• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Risk Faktörleri
• Komplikasyonları
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme

Nedir

Aort Yırtılması (Diseksiyon)

Aort yırtılması, kalpten çıkan büyük bir kan damarı olan aortun iç çeperinde yırtılmadır. Kan bu yırtıktan içeri, aortun orta tabakasına girerek, orta tabaka ile iç tabakanın birbirinden ayrılmasına (diseksiyon) neden olur. Eğer kanla dolu yırtık, aort duvarını delerse, aort yırtılması genellikle ölümle sonuçlanır.

Aort yırtılmasına ayrıca yırtılma anevrizması denir ki yaygın bir tıbbi durumdur. Rahatsızlık herkeste görülebilir ama en çok 60 ila 70 yaş arası erkeklerde görülmektedir. Aortik yırtılmanın belirtileri, başka hastalıklarınkini taklit ederek teşhisin gecikmesine neden olabilir. Fakat aortik yırtılmada erken teşhis önemlidir. Erken teşhis, tedavide hayatta kalma şansınız ciddi bir biçimde yükseltir.

Belirtileri

Belirtiler

Aortik yırtılma belirtileri, kalp krizi gibi kalp rahatsızlıklarınınkine benzeyebilir. Tipik belirti ve işaretleri şunlardır:

• Göğüste ve sırtın üst kısmında aniden ortaya çıkıveren, boyna ve sırtın altına vuran ve genellikle bir yırtılma, parçalanma hissinin eşlik ettiği bir ağrı
• Şuur kaybı (bayılma)
• Nefesin yetmemesi
• Halsizlik veya elini kolunu hareket ettirememe
• Felç
• Terleme
• Yüksek tansiyon
• İki kolda farklı nabız

Doktora ne zaman gitmeli?
Şiddetli göğüs ağrısı, bayılma, aniden nefes yetmezliği gibi belirtiler yaşarsanız hemen doktorunuzu veya bir hastanenin acil servisini arayın. Bu tür belirtiler yaşıyor olmanız her zaman ciddi bir sorununuz olduğu anlamına gelmese de en iyisi bir an önce kontrol ettirmektir. Sorunun erken teşhisi ve tedavisi hayatınızı kurtarabilir.

Sebepleri

Sebepler

Aort yırtılması, aort duvarının zayıf bir bölgesinde meydana gelir. Kronik yüksek tansiyon, aort dokusuna baskı yaparak onu yırtılmalara karşı korunmasız hale getirebilir. Ayrıca Marfan sendromu gibi kalıtsal bir hastalık nedeniyle zayıf veya büyümüş aort damarıyla doğmuş olabilirsiniz. Aort yırtılması nadiren, göğüs bölgesine örneğin bir motor kazasında alınan bir darbenin sonucu olarak ortaya çıkabilir.

Aortun hangi kısmının etkilendiğine bağlı olarak, aort yırtılması iki gruba ayrılır.

• A Tipi. Daha yaygın ve daha tehlikeli bir aort yırtılmasıdır. Aortun kalpten çıkan ve yukarı doğru giden kısmında veya yukarı doğru çıkan kısmından aşağı inen kısmına kadar olan bölgede (hatta karına kadar uzanan) görülen yırtıktır.
• B Tipi. Bu tip sadece aortun aşağı inen kısmında görülür, bu yırtık da karna kadar uzanabilir.

Risk Faktörleri

Risk Faktörlerİ

Aort yırtılmasının risk faktörleri şunlardır:

• Vakaların en az üçte ikisinde görüldüğü üzere, kontrol altında tutulmayan yüksek tansiyon.
• Arterlerin sertleşmesi (damar tıkanıklığı)
• Zayıflamış veya çıkıntı yapmış arterler (önceden var olan bir aort anevrizması)
• Aort kapak kusuru (ikili aort kapağı)
• Aort daralması

Kimi genetik hastalıkları olan insanların aort yırtılma riski normal insanlara göre daha yüksektir. Bu hastalıklar şunlardır:

• Turner sendromu. Bu bozukluktan dolayı yüksek tansiyon, kalp problemleri ve bir dizi diğer sağlık sorunu görülebilir.
• Marfan sendromu. Vücudun çeşitli yapılarında bulunan bağ dokularının zayıflığıdır. Bu hastalığı olan insanların aile geçmişlerinde, genellikle aort anevrizmaları ve diğer damar problemleri görülür. Zayıf kan damarları kolayca yırtılabilir.
• Ehlers-Danlos sendromu. Bu gruba giren bağ dokusu bozuklukları kolayca morarıp yırtılan ciltle, gevşek eklemlerle ve kırılgan kan damarlarıyla ilişkilidir.

Diğer potansiyel risk faktörleri şunlardır:

• Cinsiyet. Erkeklerin aort yırtılma riski kadınlara göre iki kat daha yüksektir
• Yaş. Aort yırtılması 60 ila 70 yaş arasında zirve yapar.
• Kokain kullanımı. Uyuşturucu, büyük ihtimalle kan basıncını geçici olarak yükselttiği için aort yırtılmasında riski aktörün bir faktör olarak görülmektedir.
• Hamilelik. Nadir olarak aort yırtılması normalde sağlık sorunu olmayan hamile kadınlarda görülmektedir.

Komplikasyonları

Komplikasyonlar

Aort yırtılması şu sorunlara yol açabilir: 

• Şiddetli iç kanama yüzünden ölüm
• Böbrek yetmezliği, bağırsaklarda ölümcül hasar gibi organ hasarları
• Felç
• Kalbin etrafındaki dokuda kanama (perikardiyal sak)
• Aort kapak hasarı, örneğin aort kapağında sızma (aort regürjitasyonu)

Testleri

Testler

Aort yırtılmasını tespit etmek genellikle zor bir iştir, çünkü belirtiler çok çeşitli sağlık sorunlarının belirtilerine benzer. Aşağıdaki belirti ve işaretler varsa doktorlar genellikle aort yırtılmasından kuşkulanabilirler.

• Göğüste aniden ortaya çıkan yırtılır gibi ağrı.
• Röntgen filmlerinde aortun genişlemiş halinin görülmesi
• Sağ ve sol kollarda tansiyonun farklı olması

Bu belirtiler her ne kadar akla aort yırtılmasını getirse de teşhisi doğrulamak için daha hassas görüntüleme tekniklerinin kullanılması gerekmektedir. En yaygın olarak kullanılan görüntüleme teknikleri şunlardır: 

• Bilgisayarlı Tomografi (CT). CT taramasında vücudun kesit görüntülerini oluşturmak için X-ışınları üreten bir makine kullanır. Aortik yırtılmayı teşhis edebilmek için göğsün bir CT taraması yapılır. CT taraması sırasında ayrıntıların daha iyi görüntülenmesi için damardan iyodin denilen bir çözelti enjekte edilebilir. Bu madde CT resimlerinde kalbin ve damarların daha net görünmesini sağlar.
• Manyetik resonanz anjiogram (MRA), Manyetik rezonans görüntüleme taraması, vücudun resimlerini yapmak için manyetik alan ve radyo dalgası enerjileri kullanan bir testtir. MRA bu tekniğin özellikle kan damarlarına bakmak için kullanılmasıdır. Göğsün MRA''ı aort yırtılmasını teşhis edebilir. 
• Transözofageal ekokardiyografi (TEE). Bir ekokardiyogram, kalbin bir resmini elde etmek için yüksek frekanslı ses dalgaları kullanan bir tarama yöntemidir. TEE ise ses dalgası vericisinin yemek borusuna sokulmasını içeren özel işlemdir. Verici kalbe ve aorta yakın olduğu için alınan resimler normal ekokardiyograma göre daha net ve ayrıntılıdır.

Tedavisi

Tedavi

Aort yırtılması hemen müdahale gerektiren acil bir durumdur.

A  Tipi aort yırtılması
A Tipi aort yırtılması daha yaygın ve daha tehlikeli bir aort yırtılmasıdır. Aortun kalpten çıkan ve yukarı doğru giden kısmında veya yukarı doğru çıkan kısmından aşağı inen kısmına kadar olan bölgede (hatta karına kadar uzanan) görülen yırtıktır. A tipi aort yırtılmalarında tercih edilen tedavi genellikle ameliyattır.

Ameliyat sırasında cerrah yırtık aortu mümkün olduğunca alır, aort duvarına kanın girmesini engeller, aort duvarına sentetik bir tüp takar. A tipi aort yırtılması olan bazı insanlarda hasar görmüş aorttan kaynaklanan bir kapak sızdırması varsa aort kapağı da değiştirilebilir. Eğer aort kapağının değiştirilmesi gerekiyorsa kapak, aortun tamir etmek için kullanılan tüpe yerleştirilir.

B Tipi aort yırtılması
B Tipi aort yırtılmasında aortun sadece aşağı inen kısmında görülür, bu yırtık da karna kadar uzanabilir. B tipi yırtılması olan insanlar ilaçla veya ameliyatla tedavi edilebilir. B tipi aort yırtılmasının ameliyat seçenekleri A tipine benzer. B tipi aort yırtılmalarını tamir etmek için bazen stent takmak gerekebilir.

Aort yırtılması için ilaçlar
Aort yırtılması tansiyonu ve nabzı düşürerek kanın aort duvarına yaptığı basıncı azaltmak için beta blokerler veya sodyum nitropruzit içeren ilaçlarla tedavi edilebilir. Kan basıncının azaltılması aort yırtılmasının ilerlemesini önler. İlaçlar kişiyi ameliyata hazırlamak için de kullanılabilir. B tipi aort yırtılması olan birçok insan sadece ilaçlarla tedavi edilebilir.

Aort yırtılmaları olan birçok insan tedaviden sonra hayatlarının geri kalınında kan basıncını düşüren ilaçlar kullanmak zorunda kalabilir. Buna ek olarak her 6 ay ile 12 ay arasında durumlarının kontrolü için CT ve MR taramasına girmeleri gerekebilir.

Önleme

Önlem

Aort yırtılmasını önlemenin en etkili yolu tansiyonu kontrol altında tutmaktır. İşte riskinizi azaltmak için bazı ipuçları:

• Yüksek tansiyonu kontrol altında tutun. Yüksek tansiyonunuz varsa tansiyonunuzu evde ölçebileceğiniz bir cihaz alın ve tansiyonunuza özen gösterin.
• Sigara içmeyin. İçiyorsanız bırakmak için adımlar atın.
• İdeal kilonuzu koruyun. Düşük tuzlu bir diyet izleyerek egzersiz yapın.
• Kolesterolünüze dikkat edin. Kolesterol seviyenizi doktorunuzun tavsiye ettiği aralıkta tutun.
• Emniyet kemeri kullanın. Emniyet kemeri takmak göğüs bölgesine darbe alma riskini azaltır.
• Doktorunuza sürekli bilgi verin. Ailenizde aort yırtılması görülüyorsa bunu  doktorunuza bildirin.