-40 yaş arası kadınlarda yüzde 22, 41-42 yaş arası kadınlarda yüzde 12, 43-44 yaşlarındaki kadınlarda yüzde 5 ve 45 yaş ve üstü kadınlarda bu oran yüzde 1’dir. 41 yaş ve üstündeki kadınlar başarı şansını artırmak için tüp bebek tedavisi sırasında donör yumurta kullanarak çocuk sahibi olmaya yönlendirilmelidir. Dondurulmamış, taze donör embriyo kullanan kadınlar genel olarak yüzde 50 canlı doğum yapma şansına sahiptir.
- Embriyo durumu. Taze embriyo yerine dondurulmuş embriyoların kullanılması canlı doğum yapma oranını düşürür. Bununla birlikte, taze veya dondurulmuş spermin kullanımının başarı oranlarını etkilediği kanıtlanmamıştır.
- Üreme geçmişi.Daha önce doğum yapan kadınların daha önce doğum yapmamış kadınlardan tüp bebek yöntemi kullanarak hamile kalma olasılığı daha fazladır. Başarı oranları önceden tüp bebek yöntemini defalarca kullanmış ama hamile kalamamış kadınlarda daha düşüktür.
- Kısırlık nedeni. Normal bir yumurta kaynağına sahip olmakı tüp bebek yöntemi kullanarak hamile kalma şansınızı artırır. Tüp bebek yöntemi kullanarak hamile kalma olasılığı, borusu zarar görmüş ya da tıkanmış kadınlardansa endometriyoz olan kadınlarda daha azdır.
- Yaşam tarzı faktörleri. Tüp bebek tedavisi sırasında sigara içen kadınlar genel olarak daha az yumurtaya sahip olur. Sigara içmek, tüp bebek kullanımındaki başarı oranını yüzde 50 oranında düşürür. Alkol kullanımı, eğlence için alınan uyuşturucular, günde 200 miligramdan fazla alınan aşırı kafein ve bazı ilaçlarda olumsuz yönde etkileyebilir.
Aşılama mı, tüp bebek mi ?
Doç. Dr. Selman LAÇİN
Hocam eşimle tüp bebek tedavisi için görüşme yapmıştım benden testler istendi yaptırdım anti HCV 2.260 pozitif hbs Ag 0.300 neg (-) anti hbs <8. Neg(... devamı
Histerosalpingografi
Gebelikte Diş Sağlığı
Tüp Bebek Tedavisi Ve Aşamaları
Hamile Kalmadan Sigarayı Bırakın
Hamile Kalmanıza Yardımcı Olacak Gerçekler