Ambliopi, görme veya göz tembelliği olarak anılan ve görme keskinliğinde tek veya iki taraflı belirgin düşüklükle karakterize olan bir durumdur.
Görme göz ve beynin koordine çalışmasıyla gerçekleşir. Normalde dış dünyadaki görüntüler her iki gözümüze birden sinirsel uyarılar olarak gelir. Herhangi bir nedenle iki gözdeki görüntü tek görüntüye dönüştürülemezse bir gözden beyne daha zayıf uyarı ulaşır. Böylece daha düşük görme gerçekleşir. Ambliopide gözler anatomik olarak tamamen normaldir.

Ambliopi ne kadar yaygındır?

Ambliopiye her 100 çocuktan 2-3 tanesinde rastlanmaktadır. Erken tespit ve tedavi edilmezse genç erişkinlerde en sık görülen görme sorunu olarak karşımıza çıkar.

Ambliopi yaşamda iş seçiminde, okul ve arkadaşlık ilişkilerinde, sağlam gözün herhangi bir nedenle kaybı durumunda çocuğu psikososyal yönden etkileyen ciddi ve maddi külfetli sosyal bir sorundur. Bu yüzden erken tanı çok önemlidir.

Göz tembelliğini erken teşhis etmek amacıyla gelişmiş ülkelerde kreşlerde görme taramaları yapılmaktadır. Bizde kısmen ilkokullarda yapılan bu taramaların daha erken yaşta yaygın olarak kullanılmaya başlatılması gerekir.

Çocuğumu Ambliopiden korumak için ne yapabilirim?

Ambliopi ne kadar erken yakalanırsa tedavisi o kadar başarılı olur ve kısa sürer. Bu yüzden hiç şikayet olmasa bile 6 ay-1 yaş arası, 3-5 yaş arası ve 7 yaş civarlarında rutin göz muayenesi gerekir. Bunun dışında aşağıdaki belirtiler görülürse doğumdan itibaren hiç beklemeden çocuk göz uzmanına (pediatrik oftamolog) başvurulmalıdır.

·         Şaşılık, erken doğum, gözde beyazlık, nistagmus (gözlerde titreme)
·         Cisimlere yakından veya yan bakma
·         Başı omuza eğerek veya çeneyi kaldırarak bakma
·         Gözleri ovuşturma, kırpıştırma, gererek açma
·         Bir gözü kısma veya kapatma
·         Ailede gözlük kullanımı veya tembellik

Ambliopi çeşitleri ve nedenleri nelerdir?

1-      Şaşılık Ambliopisi: Şaşılıkta gözler paralel bakamadığından kayan gözde tembellik gelişir. Göz doktoruna götürmekte geç kalındıkça tedavisi güçleşir, hatta düzeltilemez ve kalıcı hale gelir. Gözde en çok tembellik oluşturan neden şaşılıktır.
2-      Anizometropik Ambliopi: Bir gözde veya her iki gözde birden kırma kusurunun yüksek olması (Gözlük gerektiren durumlar) da tembelliğe neden olur.
3-      Deprivasyon (Yoksunluk) Ambliopisi: Ptozis (kapak düşüklüğü), katarakt, kornea opasiteleri, göziçi kanamaları gibi rahatsızlıklarda tedavide gecikilirse tembellik gelişir. Göz tembelliği, ancak gerçek rahatsızlıktan sonra tedavi edilebilir.
4-      Organik Ambliopi: 10 oranında rastlanır, görmenin geri dönmesi zordur. Optik sinir hipoplazisi, kolobomu (doğuştan göz sinirinin gelişmemiş veya az gelişmiş olması), miyelinli sinir lifleri varlığında oluşur.

Göz tembelliği nasıl tedavi edilir?

Göz tembelliği tedavisinin temelinde tembel olan gözün çalıştırılarak beyin ile olan sinirsel bağlantılarının güçlendirilmesi yatar.
·         Öncelikle göz muayenesi yapılarak ihtiyaç varsa  gözlük verilir.
·         Sağlam göz belirli süreler ile kapatılarak tembel göz çalışmaya sevk edilir.  Bu çalışma evde yapılabildiği gibi CAM çalışması şeklinde (ki bu durumda çocuk belli bir yaşa ve görme düzeyine sahip olmalıdır) de yapılabilir.
·         Seyrek olarak kapatmaya dirençli çocuklarda ise sağlam gözde gözbebeği genişletilip bulanık görme yaratılır, yani tembel gözü çalıştırmaya sevk edecek damla tedavisi uygulanır.

Ambliopi tedavisi çocuk, aile ve hekim koordinasyonunu gerektiren bir tedavidir. En iyi sonuçlar ilk 4 yaşta alınmaktadır. 4-7 yaş arası çocuğun kapatmaya direnç gösterdiği, hem aile hem çocuk için zorlu bir dönem olmasına rağmen bu yaşta da sonuçlar oldukça yüz güldürücüdür. Daha önceleri 10’lu yaşlarda terk edilen ambliopi tedavisi son çalışmalar ışığında günümüzde 15 yaşa kadar sürdürülebilmektedir.