Akciğer Hastalıklarına Genel Bakış

Akciğer hastalıkları, dünya çapında en yaygın görülen tıbbi vakalardandır. Milyonlarca insan, her gün akciğer hastalıklarından muzdarip hale geliyor. Birçok akciğer hastalıklarının sebebi sigara kullanmak, enfeksiyonlar ve genetik faktörlerdir.

Akciğerler, vücuda oksijen taşımak ve karbondioksiti dışarı atmak için her gün binlerce defa genişleyip gevşeyen karmaşık yapının bir parçasıdırlar. Akciğer hastalıkları da, bu sistemin herhangi bir bölümündeki sorundan kaynaklanabilir.

Solunum yollarını etkileyen akciğer hastalıkları

Nefes borusu, bronş denilen tüplere; bunlar da akciğerin tamamındaki daha küçük tüplere ayrılır. Solunum yolunu etkileyen hastalıklar ise şunlardır:

• Astım: Hastalıkta, solunum yolu sürekli olarak iltihaplanır ve arada sırada spazm geçirir. Durum, hırıltılı nefes almaya ve nefes darlığına da yol açabilir. Alerjiler, enfeksiyonlar ve hava kirliliği astım belirtilerini tetikleyebilir.
• Kronik obstrüktif akciğer hastalığı: Nefes verirken gözlemlenen zorluklarla tanımlanan bu akciğer hastalığı, soluk alıp vermede zorluklara yol açar.
• Kronik bronşit: Kronik obstrüktif akciğer hastalığının bir türüdür. Kronik öksürüğe neden olur.
• Amfizem: Bu türden bir kronik obstrüktif akciğer hastalığı sonucunda, akciğerde oluşan hasar, havanın ciğer içinde tıkanmasına neden olur. Nefes verme sırasında yaşanan zorluk, hastalığın en belirgin özelliklerinden biridir. 
• Akut bronşit: Genellikle bir virüs nedeniyle meydana gelen ani solunum yolu enfeksiyonudur.
• Sistik fibroz: Bronşlardan balgam temizlemede zorluklara neden olan genetik bir sorundur. Bronşlarda balgam birikmesi, tekrarlayan enfeksiyonlara yol açabilir.

Hava keseciklerini etkileyen akciğer hastalıkları

Solunum yolu, son bölümünde bronş denilen küçük tüplere, onlar da küçük hava kesecikleri kümelerine ayrılır. Akciğer dokularının çoğunu, hava kesecikleri oluşturur. Kesecikleri etkileyen akciğer hastalıkları şunlardır:

• Zatürre: Keseciklerde meydana gelen ve genellikle de bakterilerden kaynaklanan bir enfeksiyondur.
• Tüberküloz: Bakterilerin neden olduğu, yavaş ilerleyen bir tür enfeksiyondur.
• Amfizem: Kesecikler arasındaki hassas bağlantılarda meydana gelen hasar sonucunda gelişir. Sigara içmek, amfizemin yaygın sebeplerinden biridir. (Amfizem aynı zamanda hava akımını sınırlandırır ve solunum yollarını da etkiler)
• Akciğer ödemi: Akciğerdeki küçük kan damarlarından hava keseciklerine ve çevresindeki alan içine sıvı sızıntısı olur. Akciğer ödemi türlerinden biri, kalp yetmezliği ve akciğerlerin kan damarlarındaki ters basıncından kaynaklanabilir. Bir diğeri ise, doğrudan akciğerde meydana gelen bir hasarın sıvı sızıntısına yol açmasıyla oluşur.
• Akciğer kanseri. Bu kanser türünün birçok çeşidi vardır ve akciğerlerin herhangi bir bölümünde meydana gelebilir. Çoğunlukla da akciğerin asıl gövdesinde veya hava keseciklerinin yakınlarında ortaya çıkar. Tedavi seçeneği; kanserin türüne, meydana geldiği yere ve yayılımına göre değişir.
• Akut solunum yetmezliği sendromu: Ciddi bir hastalığın akciğerde yol açtığı ağır, ani hasarlardır. Akciğerler iyileşinceye kadar, genellikle ventilasyon makinesiyle sağlanacak bir yaşam desteğine ihtiyaç olur.
• Pnomokok: Akciğerde hasar bırakan ve bir tür madde solunumundan kaynaklanan hastalık kategorisidir. Örneğin, kömür tozu solunmasından kaynaklanan kara akciğer hastalığı ve asbest tozu solunmasından kaynaklanan asbestoz bunlar arasındadır.

İnterstisyumu etkileyen akciğer hastalıkları

İnterstisyum, akciğerlerin hava kesecikleri arasındaki mikroskobik incelikteki hassas yüzeylerdir. Kılcal kan damarları, interstisyum üzerinde bulunurlar ve ince kesecikler ile kan arasında gaz alışverişine imkan sağlarlar. Çeşitli akciğer hastalıkları interstisyumu etkiler.

• İnterstisyum Akciğer Hastalığı (ILD), interstisyumu etkileyen bir akciğer hastalıkları grubudur. Sarkoidoz, idyopatik akciğer fibrozu ve otoimmün (vücudun kendi bağışıklık sistemi) hastalığı, ILD türlerinden bazılarıdır.
• Zatüreler ve akciğer ödemleri de interstisyumu etkileyebilirler.

Kan damarlarını etkileyen akciğer hastalıkları

Kalbin sağ tarafı, kan damarlarından oksijen seviyesi düşük kan alır. Kanı, pulmonar (akciğere ait) kan damarları yoluyla akciğerlere pompalar. Kan damarları da, hastalıklardan etkilenirler.

• Akciğer ödemi: Bir kan pıhtısı (genellikle de derin bacak damarında, derin tromboz) kopar, kalbe doğru gider; buradan da akciğere doğru pompalanır. Bu kan pıhtısı bir akciğer arterine yerleşerek sıklıkla nefes darlığına ve oksijen seviyesinin azalmasına yol açar.
• Pulmonar hipertansiyon: Çeşitli durumlar, akciğer arterlerinde yüksek kan basıncına sebep olur. Bu da, nefes darlığına ve göğüs ağrısına yol açabilir. Nedeni belli olmadığında, durum idyopatik pulmonar arteral hipertansiyon olarak adlandırılır.

Plevrayı (göğüs zarı) etkileyen akciğer hastalıkları

Plevra (göğüs zarı), akciğerleri ve göğüs iç duvarındaki hatları çevreleyen ince bir yüzeydir. İnce bir sıvı tabakası, her nefes almada göğüs zarına, akciğer yüzeyinde göğüs duvarı boyunca kayma imkanı sağlar. Plevrayı etkileyen akciğer hastalıkları şunlardır:

• Plevra efüzyonu: Plevra boşluğunda, akciğer ile göğüs duvarı arasında bulunan sıvı normalde sürekli yenilenir ve birikmez. Plevra sıvısının birikmesinden genellikle zatürre veya kalp yetmezliği sorumludur. Büyük plevra efüzyonu, nefes almayı engellerse, sıvı boşaltılmalıdır.
• Pnömotoraks: Havanın akciğerle göğüs duvarı arasına girdiği koşullarda akciğer yıpranır. Havayı oradan çıkarmak için göğüs duvarından bir tüp yerleştirilir.
• Mezotelyom: Plevra üzerinde gelişen nadir bir kanser türüdür. Mezotelyom, asbeste maruz kalındıktan sonraki birkaç 10 yılda ortaya çıkma eğilimindedir.

Göğüs duvarını etkileyen akciğer hastalıkları

Göğüs duvarı, nefes almada da önemli bir rol oynar. Kaslar, kaburgaları birbirine bağlayarak göğsün genişlemesine yardımcı olur. Diyafram da her nefes alışta daralarak göğsün genişlemesine yardımcı olur.

• Obezite hipovantilasyon (çok yavaş nefes alıp verme) sendromu: Göğüste ve karındaki fazla ağırlık, göğsün genişlemesini zorlaştırır. Ciddi solunum problemleri ortaya çıkabilir.
• Kas ve sinir hastalıkları: Solunum kaslarını kontrol eden sinir kaslarındaki fonksiyon bozukluğu, solunum zorluğuna yol açar. Amiyotrofik lateral skleroz ve myasteni gravis (kas güçsüzlüğü), sinir kası akciğer hastalıklarına bazı örneklerdir.