• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Viral Gastroenterit (Mide Gribi)

Viral gastroenterit; sulu ishal, karın bölgesinde kramp, bulantı veya kusma ve bazen ateşle kendini gösteren bir bağırsak enfeksiyonudur.

Mide gribi olarak da bilinen viral gastroenterit geliştirmenin en yaygın yolu, hasta kişiyle temasa geçmek veya virüs bulaşmış su içmek ya da yemek yemektir. Viral gastroenterit dışında başka hastalığınız yoksa, çok büyük ihtimalle herhangi bir sağlık sorunu olmadan iyileşirsiniz. Ancak bebeklerde, yaşlılarda ve bağışıklık sistemi hasara uğramış kişilerde viral gastroenterit ölümcül sonuçlar doğurabilir.

Viral gastroenterit için etkili bir tedavi yoktur; bu yüzden hastalık geliştirmeden önce önlem almak, çok önemlidir. Buna ek olarak kirlenmiş besin ve sulardan uzak durmak, ellerinizi sık sık ve düzgün bir şekilde yıkamak da yapılabilecek en iyi savunma olabilir.

Belirtileri

Belirtileri

Her ne kadar yaygın olarak mide gribi denilse de viral gastroenterit, gripten farklıdır. Grip, solunum sisteminizi yani burun, boğaz ve akciğerlerinizi etkiler. Öte yandan gastroenterit, bağırsaklarınızı etkiler ve aşağıdaki belirtilere neden olur:

• Sulu ve genellikle kansız ishal -kanlı ishal genel olarak daha farklı ve ciddi bir enfeksiyonun belirtisi olabilir.
• Karında kramp ve ağrı.
• Bulantı, kusma veya her ikisi birden.
• Ara sıra kas veya baş ağrısı.
• Düşük ateş.

Sebeplere bağlı olarak viral gastroenterit belirtileri, enfeksiyon kaptıktan sonraki bir ila üç gün içinde ortaya çıkabilir ve yine sebeplere bağlı olarak belirtilerin şiddeti değişebilir. Belirtiler genellikle bir ya da iki gün sürer, ama bazen 10 güne kadar da uzayabilir.

Belirtiler çok benzerlik gösterdiği için viral ishalle, salmonella ve E. coli gibi bakterilerin veya giardiya gibi parazitlerin neden olduğu ishal, kolaylıkla karıştırılabilir.

Ne zaman doktora gitmelisiniz?

Eğer bir yetişkinseniz ve aşağıdaki durumlar söz konusu ise vakit kaybetmeden doktorunuzla konuşun.

• Vücudunuzdaki sıvıyı 24 saat boyunca kontrol altında tutamıyorsanız,
• 2 günden uzun bir süredir kusuyorsanız,
• Kusarken kan geliyorsa,
• Vücudunuz çok fazla sıvı kaybetmişse (dehidrasyon) –dehidrasyon belirtileri arasında aşırı susuzluk, kuru dudaklar, koyu sarı veya az idrar, ciddi halsizlik, yorgunluk ve baş ağrısı bulunur
• Dışkınızda kan fark ettiyseniz,
• Ateşiniz yüksekse.

Eğer, çocuğunuzda aşağıdaki durumlar varsa derhal doktora götürün.

• Yüksek ateşi varsa,
• Halsiz veya çok rahatsız hissediyorsa
• Çok fazla ağrısı varsa,
• Kanlı ishali varsa,
• Vücudu çok fazla su kaybetmiş gibi görünüyorsa –hasta bebek ve çocuklarda dehidrasyon belirtilerini, ne kadar su içip idrar çıkardıklarına bakarak takip etmeye çalışın.

Eğer bebeğiniz varsa unutmayın ki salya bebeğiniz için günlük olağan bir olayken, kusma her zaman olağan olmayabilir. Bebekler birçok nedenden dolayı kusabilirler, nedenlerin çoğu ise herhangi bir medikal bakım gerektirmez.

Ancak aşağıda sayacağımız durumlar bebeğiniz için söz konusu ise derhal bebeğinizin doktorunu arayın.

• Kusma birkaç saatten fazla sürüyorsa,
• Bezini 6 saat boyunca ıslatmıyorsa,
• Kakasında kan varsa veya ishalse,
• Bıngıldağı çökmüş ise —bebeğin başının üstündeki yumuşak nokta
• Ağzı kuruysa veya gözyaşı olmadan ağlıyorsa,
• Normalden farklı bir şekilde uykulu veya uyuşuksa ve cevap vermiyorsa.

Sebepleri

Sebepleri

Kirlenmiş besin yiyip, su içtiğinizde veya hasta birinin eşyalarını kullandığınızda viral gastroenterite yakalanma olasılığınız daha yüksek.

Bazı kabuklu deniz ürünleri, özellikle pişmemiş veya az pişirilmiş istiridye, sizi hasta edebilir. Kirlenmiş içme suyu da viral ishale neden olabilir. Ancak çoğu durumda virüs, ağız veya dışkı yoluyla bulaşabilir, virüslü birinin tuvaleti kullandıktan sonra virüs taşıyan elleriyle yiyeceğinize dokunması gibi.

Birçok farklı virüs gatroenterite neden olabilir. Bunlardan bazıları:  

• Rotavirüs. Dünya çapında bebeklerde ve çocuklarda görülen ishalin en yaygın sebebi ve aynı zamanda çocuk ölümlerinin de öncü sebebidir. Her yıl binlerce çocuk, rotavirüsün yol açtığı enfeksiyon nedeniyle hastaneye kaldırılıyor. Çocuğunuzun, 5 yaşından önce en azından bir kez rotavirüse yakalanma riski bulunuyor. Çocuklar genellikle, virüslü ve kirlenmiş objeleri ya da parmaklarını ağızlarına götürdüklerinde enfeksiyon kaparlar.

Rotavirüslü yetişkinler genel olarak belirti geliştirmezler ama yine de hastalığı yayabilirler. Bazı kişiler, özellikle kurumsal ortamlarda bulunanlar, kendilerinde herhangi bir belirti olmasa da virüsü diğer insanlara bulaştırabilirler.

Bazı ülkelerde rotaviral gastroenterite karşı bir aşı bulunuyor. Aşılar birçok ciddi belirtinin önlenmesinde oldukça etkili görünüyor. Aşının, çocuğunuza bağışıklık kazandırıp kazandırmayacağına doktorunuz karar verecektir.

• Norovirüs. Norovirüsün aynı belirtilere neden olabilecek birçok faklı tipi vardır, Norwalk virüsü gibi. Hastalığa yakalanan kişilerde ishal, bulantı ve kusmanın yanı sıra kas veya baş ağrısı, düşük ateş, yorgunluk görülebilir.

Hem çocuklar hem de yetişkinler, norovirüsten etkilenebilirler. Norovirüs enfeksiyonu aile içinde ve toplumda hızla yayılabilir. Enfeksiyonun özellikle kapalı alanlarda bulunan insanlarda yayılma ihtimali vardır. Her ne kadar virüs insandan insana geçse de birçok durumda virüs, kirlenmiş gıda veya sudan da alınabilir.

Virüse maruz kaldıktan sonraki yaklaşık 18 ila 78 saat içinde kendinizi hasta hissetmeye başlarsınız. Birçok kişi, bir iki gün içinde kendisini daha iyi hissetmeye başlar ama yine de 3 gün ila 2 hafta mikrobu taşımaya devam ederler.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Gastroenterit (mide ve bağırsak iltihabı) tüm dünyada görülür ve her yaştan, ırktan ve etnik kökenden insanı etkileyebilir. Ayrıca gelişmekte olan ülkelerde, çocuk ölümlerinin en önemli sebeplerinden biridir.

Özellikle kreş çağındaki çocuklar ve bakım evlerinde yaşayan yaşlılar risk altındadır. Çünkü çocukların bağışıklık sistemi 6 yaşına kadar olgunlaşmaz ve bağışıklık sistemi siz yaşlandıkça daha korunmasız hale gelir.

Bağırsak enfeksiyonu okul, yurt, kamp alanı veya lüks yatlar gibi insanların toplandığı herhangi bir yerde ortaya çıkabilir. Çoğunlukla HIV, AIDS ya da diğer medikal durumlardan dolayı bağışıklık sistemi zarar görmüş dirençleri düşük olan yetişkinler risk altındadır.  

Her bir gastrointestinal virüsün aktif olduğu bir dönem vardır. Eğer kuzey yarımkürede bulunuyorsanız Ekim ila Nisan aylarında rotavirüse ya da Norwalk virüsüne yakalanma riskiniz daha fazladır.

Dehidrasyon (sıvı kaybı) –vücudun çok ciddi derecede suyla gerekli tuz ve mineralleri kaybetmesi-, gastroenteritin neden olduğu en yaygın ve ciddi sorundur. Eğer sağlıklı bir yetişkinseniz, bulantı ve kusmayla kaybettiğiniz sıvıyı tekrar dengelemek için yeterli miktarda su içiyorsanız, sıvı kaybı bir sorun olmaktan çıkar. 

Ancak bebekler, yaşlılar ve bağışıklık sistemi hasar gören kişiler, alabildiklerinden daha fazla sıvı kaybediyorlarsa, ciddi anlamda dehidrasyon sorunuyla karşı karşıya kalabilirler. Bu durumda, hastaneye kaldırma ihtiyacı ve damardan sıvı takviyesi alma ihtiyacı doğabilir. Çok uç durumlarda, dehidrasyon ölümcül olabilir.

Muayenesi

Randevunuza hazırlık

İlk muayene doktorunuz tarafından yapılır. Eğer teşhisle ilgili sorunlar oluşursa doktorunuz sizi, konunun uzmanlarına yönlendirecektir.

Neler yapabilirsiniz?

Doktorunuzla olan zamanız kısıtlı olduğu ve birlikte geçireceğiniz zamanı daha iyi değerlendirmek için önceden bir soru listesi oluşturun. Doktorunuza ya da çocuğunuzun doktoruna sormak isteyeceğiniz sorulardan bazıları şunlar olabilir:

• Belirtilerin olası sebepleri nelerdir? Başka olası sebepler var mı?
• Test yaptırmama ihtiyaç var mı?
• En iyi tedavi yöntemi nedir? Başka alternatifler var mı?
• İlaç kullanmamı gerektiren herhangi bir durum söz konusu mu? Yazdığınız ilaçların herhangi bir alternatifi var mı?
• Belirtileri nasıl hafifletebilirim?

Doktorunuzla olan görüşmeniz sırasında anlamadığınız herhangi bir konu varsa açıklaması için doktorunuza soru sormaktan çekinmeyin.

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz

Doktorunuzun sorabileceği bazı sorular şöyle olabilir:  

• Belirtiler ilk ne zaman başladı?
• Belirtiler gelip geçici mi yoksa sürekli mi?
• Belirtiler ne derece ciddi?  
• Belirtileri şiddetlendiren herhangi bir şey var mı?
• Belirtilerı hafifleten herhangi bir şey var mı?  

Bu arada neler yapabilirsiniz?

Bolca sıvı tüketin. Sindirim sisteminizdeki stresi azaltmak için hafif besinler tüketin. Eğer çocuğunuz hastaysa yine aynı yolu takip edin, yani çocuğunuzun bol sıvı ve hafif besinler tüketmesini sağlayın. Eğer çocuğunuzu emziriyorsanız her zamanki gibi beslemeye devam edin. Çocuğunuzun doktoruna, bu durumda çocuğunuza, ayrıca sıvı vermenin uygun olup olmadığını sorun.

Testleri

Testler ve Teşhis

Doktorunuz belirtiler, fiziksel muayene ve bazen de etrafınızda gelişen benzer durumları baz alarak gastroenterit teşhisi koyabilir. Hızlı dışkı testi (evde de uygulanabilen test kitleri), rotavirüs veya norovirüsü tespit edebilir ama gastroenterite neden olan diğer virüsleri tespit edebilmek için herhangi bir hızlı test yoktur. Bazı durumlarda, doktorunuz, olası bakteriyel veya parazitik enfeksiyonları önlemek için sizden dışkı örneği isteyebilir.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Viral gastroenterit için özel bir tıbbi tedavi ne yazık kibulunmuyor. Antibiyotikler, virüslere karşı etkili değildir; ayrıca fazla kullanımı, antibiyotiğe karşı dirençli bakteri üretimine katkıda bulanabilir. Tedavi, kendi kendinize uygulayacağınız bakım basmaklarını içerir.

İyileşme sürecinizde kendinizi daha iyi hissedebilmek ve dehidrasyonu önlemek için aşağıda sayacaklarımızı yapabilirsiniz.

• Midenizi dinlendirin. Birkaç saatliğine yemeyi ve içmeyi kesin.
• Küçük parçalar halinde buzlar emmeyi ya da küçük miktarlarda su içmeyi deneyebilirsiniz. Bunların yanı sıra gazlı içecekler ya da kafeinsiz enerji içecekleri içmeyi deneyebilirsiniz. Hastalıktan muzdarip yetişkinler, sık sık ve küçük miktarlarda olmak üzere her gün bolca su içmelidirler.
• Yavaşça tekrar yemeye başlayın. Aşamalı olarak beslenme planınıza geri dönün. Sodalı krakerler, tost, pirinç, muz, tavuk gibi sindirimi kolay besinleri yemeye başlayın. İshal tekrar başlarsa yemeyi bırakın.  
• İyi hissedene kadar belirli yiyeceklerden ve maddelerden uzak durun. Uzak durulması gereken besinlerin arasında süt ve süt ürünleri, kafein, alkol, nikotin ve yağlı yiyecekler bulunur.
• Bolca dinlenin. Hem hastalık hem de vücudunuzun çokça su kaybetmesi, sizi halsiz ve yorgun bırakabilir.
• İlaç konusunda dikkatli olun. Eğer sakıncası yoksa ibuprofen etken maddeli ilaçlar kullanabilirsiniz ama ilaçlar midenizi daha kötü hale getirebilir. Doktorlar asetaminofen içeren ilaçları dikkatli bir şekilde kullanmanızı öneriyor, çünkü ilaçlar bazen karaciğer zehirlenmesine yol açabiliyor, özellikle de çocuklarda.

Çocuğunuz bağırsak enfeksiyonu kaptığında en önemli amaç kaybedilen su ve tuzu tekrar geri kazandırmaktır. Aşağıda yazılanlar bu amaçta size yardımcı olabilir:  

• Çocuğunuzun vücudun suyunu geri kazanmasına yardım edin. Çocuğunuza, su kaybını tekrar vücuda geri kazandıracak bir ilaç verin, doktorunuzun gözetimi altında tabi. Su içirmeye çalışmayın; çünkü gastroenterite yakalanan çocuklarda su iyi emilmez ve su kaybedilen elektrolitleri tekrardan yeterli düzeyde kazandıramaz. Su kaybını gidermek için çözümü manavlarda arayın. Nasıl yapacağınızı bilmiyorsanız mutlaka doktorunuzla bu konuyu konuşun. Ayrıca vücudun su kaybını gidermek için çocuğunuza elma suyu vermeyin; çünkü elma suyu, ishali kötüleştirebilir.
• Yavaşça normal bir beslenme şekline geri dönün. Aşamalı olarak pirinç, muz ve patates gibi hafif ve sindirimi kolay besinler tüketin.
• Belirli yiyeceklerden uzak durun. Çocuklarınıza süt ürünleri, dondurma ve şeker gibi tatlı yiyecekler vermeyin. İshali daha da kötüleştirebilir.
• Çocuğunuzun dinlendiğinden emin olun. Hastalık ve vücudun su kaybetmesi, çocuğunuzu zayıf ve yorgun bırakabilir.
• Çocuklara ve gençlere aspirin vermeyin. Bu durum ender ama potensiyel ölümcül bir hastalık olan Reye sendromuna neden olabilir. Doktorunuz tavsiye etmedikçe, çocuğunuza reçetesiz satılan ishal ilaçları vermeyin. İlaçlar, virüsün yok edilmesini daha da zorlaştırabilir.

Eğer hasta bir bebeğiniz varsa, kusma ve/veya ishalden sonra bebeğinizin midesini 15 ila 20 dakika dinlendirin, sonra küçük miktarlarda sıvı verin. Eğer bebeğinizi emziriyorsanız, bebeğinizi bir hemşire bakımına verin. Eğer biberonla besliyorsanız, ara ara su kaybını giderecek, küçük miktarlarda sıvı takviyesi yapın.

Önleme

Önleme

Bağırsak enfeksiyonlarından korunmanın en iyi yolu aşağıda yazan, sağduyulu önlemlere uymak olacaktır:

• Ellerinizi iyice yıkayın. Ve çocuğunuzun da her seferinde ellerini iyice yıkadığından emin olun. Çocuğunuz biraz daha büyükse ellerini, özellikle de tuvaletten sonra nasıl yıkaması gerektiğini öğretin. Sıcak su ve sabun kullanmanın yanı sıra elleri, en azından 20 saniye için iyice ovuşturarak yıkamak en iyisi olabilir. Parmak aralarınızı, tırnak diplerinizi ve avuç içinizi yıkamayı unutmayın. Sonrasında güzelce durulayın.  Sabun ve suyun olmadığı durumlar için yanınızda ıslak mendil taşıyın.  
• Evinizin içinde ayrı kişisel eşyalar kullanın. Bardak, tabak gibi eşyaları ortak kullanmaktan sakının. Banyoda da ayrı havlular kullanın.
• Mesafenizi koruyun. Eğer mümkünse, virüs taşıyan herkesle yakın temastan kaçının.
• Çocuğunuzun yuvasını kontrol edin. Çocuk bezini değiştirmek, yemek hazırlamak ve yemekleri servis etmek için ayrı odaların olduğundan emin olun. Çocuk bezi değiştirilen odada, mutlaka bir lavabo ve bezleri atmanın hijyenik bir yolu olmalı.

Seyahat ederken önleminizi alın

Başka ülkelere seyahat ederken kirlenmiş su veya besinlerden hasta olabilirsiniz. Riski azaltmak için aşağıdaki ipuçlarına uymanız yeterli olacaktır.

• Yalnızca iyi kapatılmış şişe suyu veya karbonatlı su için.
• Buzlardan uzak durun çünkü buzlar, kirlenmiş sulardan yapılmış olabilir.
• Dişlerinizi fırçalamak için bile olsa şişe suyu kullanın.
• Çiğ yiyeceklerden uzak durun -kabuğu soyulmuş meyveler ve çiğ sebze ve salatalar dahil-, virüs taşıyan ellerle dokunulmuş olabilir.  
• Az pişmiş et ve balıktan uzak durun.
• Aşı yaptırın. Rotavirüsün neden olduğu gastroenterit önleyici aşı, bazı ülkelerde bulunuyor. Ve görünen o ki aşı, hastalığın bazı belirtilerini önlemede gayet başarılı.