Nedir

Amebiyaz, insanların kalın bağırsaklarını enfekte eden bir parazitten kaynaklanan yaygın bir enfeksiyondur. Her yaşta insan bu hastalığa yakalanabilir ama genç ve orta yaşlı yetişkinlerde daha yaygındır. Bu duruma yakalanan kişiler belirgin belirtiler yaşayabilir de yaşamayabilir de. Belirtileri yaşayan kişiler bu hastalığın bir veya iki türünü taşıyor olabilir: intestinal amebiyaz (bağırsak amebiyazı) ve ekstraintestinal amebiyazı (bağırsak dışı amebiyaz). Bağırsak amebiyazı, invazif (istilacı) amebiyaz denilen bir durum oluşturabilir. Bu durum, ishal ve amipli dizanteri gibi, bağırsakları etkileyen birçok rahatsızlık ve belirtiye yol açabilir. Diğer yandan, extraintestinal amebiyaz, vücudun bağırsaklar dışındaki diğer bölümlerini de etkileyebilir. Karaciğer, akciğerler, cilt, dalak, hatta beyni etkileyebilir. Asemptomatik amebiyaz, yani belirti göstermeyen amebiyaz kişiyi hasta etmeyebilir. Ama yine de bir insandan bir başkasına geçebilir ve o kişide hastalığa neden olabilir.

Sebepler

Amebiyaz, Entamoeba histolytica diye bilinen tek hücreli parazitten kaynaklanır. E. histolytica insan vücudu dışında yaşayamaz. İnsan gastointestinal yoluna geçer ve bağırsak duvarlarının derinlerine gizlenir. İrin cepleri ve ülserlere yol açabilir, bağırsağı enfekte edebilir. Tedavi edilmezse E. histolytica vücudun diğer kısımlarına, örneğin bağırsak damarlarından karaciğere yol alabilir. Bu parazitin ulaştığı vücut kısımları da enfekte olabilir, irin cepleri ve ülserlerle döşenir. Karaciğerde irin oluşumu (karaciğer irin cebi), akciğerlerde irin oluşumu (akciğer irin cebi) ve beyinde irin oluşumu (beyin cebi) amebiyazın ileri aşamasının bir işaretidir. Tedavi edilmezse kişiye ölümcül olabilir.
Nasıl bulaşır?
Bir kişinin amebiyaz bulaştırmanın bir dizi yolu vardır. E. histolyca’nın en yaygın bulaşma şekli yiyecek ve su yoluyladır. İnsanlar kirli yiyecekler yerse, kirli su içerse ve kirli nesneleri ellerse bu hastalığa yakalanabilirler. 

Tedavi

Amebiyazın en yaygın tedavi biçimleri metronidazol ve  tinidazol gibi antibiyotik kullanımıdır. Genelde, günde üç kere antibiyotik verilir ve hastaya bir hafta ila 10 gün verilebilir. Doz, hastaların yaşına göre değişir. Çocuklara, yetişkinlere nazaran daha düşük doz verilir. Antibiyotikler hastanın durumunda gelişme sağlamazsa başka tedavi şekilleri kullanılabilir. Karaciğer, dalak, akciğerler veya beyin de amipli irin cebi oluşması durumunda, doktorlar etkilenen bölgeye operasyon önerebilir. Operasyon genelde irin cebini kurutmak demektir. Bazı insanlarda amebiyazdan kaynaklanan başka komplikasyonlar da gelişebilir. Bu hastalıktan kaynaklanan yaygın bir komplikasyon peritonittir. Bu genelde bakteriler kişinin karın zarına saçıldığında meydana gelir. Bu vakada, doktorlar hastaya antibiyotik uygulamanın yanı sıra cerrahi işlemlere gerek olabilir.

Önleme

Amebiyaz, ciddi ve bulaşıcı bir hastalıktır ama bir dizi yöntemle önlenebilir. Gelişimini engellemenin iyi bir yolu her an temizliği korumak. Uygun temizlik amebiyazı uzak tutmya yardım eder. Amebiyazı önlemenin başka yolları da aşağıdakilerdir.
  • Kirli yiyecek ve suya temas etmekten kaçının.
  • Her türlü enfekte ajanla kirlenmiş olan yiyecekleri yemekten kaçının.
  • Bebeklerin bezini değiştirdikten sonra ellerinizi yıkayın.
  • Yolda satılan yemeklerden yemekten ve sulardan içmekten mümkünse kaçının. Bundan kaçınılamıyorsa yemek veya suyun mühürlü bir kaba konulduğundan emin olun.
  • Pastörizasyon sürecinden geçememiş süt ürünleri yemek veya içmekten kaçının.
  • Kamu kullanımına açık çeşmelerden su içmekten kaçının. Bu hastalığın taşıyıcıları da aynı çeşmeyi kullanıp hastalığın başkalarına bulaşma ihtimalini artırırlar.
Amebiyazın başlamasını önlemek insanları hastalığın gelişiminden kaynaklanan her türlü rahatsızlıktan da muhtemelen uzak tutar.