• İçindekiler
• Unutkanlık
• Teşhisi
• Tedavisi
• Sonuç

Unutkanlık

Unutkanlık: Her Zaman Düşündüğünüz Şey Değil

Birçok yaşlı insan, daha fazla unutkan olmaktan endişe eder. Unutkanlığın Alzheimer hastalığının ilk belirtisi olduğunu düşünür. Geçmişte hafıza kaybı ve zihin bulanıklığı, yaşlanmanın normal bir parçası olarak kabul edilirdi. Oysa şimdi bilim adamları, bir şeyleri hatırlamaları daha uzun sürse de, çoğu insanın yaşlandıkça hem uyanık hem ehil kaldığını biliyor.

Çoğu insan hafıza kaymaları yaşar. Bazı hafıza sorunları ciddidir bazıları ise değildir. Hafızalarında, kişiliklerinde ve davranışlarında ciddi değişiklikler olanlar, demans (bunama) denilen bir beyin hastalığından mustarip olabilirler. Demans, bir insanın günlük faaliyetlerini yerine getirme yeteneğini ciddi bir şekilde etkiler. Alzheimer hastalığı demansın birçok tipinden birisidir.

Demans terimi, beyin fonksiyonundaki değişikliklerin neden olduğu bir belirtiler grubunu anlatır. Demans belirtileri, tekrar tekrar aynı soruların sorulması, bildik yerlerde kaybolmak, yönergeleri takip edememek, zaman, insanlar ve yerler hakkında yönelim bozukluğu ve kişisel güvenliği, hijyeni ve beslenmeyi ihmal etmeyi içerebilir. Demanslı insanlar yeteneklerini farklı oranlarda kaybederler. Demansa birçok durum neden olur. Bunlardan bazıları geriye döndürülebilir, bazıları döndürülemez. Ayrıca birçok farklı tıbbi durum, Alzheimer hastalığı gibi görünen ama öyle olmayan belirtilere neden olabilir. Bu tıbbi durumlardan bazıları tedavi edilebilir. Geriye döndürülebilir durumlara yüksek ateş, dehidrasyon (susuzluk), vitamin eksikliği ve kötü beslenme, ilaçlara ters tepki, tiroid bezi problemleri veya hafif baş yaralanması neden olabilir. Bunlar gibi tıbbi durumlar ciddi olabilir ve en kısa zamanda bir doktor tarafından tedavi uygulanmalıdır.

Bazen yaşlı insanların demansla karıştırılabilen duygusal problemleri olabilir. Üzgün, yalnız, endişeli veya sıkılmış hissetmek, emeklilik ile yüz yüze gelen veya eşin, bir akrabanın veya arkadaşın ölümüyle başa çıkmaya çalışan yaşlı insanlarda daha yaygın olabilir. Bu değişikliklere adapte olmak, bazı insanları aklı karışmış veya unutkan yapar. Duygusal sorunlar, destekleyici arkadaşlar ve aile tarafından ya da bir doktor veya psikolojik danışmanın profesyonel yardımı ile hafifletilebilir.

Yaşlı insanlarda demansın en yaygın iki biçimi, Alzheimer hastalığı ve multi enfarktlı bunama’dır (bazen vasküler demans denir). Bu demans tipleri geriye döndürülemez, yani iyileştirilemezler. Alzheimer hastalığında, beynin belirli kısımlarında sinir hücresi değişiklikleri, çok miktarda hücrenin ölümü ile sonuçlanır. Alzheimer hastalığının belirtileri yavaş yavaş başlar ve sürekli bir şekilde kötüleşir. Hastalık ilerlerken belirtiler, hafif unutkanlıktan düşünme, muhakeme ve günlük faaliyetleri yerine getirme yeteneğinde ciddi bozukluklara kadar değişir. Sonunda hastalar, tamamen bakıma ihtiyaç duyar hale gelebilirler.

Multi enfarktlı bunamada, beynin kan tedarikinde meydana gelen bir dizi felç veya değişiklik, beyin dokusunun ölümüyle sonuçlanabilir. Felçlerin beyinde gerçekleştiği yer ve şiddeti, problemin ve ortaya çıkan belirtilerin ciddiyetini belirler. belirtiler genellikle aniden başlar ve tekrarlayan felçlerle adım adım ilerler. Bu aşamada, bir felcin neden olduğu zararı geriye döndürmenin hiçbir yolu yoktur. Ama başka felçlerin önlenmesi için tedavi çok önemlidir.

Teşhisi

Teşhis

Hafıza problemlerinden endişe edenler, doktorlarını görmelidirler. Doktor sorunun ciddi olduğuna inanırsa, kapsamlı bir fiziksel, nörolojik ve psikiyatrik değerlendirme tavsiye edilebilir. Hafıza kaybı için tam bir tıbbi muayene, kullanılan reçeteli ve reçetesiz ilaçlar, diyet, geçmiş tıbbi sorunlar ve genel sağlık durumu dahil kişinin tıbbi öyküsü hakkında bilgi toplamayı içerebilir. Doğru teşhis bu ayrıntıların doğru bir şekilde hatırlanmasına bağlı olduğundan, doktor bir aile üyesinden sorunlu kişi hakkında bilgi isteyebilir.

Doktorun herhangi bir sorunu bulmasına yardım etmek için kan ve idrar testleri yapılabilir. Ayrıca zihinsel yeteneklerin de testleri vardır (hafıza, problem çözme, sayma ve dil testleri). Bir beyin tomografisi, doktorun iyileştirilebilir bir bozukluğu elemesine yardımcı olabilir. Tomografi ayrıca, beyindeki yaşa bağlı normal değişikliklerin belirtilerini de gösterebilir. Beyinde başka değişiklikler olup olmadığını görmek için, ileri bir tarihte bir tomografi daha gerekli olabilir.

Alzheimer hastalığı ve multi infarktlı bunama birlikte görülebilir. Bu durum, doktorun özellikle birini teşhis etmesini zorlaştırabilir. Bilim adamları eskiden, multi infarktlı bunamanın ve diğer vasküler demans tiplerinin, çoğu geriye döndürülemez zihinsel bozukluğun nedeni olduğunu düşünüyorlardı. Şimdi geriye döndürülemez bunaması olan çoğu yaşlı insanın, Alzheimer hastalığı olduğuna inanıyorlar.

Tedavisi

Tedavi

Doktor geriye döndürülemez bir demans biçimini teşhis etse bile, hastayı tedavi etmek ve ailenin başa çıkmasına yardımcı olmak için yapılabilecek çok şey vardır. Demanslı biri doktor bakımı altında olmalıdır ve bir nöroloğa, psikiyatriste, aile doktoruna, dahiliye uzmanına ve geriatri uzmanına görünmelidir. Doktor, hastanın fiziksel ve davranışsal sorunlarını tedavi edebilir ve kişinin veya ailenin olası birçok sorusuna cevap verebilir.

Alzheimer hastalığının başlangıç ve orta aşamalarındaki bazı insanlarda takrin, donepezil,  rivastigmin ve galantamin ilaçları hastalığın belirtilerinin bazılarının kötüleşmesini muhtemelen geciktirmek için reçete edilmektedir. Bir başka ilaç, memantin, orta ve şiddetli Alzheimer hastalığının tedavisi için onaylanmıştır. Doktorlar, multi infarktlı demansları olan insanların yüksek tansiyonu kontrol ederek, yüksek kan kolesterolünü ve diyabeti izleyerek ve tedavi ederek, sigara içmeyerek ilerideki felçleri önlemeye çalışmalarının çok önemli olduğuna inanmaktadırlar.

Demanslı birçok insanın, davranış problemleri için hiçbir ilaca ihtiyaçları yoktur. Ama bazı insanlar için doktorlar, ajitasyon, anksiyete, depresyon veya uyku problemlerini azaltmak için ilaç yazabilir. Bu sıkıntı verici davranışlar, demanslı insanlar arasında yaygındır. Doktorun reçetelediği ilaçların dikkatli bir şekilde kullanılması, demanslı bazı insanları rahatlatabilir ve bakımlarını kolaylaştırabilir.

Sağlıklı bir diyet önemlidir. Her ne kadar özel hiçbir diyetin veya besin takviyesinin Alzheimer hastalığını veya multi infarktlı bunamayı önlediği veya tersine çevirdiği tespit edilememişse de, dengeli bir diyet genel sağlığın korunmasına yardım eder. Multi infarktlı bunama vakalarında diyetin iyileştirilmesi, daha fazla felci önlemede bir rol oynayabilir.

Aile üyeleri ve arkadaşları, demanslı insanlara günlük rutinlerini, fiziksel aktiviteleri ve sosyal temasları sürdürmelerinde yardım edebilirler. Demanslı insanlara yaşamlarının ayrıntıları hakkında, örneğin saatin kaç olduğu, nerede yaşadıkları ve evde veya dünyada neler olduğu hakkında bilgi verilmelidir. Demansın başlangıç aşamalarında, hastaların günlük yaşamlarında hafıza yardımcıları işe yarayabilir. Bazı aileler büyük bir takvimin, günlük plan listesinin, basit güvenlik tedbirleri hakkında notların ve ev eşyalarının nasıl kullanıldığını açıklayan yazılı yönergelerin oldukça yararlı olduğunu belirtmektedir.

Sonuç

Bugün İçin Öğüt

Bilim adamları, bir gün Alzheimer hastalığının ve multi infarktlı bunamanın neden olduğu zararı yavaşlatabilecek, geriye döndürebilecek veya önleyebilecek yeni ilaçlar geliştirmeye çalışıyorlar. Bu arada hiçbir demans belirtisi olmayan insanlar, hafızalarını keskin tutmaya çalışabilirler.

Bu konudaki bazı öneriler arasında, ilgi alanları veya hobiler geliştirmek ve hem zihni hem de vücudu canlandıran faaliyetlere dahil olmak bulunuyor. Fiziksel zindeliğe ve egzersize dikkat etmek de, sağlıklı bir zihne sahip olmaya katkıda bulunabilir. Alkollü içeceklerin sınırlandırılması önemlidir, çünkü aşırı içki tüketimi zaman içinde kalıcı beyin hasarına sebep olabilir.

Birçok insan işlerin planlanmasını faydalı bulur. Bir ‘yapılacak şeyler’ listesi yapın; notlar, takvimler ve diğer hafıza yardımcılarını kullanın. Bunlar ayrıca zihinsel olarak bazı şeyleri diğer anlamlı şeylere bağlayarak (mesela bildik bir isim, şarkı veya bir şiirin dizeleri gibi), hatırlamayı kolaylaştırabilirler.

Stres, anksiyete ve depresyon bir insanı unutkan yapabilir. Bu duyguların neden olduğu unutkanlık geçicidir ve duygular geçtiğinde yok olur gider. Ama bu duygular uzun bir süre devam ederse, bir profesyonelden yardım almak gerekir. Tedavi psikolojik danışmanlık, ilaçlar ya da her ikinin bileşimi olabilir.

Sağlıklı insanlarda, yaşla birlikte bazı fiziksel ve zihinsel değişiklikler gerçekleşir. Oysa yaşlı insanların kendileri, aileleri ve doktorları, demansı normal yaşlanmanın bir parçası olarak değil bir hastalık olarak tanırlarsa, birçok acı ve ıstırap önlenebilir.