• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Yaşam Tarzı
• Önleme

Nedir

Antibiyotik İshali

Antibiyotik ishali, bakteriyel enfeksiyonları tedavi etmek için kullanılan ilaçlara (antibakteriyeller) tepki olarak sık sık meydana gelen sulu dışkıya denir.

Antibiyotik ishali, genellikle hafiftir ve antibiyotik almayı kestikten kısa bir süre sonra sona erer. Fakat bazı nadir vakalarda antibiyotik ishali, kolit denilen kolon iltihaplanmasına neden olur ki daha ciddi bir kolit türü olan bu hastalığa psödomembranöz kolit (yalancı zar koliti) denir. Her iki kolit türü de karın ağrısına, ateşe ve kanlı ishale neden olabilir.

Hafif antibiyotik ishali tedavi gerektirmeyebilir. Daha ciddi antibiyotik ishalleri, antibiyotik ilaçlarının kesilmesini veya değiştirilmesini gerektirebilir.

Belirtileri

Belirtileri

Antibiyotik ishalinin belirtileri hafif veya şiddetli olabilir.

Yaygın işaret ve belirtiler
Birçok insanda antibiyotik ishali şu türden hafif belirti ve işaretlere sebep olur:

• Cıvık dışkı
• Sık tuvalete çıkma

Antibiyotik ishali, genellikle bir antibiyotik tedavisine başlandıktan sonraki 5 ila 10 gün içinde ortaya çıkar. Ne var ki bazen ishal ve diğer belirtiler siz antibiyotik tedavisini bitirdikten günler, hatta haftalar sonra da ortaya çıkabilir.

Daha ciddi belirti ve işaretler
Bazı insanlarda antibiyotik ishali daha şiddetlidir.  Zararlı bakteriler çok fazla çoğalmışsa kolit veya psödomebranöz kolit belirtileri gösterebilirsiniz: 

• Sık sık sulu ishal
• Karın ağrısı ve krampları
• Ateş
• Dışkıda iltihap
• Kanlı dışkı
• Mide bulantısı

Doktora gitme vakti
Ciddi antibiyotik ishali belirtileri gösteriyorsanız vakit kaybetmeden doktorunuzu arayın. Bu belirti ve işaretler, birçok başka hastalıkta da görünür; bu yüzden doktorunuz net sebebi belirlemek için testler tavsiye edebilir.

Sebepleri

Sebepleri

Antibiyotik ishali, antibakteri ilaçlarının (antibiyotikler) mide bağırsak yolunuzdaki iyi ve kötü bakteri dengesini bozduğu vakit meydana gelir.

İshale neden olma ihtimali en yüksek antibiyotikler
Neredeyse bütün anti-bakteriler; antibiyotik ishaline, kolite ve psödomembranöz kolite neden olabilir. Antibiyotik ishaliyle en yaygın olarak ilişkili görülen antibiyotikler şunlardır: 

• Sefalosporinler, cefixime ve sefpodoksim
• Slindamisin
• Eritromisin
• Penisilinler,
• Kinolonlar, örneğin siprofloksazin, ve levofloksazin
• Tetrasiklin, örneğin doksisiklin ve minosiklin

Antibiyotikler ishale nasıl sebep olur?
Sindirim sisteminiz milyonlarca mikro organizmaya ev sahipliği yapan (bağırsak florası) karmaşık bir ekosistemdir, yüzlerce bakteri de bu floranın bir parçasıdır. Bakterilerin çoğunluğu faydalıdır ve önemli işleri yerine getirirler. Fakat bağırsak yolunuzda normalde de bulunan bazı bakteriler potansiyel olarak tehlikeli olabilir. Kötü bakteriler, iyi bakteriler tarafından kontrol altında tutulur; ancak bir hastalık, ilaç veya başka bir faktör yüzünden bu hassas denge bozulabilir.

Antibiyotikler zararlı bakterilerle birlikte yararlı bakterileri de yok ettikleri için bağırsak florasına zarar verebilir. Yeterli miktarda ''iyi'' mikroorganizma olmadığı vakit, aldığınız antibiyotiğe ''dirençli'' olan kötü bakteriler kontrol dışına çıkar ve bağırsağa zarar verip iltihaplanma başlatacak toksinler üretir.

Kalın bağırsakta doğal olarak bulunan “Clostridium difficile” adlı bakteri, en ciddi antibiyotik ishaline sebep olur.
Neredeyse bütün psödomembranöz kolit ve birçok şiddetli antibiyotik ishali vakalarından sorumlu olan bakteriler C. Difficile bakterileridir.  Birçok insan hastanede kaldıklarında veya antibiyotikleri evde alırken yapılan bakımda bu bakteriyi kaparlar.

Risk Faktörleri

Risk Faktörleri

Antibiyotik ishali, antibiyotik tedavisi gören herkeste meydana gelebilir. Fakat şu şartlarda antibiyotik ishali geliştirme riskiniz daha yüksektir: 

• Daha önce antibiyotik kullanırken ishal olmuşsanız
• 65 yaşında veya daha yaşlıysanız
• Bağırsaklarınızdan ameliyat olmuşsanız
• Yakın zamanlarda bir hastanede veya bakımevinde kalmışsanız
• Bağırsaklarınızı etkileyen kolan kanseri veya iltihabi bağırsak hastalığı gibi ciddi bir hastalığınız varsa

Komplikasyonları

Komplikasyonları

Antibiyotik ishalinin daha şiddetli biçimi olan psödomembranöz kolit, şu türden ölümcül tıbbi durumlara sebep olabilir: 

• Dehidrasyon. Şiddetli ishal, aşırı sıvı ve elektrolit (sodyum ve potasyum gibi hayati maddeler) kaybına yol açabilir. Aşırı sıvı kaybı ise çok ciddi komplikasyonlara sebep olabilir. Dehidrasyonun belirtileri kupkuru ağız, aşırı susama, çok az idrar veya idrar yokluğu ve aşırı halsizliktir.
• Bağırsak delinmesi. Kalın bağırsak çeperinin aşırı hasar görmesi bağırsak duvarınızda bir delik açılmasına sebep olabilir.
• Zehirli megakolon. Hastalıkta kolonunuz gaz ve dışkıyı atamaz ve aşırı şişer. Zehirli megakolonun belirtileri karın ağrısı, şiş, ateş ve halsizliktir. Zehirli megakolon, enfeksiyona veya kalın bağırsak yırtılmasına yol açabilen ciddi bir komplikasyondur. Zehirli megakolon genellikle ilaçlarla saldırgan bir tedavi gerektirir.

Muayenesi

Randevunuza Hazırlanmak

Antibiyotik ishali belirtileriniz varsa aile doktorunuzu veya bir pratisyen hekimi görünün. Doktorunuz, belirti ve işaretlerinizin olası nedenlerini araştıracaktır.

Doktorla görüşmeler kısa olduğu ve konuşulması gereken çok şey olduğu için, randevuya hazırlanarak gitmek iyi fikirdir. İşte randevunuza hazırlanmanıza yardımcı olacak ve doktordan bekleyebileceklerinizi gösteren kimi bilgiler:

Ne yapabilirsiniz?

• Randevudan önce yapmanız gerekenleri öğrenin. Randevunuzu alırken diyetinizi kısıtlamak gibi önceden yapmanız gereken şeyler olup olmadığını mutlaka öğrenin.
• Yaşadığınız tüm belirtileri yazınız, randevu konunuzla alakalı görünmeyen belirtileri de dahil ediniz.
• Önemli kişisel bilgileri not edin, hayatınızdaki önemli stresli olayları veya son zamanlardaki büyük değişimleri de katın. Son zamanlarda bir hastanede veya bir bakım evinde kaldıysanız onu da ekleyin.
• Vitaminler ve takviye ilaçlar dahil olmak üzere kullandığınız bütün ilaçların bir listesini çıkarın. Son zamanlarda antibiyotik kullandıysanız listeye onları da ekleyin.
• Mümkünse yanınıza bir arkadaşınızı veya akrabanızı alın. Bazen size doktorla görüşme sırasında verilen tüm bilgileri özümsemek zor olabilir. Size eşlik eden biri, sizin kaçırdığınız veya unuttuğunuz şeyleri hatırlayabilir.
• Doktorunuza soracağınız soruları not edin.

Doktorunuzla geçireceğiniz vakit sınırlı olabilir, bu yüzden bir soru listesi çıkarmak vaktinizi en iyi şekilde değerlendirmenizde yararlı olacaktır. Sorularınızı önem sırasına göre sıralayın. Antibiyotik ishali için doktorunuza sorabileceğiniz belli başlı sorular şunlardır:

• Belirtilerime neler sebep oluyor olabilir?
• Belirtilerime neden olabilecek diğer olası sebepler nelerdir?
• Ne tür testlere ihtiyacım var?
• Hastalığım geçici mi yoksa kronik mi?
• En iyi eylem planı nedir?
• Önerdiğiniz birincil yaklaşımın herhangi bir alternatifi var mı?
• Diğer sağlık sorunlarım da var. Bu hastalıkları bir arada en iyi şekilde nasıl yönetebilirim?
• Riayet etmem gereken herhangi bir sınırlama var mı?
• Bana tarif ettiğiniz ilacın bir alternatifi var mı?
• Yanımda götürebileceğim herhangi bir broşür veya basılı malzeme var mı? Hangi web sitesini ziyaret etmemi tavsiye edersiniz?
• Rutin kontrollere gelip gelmeyeceğime neye göre karar vereceğiz?

Görüşme sırasında aklınıza doktorunuza sormak için hazırladığınız bu soruların dışında  herhangi bir soru gelirse sormakta tereddüt etmeyin.

Doktorunuzdan bekleyebilecekleriniz
Doktorunuz büyük ihtimalle size bir dizi soru soracaktır. Bunları cevaplamaya hazır olursanız, daha fazla zaman ayırmak istediğiniz konuları görüşebilirsiniz. Doktorunuz şunları sorabilir:

• Belirtiler ilk defa ne zaman ortaya çıktı?
• Belirtileriniz sürekli mi yoksa arada bir mi ortaya çıkıyor?
• Şu anda veya son zamanlarda kullandığınız antibiyotik ilaçlar var mı?
• Yakın zamanlarda bir hastanede veya bakımevinde kaldınız mı?

Bu sırada yapabilecekleriniz
Antibiyotikleri doktorun tarif ettiği şekilde alın.

İshalle baş etmek için randevunuza kadar şunları yapabilirsiniz: 

• İshal yüzünden kaybettiğiniz sıvıyı tekafi etmek için daha fazla su ve sıvı tüketin.
• İshalinizi artıracak baharatlı ve yağlı yiyeceklerden kaçınarak mideyi yormayan hafif şeyler yiyin.
• Bir tane büyük öğün yerine birçok küçük öğün yiyin.

Testleri

Testler ve Teşhis

Antibiyotik ishalinin teşhisi için doktorunuz şunları yapabilir: 

• Sağlık geçmişiniz hakkında sorular sormak. Doktorunuz tıbbı geçmişinizi, son zamanlarda bir hastanede kalıp kalmadığınızı, antibiyotik kullanıp kullanmadığınızı sorabilir.
• Dışkı örneğini analiz etmek. Belirtileriniz şiddetliyse sizden dışkı örneği istenebilir.  Dışkı örnekleri antibiyotik ishalinize hangi bakterinin sebep olduğunu belirlemek için laboratuarda incelenir. Bakteriyi tespit etmek doktorunuzun doğru tedaviyi belirlemesine yardım eder.

Tedavisi

Tedaviler ve İlaçlar

Antibiyotik ishali tedavisi, belirti ve işaretlerinizin şiddetine bağlıdır.

Hafif antibiyotik ishalinde tedavi
Eğer ishaliniz hafifse, siz antibiyotikleri kesince belirtileriniz birkaç gün içinde kaybolabilir. Bazı vakalarda doktorunuz ishaliniz durana kadar antibiyotiklere ara vermenizi isteyebilir. Doktorunuz, bu süre içinde ishal kendi kendine çözülene kadar, evde yapabileceğiniz bazı şeyler önerebilir.

Şiddetli antibiyotik ishalinde kötü bakterilerle savaşmak için tedavi
Kolit veya psödomembranöz kolit olursanız, doktorunuz antibiyotik ishalinize neden olan kötü bakterileri öldürmek için antibiyotik tavsiye edebilir. Birçok insanda bu, kötü bakterileri hedef alan antibiyotikler belirtileri sona erdirecektir. Psödomembranöz kolit olanlarda ishal belirtileri tekrar ortaya çıkabilir ve tekrar tedavi gerektirebilir.

Yaşam Tarzı

Hayat Tarzı ve Ev Tedavileri

İshalle baş etmek için:

• Bol sıvı tüketin. En iyisi sudur, fakat sodyum ve potasyum (elektrolitler) eklenmiş sular da faydalıdır. Sulandırılmış meyve suyu için. Şekeri fazla, alkollü ve kafenli içkilerden, örneğin kahve, çay ve kolalardan uzak durun, bunlar belirtilerinizi artırabilir.
• Hafif, sindirimi kolay yiyecekler seçin. Muz ve pirinç bunlara örnektir. Fasulye, kuru yemişler ve sebzeler gibi yüksek lifli besinlerden kaçının. Belirtilerinizin iyiye gittiğini hissederseniz yavaş yavaş diyetinize yüksek lifli yiyecekler ekleyebilirsiniz.
• Bir tane büyük öğün yerine birçok küçük öğün yiyin. İki veya üç büyük öğün yerine küçük öğünleri gün içine dağıtın.
• Bağırsakları tahriş edici yiyeceklerden kaçının. Baharatlı, yağlı ve kızartılmış yiyeceklerden veya belirtilerinizi kötüleştiren yiyeceklerden kaçının.
• İshal ilaçları hakkında sorular sorun. Bazı hafif antibiyotik ishali vakalarında doktorunuz loperamide içeren ishal ilacı tavsiye edebilir. Fakat ishale karşı ilaç almadan önce doktorunuza danışın, çünkü bunlar vücudunuzun toksinlerden kurtulma yeteneğini sekteye uğratarak ciddi komplikasyonlara sebep olabilirler. 

 

Alternatif Tıp

Eğer antibiyotik ishaliyle ilgili olarak tamamlayıcı veya alternatif tıp tedavilerini denemek istiyorsanız, bu tip tedavilere başlamadan önce seçeneklerinizi doktorunuzla konuşun. Konsantre faydalı bakteri takviyeleri olan probiyotikler bir seçenek olabilir. Probiyotikler kapsül veya sıvı formunda olabildiği gibi, bazı yoğurtlara da eklenebiliyor.

Teoride probiyotik ürünler, iyi bakterinin bağırsaklarınıza inip sindirim yolunuzdaki iyi bakteri seviyesini artırır ve kötü bakterilerin yenilmesine yardımcı olur. Fakat antibiyotik ishalinde bir tedavi olarak probiyotiklerin kullanımını destekleyen kanıtlar sınırlıdır.  Probiyotik ürünler, çeşitli bakteri türlerini farklı dozlarda içerirler. Hangi bakterinin en faydalı olduğu ve ne tür dozun gerektiği net değildir.

Önleme

Önlem

Antibiyotikle ilişkili ishalle baş etmek için:

• Sadece gerektiği zaman antibiyotik kullanın. Az antibiyotik kullanın, hatta doktorunuz mutlaka şart olduğunu düşünmedikçe antibiyotik kullanmayın. Örneğin antibiyotikler bakteriyel enfeksiyonları tedavi edebilirler, fakat virüse bağlı enfeksiyonları, örneğin soğuk algınlığı ve gribi tedavi edemezler.
• Hasta bakıcılardan ellerini yıkamalarını isteyin. Hastanedeyseniz size dokunan herkesten, dokunmadan önce ellerini yıkamasını isteyiniz. Böylelikle şiddetli antibiyotik ishaline yol açan C. difficile bakterileriyle temas etmeniz engellenebilir.
• Geçmişte antibiyotik ishali olmuşsanız doktora anlatınız. Geçmişte antibiyotik ishali olmak, antibiyotiklerin aynı reaksiyona sebep olma ihtimalini artırır. Doktorunuz ishale yol açma ihtimali en az olan antibiyotiği seçebilir.
• Geçmişte antibiyotik ishali olmuşsanız probiyotikleri kullanmayı düşünün. Probiyotikler, kapsül veya sıvı şeklinde konsantre edilmiş faydalı bakteri takviyeleridir. Bazı yoğurtlar ve diğer yiyeceklerin içinde de probiyotikler bulunur. Kimi kanıtlar gösteriyor ki antibiyotik kullanırken probiyotikler tüketmek, geçmişte C. Difficile bakterilerinin neden olduğu antibiyotik ishali olmuş kişilerde hastalığın nüksetme ihtimalini azaltmıştır.  Bazı araştırmalar da probiyotikleri faydalı bulmamıştır. Probiyotiklerin sizin için faydalı olup olmadığını doktorunuza sorunuz.