İçindekiler
Nedir
Sebepler
Belirtiler
Komplikasyonlar
Risk Faktörleri
Testler
Tedavi
Önleme

Nedir

Nedir?

Zehirli sarmaşık, zehirli meşe ve zehirli sumak cildinize dokunduğunda alerjik kontakt dermatit denilen bir deri döküntüsüne neden olabilen bitkilerdir. Genellikle çizgiler şeklinde görünen, kırmızı, rahatsız edici ve kaşıntılı döküntüler, sıvı dolu kabarcıklar ya da büyük kabarmış bölgeler (kurdeşen) şeklinde kendini gösterir. Bu, bitkilere dokunmaktan kaynaklanan en yaygın cilt sorunudur.

Ne Olur?

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumakla temas döküntüye (alerjik kontakt dermatit) neden olabilir. Döküntüye, bu bitkilerde bulunan bir yağ (uruşiol) ile temas neden olur. Uruşiol bir alerjendir, dolayısıyla döküntü aslında bu bitkilerin yağına gösterilen alerjik bir reaksiyondur.

Bağışıklık sistemi normalde virüslere ve bakterilere karşı antikor üreterek vücudu korur. Alerjik bir reaksiyonda, bağışıklık sistemi aşırı tepki gösterir ve aslında zararsız olan bu maddelerle vücuda zarar vermeye çalışıyorlarmış gibi savaşmaya başlar. Bu aşırı tepki, cilt, burun, akciğer, sindirim organları ve kan damarlarını etkileyen sorunlara neden olur. Zehirli sarmaşık, meşe veya sumakla temas sonucuda döküntü oluşur.

Uruşiolle temas, reaksiyonu tetikleyene kadar bu bitkilere karşı alerjik değilsiniz. Uruşiolle temas doğrudan ya da giysi, aletler veya başka nesneler aracılığıyla dolaylı yoldan olabilir.

Çoğu zehirli sarmaşık, meşe ve sumak döküntüleri uruşiol temasından sonra 8 ila 48 saat içinde gelişir, ama bu 15 güne kadar uzayabilir. Cildinizin uruşiole ilk temasında döküntünün ortaya çıkması genellikle bir haftadan fazla sürer. Ama sonraki temaslardan sonra çok daha hızlı (1 ila 2 gün içinde) gelişir. Döküntü genellikle 10 gün ila 3 hafta sürer, ama daha şiddetli vakalarda 6 haftaya kadar sürebilir. Döküntü iyileştikten sonra genellikle ciltte kalıcı izler bırakmaz.

Döküntü bulaşıcı değildir. Ortaya çıktıktan sonra döküntüye ya da kabarcık sıvısına dokunsanız bile bulaşmaz ya da yayılmazlar, çünkü uruşiol zaten deri içine emilmiş ya da yıkanarak uzaklaştırılmıştır. Döküntü vücudun farklı bölgelerinde daha sonra belirdiği için, bazen insanlar döküntünün yayıldığına inanır. Ama döküntü sadece uruşiolün ciltle temas ettiği yerlerde ortaya çıkar. Dolayısıyla döküntü ya önceki temas nedeniyle gelişmeye devam ediyor ya da üzerinde hala uruşiol olan bir şeye tekrar dokunma nedeniyle oluşuyordur.

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumağa karşı ne kadar hassas olduğunuz ve reaksiyonun şiddeti öncelikle yaşınıza ve bitkiyle ilk ya da ilk birkaç temasın boyutuna bağlıdır. Diğer etkiler, fiziksel aktivite ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarını içerir. Bazı çalışmalar bitkilere karşı alerjik reaksiyonların kalıtsal olabileceğini gösterir.

Sebepler

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumak bitkileriyle temas döküntüye (alerjik kontakt dermatit) neden olabilir. Döküntüye, bu bitkilerde bulunan bir yağ (uruşiol) ile temas neden olur. Uruşiol bir alerjendir, dolayısıyla döküntü aslında bu bitkilerin yağına gösterilen alerjik bir reaksiyondur.

Bu üç bitkinin yaprak, sap, filiz, dal, meyve ve kökleri, öldükten sonra bile uruşiol içerir.
Uruşiol döküntü gelişmeden önce kolayca yayılabilen kokusuz, renksiz, yapışkan bir yağdır.
Döküntü bu yağla dolaylı temastan sonra da oluşabilir. Kıyafet, evcil hayvan kürkü, spor eşyaları, bahçe aletleri ya da bu bitkilerden biriyle temas etmiş olan başka nesnelere dokunduğunuzda bu durum ortaya çıkabilir.

Hiç kimse bu bitkilerin herhangi birine alerjik olarak doğmaz. Onlarla (ya da diğer bitkilerle) temas yoluyla onlara karşı alerjik hale gelirsiniz. Bitkilerin biriyle bir kere ya da daha fazla temas ettikten sonra bağışıklık sisteminiz uruşiolü bir alerjen olarak tanır ve bir alerjik reaksiyon oluşur. Bu bitkilere karşı diğer insanlardan daha fazla ya da daha az hassas olabilirsiniz. Daha hassas biri sadece küçük bir miktar uruşiole temas ettikten sonra reaksiyon gösterir ve reaksiyon daha şiddetli olur.

Belirtiler

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsünün (alerjik kontakt dermatitin) en sık görülen belirtileri:

Kaşıntı.
Bitkinin cilde sürtündüğü yerde kırmızı çizgiler veya genel kızarıklık.
Küçük şişlikler veya daha büyük alanlarda kabarma.
Dışarıya sızdırabilen içi sıvı dolu kabarcıklar. Nadir durumlarda, siyaha dönebilen ve parlak koyu renkli noktalar halini alabilen kan dolu kabarcıklar gelişir.

Döküntünün birkaç aşaması olabilir ve şiddeti değişir. Bitki yağı (uruşiol) ile temas ettikten sonra genellikle 8 ile 48 saat içinde ortaya çıkar. Ama ortaya çıkması temastan sonra 15 günü bulabilir. Birkaç gün boyunca farklı bölgelerde döküntüler ortaya çıkmaya devam edecektir, ama bu bölgeler sadece bitki yağıyla temas etmiş ya da dokunarak yağ bulaştırılmış yerler olacaktır. Kabarcık sıvısı döküntüyü yayamaz. Ayak tabanı ve avuç içi gibi derinin kalın olduğu yerlerin bu yağa karşı hassasiyeti daha azdır.

Uruşiole karşı çok alerjik olan kişilerde, tıbbi tedavi gerektiren daha ciddi belirtiler gelişebilir. Şiddetli belirtiler şunlar olabilir:

Yüz, ağız, boyun, genital bölge ya da göz kapaklarının (gözün açılmasına engel olabilir) şişmesi.
Geniş alana yayılmış, büyük miktarda sıvı sızdıran büyük kabarcıklar.

Benzer belirtilere sahip diğer durumlar

Diğer bitki döküntüleri zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsü gibi görünebilir. Şunlardan kaynaklanabilirler:

Uruşiol veya benzer bir yağ içeren diğer bitkiler, ginkgo ağacı gibi.
Tahriş edici bitkiler, ısırgan otu gibi. Bu döküntüler alerjik reaksiyonlardan kaynaklanmaz.
Bazı bitkilere dokunduktan sonra güneşe çıkıldığında fitofotodermatit meydana gelebilir.

Zehirli sarmaşık, meşe ya da sumak döküntüsü gibi görünebilen cilt rahatsızlıkları şunlardır:

Uyuz, akarların neden olduğu kaşıntılı bir cilt sorunu.
Zona (herpes zoster), viral bir cilt enfeksiyonu.
İmpetigo, bakteriyel bir cilt enfeksiyonu.

Böcek ısırıkları, nikel ve diğer metallere ve kumaş, losyon ya da çamaşır deterjanlarında bulunan kimyasallara maruz kalmak da benzer bir deri döküntüsüne neden olabilir.

Doktora Ne Zaman Gitmelisiniz?

Şu durumlarda doktorunuza başvurun:

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsü (alerjik kontakt dermatit), ev tedavisiyle hafifletilemeyecek kadar büyük bir rahatsızlığa neden olursa (örneğin, döküntüye kalamin losyonu uygulanır ama kaşıntı uyumayı zorlaştırmaya devam eder).
Döküntü, etkilenen bölge etrafında ağrı, şişme veya sıcaklık gibi enfeksiyon belirtileri gösterirse.
Döküntü vücudun çok geniş bir alanını kapsarsa.
Ev tedavileri döküntü neredeyse kaybolduktan sonra kötüleşmesine ya da geri gelmesine neden olursa.
Döküntüler sık ??sık oluşursa ve neyin neden olduğundan emin olamazsınız. (Döküntüler başka bir bitki türünden de kaynaklanabilir.)
Ağzınız şişer ya da döküntünün ağzınıza yayıldığını düşünürseniz.
Döküntü yüze, özellikle de göz çevresine yayılırsa.
Döküntüyle birlikte bağışıklık sisteminiz zayıfsa.

Nefes almakta zorluk yaşarsanız 112''yi arayın.

Aktif İzlem

Aktif izlem bir "bekle ve gör" yaklaşımıdır. Döküntü şiddetli değilse, aktif izlem uygun olabilir. Belirtileri hafifletmek için ev tedavileri kullanılabilir. Koyu noktalar ortaya çıkabilir ama ciddi değildir.

Döküntü tüm vücudunuza yayılır, enfekte olur ya da ilaç kullandıktan sonra tekrar eder veya kötüleşirse aktif izlem uygun değildir. Doktorunuzla konuşun.

Kiminle Görüşeceksiniz?

Döküntü için bir doktoru görmeniz gerekmeyebilir. Ama döküntünün nedenini öğrenmek ya da rahatsız edici, şiddetli veya enfekte olmuş bir döküntüyü tedavi ettirmek istiyorsanız, aşağıdaki sağlık çalışanlarından biriyle görüşebilirsiniz:

Aile doktoru.
Dahiliyeci.
Pediatr.
Dermatolog.
Doktor asistanı.
Pratisyen hemşire.

Komplikasyonlar

Sağlıklı insanlarda genellikle zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsü komplikasyonları olmaz.

Döküntü, yüksek derecede alerjik olanlarda, vücudun tamamına yayılabilir (genel döküntü).
Döküntünün aşırı kaşınması cilt renginin değişmesine ya da bakteriyel enfeksiyona neden olabilir.
Tedavi çok kısa kesilirse ya da kullanılan ilaç yeterince güçlü değilse, döküntü geri gelebilir ya da kötüleşebilir.
Nadir durumlarda, böbrek sorunları (nefrotik sendrom) oluşabilir. Bu, herhangi bir ciddi alerjik reaksiyonda olabilir; zehirli sarmaşık, meşe veya sumağa özgü değildir.

Risk Faktörleri

Belirli işler ya da açık hava etkinliklerinde bulunan kişilerde zehirli sarmaşık, meşe ya da sumakla temas etme ve döküntü meydana getirme riski daha yüksektir. Bu kişiler şunlardır:

Bahçe düzenleyenler.
Orman itfaiyecileri ve orman işçileri.
Elektrik hattı işçileri.
Çit kuranlar.
Park, bahçeler ve kreşlerdeki bakım işçileri.
Yürüyüşçü, kampçı, ??raftingci, kayakçı ve balıkçılar.

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumağa karşı reaksiyon verme riskiniz ve reaksiyonun şiddeti öncelikle yaşınıza ve bitkiyle ilk ya da ilk birkaç temasın boyutuna bağlıdır. Diğer etkiler, fiziksel aktivite ve bağışıklık sistemi fonksiyonlarıdır. Bazı çalışmalar bitkilere karşı alerjik reaksiyonların kalıtsal olabileceğini göstermektedir.

Testler

Risk Faktörleri

Belirli işler ya da açık hava etkinliklerinde bulunan kişilerde zehirli sarmaşık, meşe ya da sumakla temas etme ve döküntü meydana getirme riski daha yüksektir. Bu kişiler şunlardır:

Bahçe düzenleyenler.
Orman itfaiyecileri ve orman işçileri.
Elektrik hattı işçileri.
Çit kuranlar.
Park, bahçeler ve kreşlerdeki bakım işçileri.
Yürüyüşçü, kampçı, ??raftingci, kayakçı ve balıkçılar.

Tedavi

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsü (alerjik kontakt dermatit) genellikle hafiftir ve evde tedavi edilebilir. Ev tedavisi genellikle belirtileri hafifletmeye yardımcı olur, ama döküntünün iyileşmesini hızlandırmaz.

Bu bitkilerden biriyle temas ettiğinizi biliyorsanız, bitkiye dokunmuş olabilecek cilt bölgelerini hemen yıkayın. Bazen, etkilenen bölge bitkiye temas ettikten sonra 10 ya da 15 dakika içinde bol suyla yıkanarak döküntü tamamen önlenebilir. Ayrıca yağı ciltten sökmek için tasarlanmış bir ürün kullanmayı deneyebilirsiniz.
Kaşıntıyı rahatlatmak ve kabarcıkları kurutmak için, ıslak kompresler uygulayın ya da bölgeyi soğuk suyla ıslatın. Antihistamin hapları veya kalamin losyonu belirtileri hafifletebilir.
Eğer orta veya yüksek şiddette kaşıntı varsa, doktorunuzu görmeniz gerekebilir. Doktorunuz kortikosteroid haplar verebilir. Bu ilaçlar döküntünün daha çabuk iyileşmesini sağlar. Reçeteli kortikosteroid krem, merhem, jel ya da iğneler de kullanılabilir.

Döküntünün sık görülen bir komplikasyonu enfeksiyondur. Bu durum ortaya çıkarsa ve enfeksiyon küçükse, doktorunuz muhtemelen etkilenen bölgeye süreceğiniz bir antibiyotik krem verecektir. Aksi takdirde, antibiyotik haplar veya bir iğne gerekebilir. Enfeksiyonu önlemek için, döküntüyü kaşımamaya çalışın. Deriyi kaldırma ve bakteri bulaşması olasılığını en aza indirmek için tırnaklarınızı kısa kesin.

Döküntü meydana geldikten sonra tedavi ne olursa olsun, süresi kişiden kişiye değişir.

Evde Tedavi

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsü (alerjik kontakt dermatit) genellikle hafiftir ve evde tedavi edilebilir. İyileşmesini zamana bırakmak yerine evde tedavi etmek genellikle belirtileri hafifletmeye yardımcı olur.

Bu bitkilerden biriyle temas ettiğinizi biliyorsanız, bitkiye dokunmuş olabilecek cilt bölgelerini hemen yıkayın. Bazen, etkilenen bölge bitkiye temas ettikten sonra 10 ya da 15 dakika içinde bol suyla yıkanarak döküntü tamamen önlenebilir. Yağın çoğu ilk 30 dakika içinde cilt içine emilir. Kıyafetler de hemen iyice yıkanmalıdır. Kontamine yüzeyler alkolle ovularak temizlenmelidir.
Kaşıntıyı rahatlatmak ve kabarcıkları kurutmak için, ıslak kompresler uygulayın ya da bölgeyi soğuk suyla ıslatın. Antihistamin hapları veya kalamin losyonu belirtileri hafifletebilir.
Enfeksiyonu önlemek için, döküntüyü kaşımamaya çalışın. Ayrıca, deriyi kaldırma ve bakteri bulaşması olasılığını en aza indirmek için tırnaklarınızı kısa kesin.

İlaçlar

Zehirli sarmaşık, meşe ve sumak döküntüsü belirtilerini hafifletmek için antihistamin haplar kullanılabilir. Kortikosteroidler gibi reçeteli ilaçlar, şiddetli döküntü için kullanılabilir. İlaçlar ayrıca döküntünün şiddetini azaltmak için kullanılır.

İlaç Seçimleri

Antihistaminik haplar kaşıntıyı hafifletir ve kabarcıkları kurutur. Örnek olarak reçetesiz satılan difenhidramin ve reçeteli satılan hidroksizin verilebilir.
Kortikosteroidler orta ya da yüksek şiddetli kaşıntıları tedavi etmek için kullanılabilir. Kortikosteroidler hap, cilt üzerine uygulanan ürünler (krem, merhem, jel) ya da iğne olarak verilebilir.
Koruyucu kremler ve losyonlar bitki yağının (uruşiol) ciltle temasını önlemek için veya reaksiyonun şiddetini azaltmak için kullanılabilir. Bu kremlerin gücü değişir ve her zaman etkili değildir.

Uruşiolü çözen bir ürün kullanmak da mümkündür. Bu ürünler yağı cildinizden veya diğer nesnelerden yıkayarak uzaklaştırmak için kullanılır. Bir reaksiyonun şiddetini azaltabilir ya da tamamen önleyebilir.

Zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsünün en sık görülen komplikasyonu, genellikle kaşımanın yol açtığı ikincil bir enfeksiyondur. Bu durum ortaya çıkarsa ve enfeksiyon küçükse, doktorunuz muhtemelen topikal bir antibiyotik krem verecektir. Aksi takdirde, reçeteli haplar veya iğneler şeklinde verilen sistemik antibiyotikler gerekebilir.

Hakkında Düşünecekleriniz

Aşağıdaki ilaçlar zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsü için kullanılmamalıdır, çünkü kendileri de alerjik sorunlara yol açabilir:

Difenhidramin gibi cilde uygulanan antihistaminikler.
Benzokain içeren cilde uygulanan anestezikler.
Neomisin içeren antibiyotikler.

Ameliyat

Zehirli sarmaşık, meşe ve sumak döküntüleri için cerrahi bir tedavi yoktur.

Diğer Tedaviler

Tolerans oluşturma ve duyarlılığı azaltma

Bazı Yerli Amerikan toplumları da dahil bazı kültürlerde, zehirli sarmaşık, meşe veya sumak döküntüsünü (alerjik kontakt dermatit) önlemek için homeopatik tedaviler vardır. Yapraklarını yiyerek döküntüyü önlemenin başarıldığı hikayeler yaygındır, ancak araştırmacılar, çalışmalarda yer alan insanlarda orta ila şiddetli yan etkiler gelişmeden bu sonuçları tekrar elde etmeyi başaramadı.

Önleme

Tedavi

Bu bitkilerden biriyle temas ettiğinizi biliyorsanız, bitkiye dokunmuş olabilecek cilt bölgelerini hemen yıkayın. Bazen, etkilenen bölge bitkiye temas ettikten sonra 10 ya da 15 dakika içinde bol suyla yıkanarak döküntü tamamen önlenebilir. Ayrıca yağı ciltten sökmek için tasarlanmış bir ürün kullanmayı deneyebilirsiniz.
Kaşıntıyı rahatlatmak ve kabarcıkları kurutmak için, ıslak kompresler uygulayın ya da bölgeyi soğuk suyla ıslatın. Antihistamin hapları veya kalamin losyonu belirtileri hafifletebilir.
Eğer orta veya yüksek şiddette kaşıntı varsa, doktorunuzu görmeniz gerekebilir. Doktorunuz kortikosteroid haplar verebilir. Bu ilaçlar döküntünün daha çabuk iyileşmesini sağlar. Reçeteli kortikosteroid krem, merhem, jel ya da iğneler de kullanılabilir.

Döküntü meydana geldikten sonra tedavi ne olursa olsun, süresi kişiden kişiye değişir.

Evde Tedavi

Bu bitkilerden biriyle temas ettiğinizi biliyorsanız, bitkiye dokunmuş olabilecek cilt bölgelerini hemen yıkayın. Bazen, etkilenen bölge bitkiye temas ettikten sonra 10 ya da 15 dakika içinde bol suyla yıkanarak döküntü tamamen önlenebilir. Yağın çoğu ilk 30 dakika içinde cilt içine emilir. Kıyafetler de hemen iyice yıkanmalıdır. Kontamine yüzeyler alkolle ovularak temizlenmelidir.
Kaşıntıyı rahatlatmak ve kabarcıkları kurutmak için, ıslak kompresler uygulayın ya da bölgeyi soğuk suyla ıslatın. Antihistamin hapları veya kalamin losyonu belirtileri hafifletebilir.
Enfeksiyonu önlemek için, döküntüyü kaşımamaya çalışın. Ayrıca, deriyi kaldırma ve bakteri bulaşması olasılığını en aza indirmek için tırnaklarınızı kısa kesin.

İlaçlar

İlaç Seçimleri

Antihistaminik haplar kaşıntıyı hafifletir ve kabarcıkları kurutur. Örnek olarak reçetesiz satılan difenhidramin ve reçeteli satılan hidroksizin verilebilir.
Kortikosteroidler orta ya da yüksek şiddetli kaşıntıları tedavi etmek için kullanılabilir. Kortikosteroidler hap, cilt üzerine uygulanan ürünler (krem, merhem, jel) ya da iğne olarak verilebilir.
Koruyucu kremler ve losyonlar bitki yağının (uruşiol) ciltle temasını önlemek için veya reaksiyonun şiddetini azaltmak için kullanılabilir. Bu kremlerin gücü değişir ve her zaman etkili değildir.