• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Muayenesi
• Tedavisi
• Sonraki Adımlar
• Önleme
• Seyri

Nedir

Aşil Tendonu Yırtılması

Aşil tendonu, ya da diğer adıyla kalsanus tendonu bileğin arkasında güçlü baldır kaslarını topuk kemiğine (kalsanus) bağlayan büyük bir halata benzeyen lifli dokudur. Bazen topuk bağı da denilen bu tendon vücuttaki en büyük tendondur. Baldır kasları kasıldığı zaman aşil tendonu kasılır ve topuğu çeker. Böylece ayağınızın ucunu uzatabilir ve parmak uçlarınızda durabilirsiniz. Yürüme, koşma ve zıplama gibi aktivitelerde bu tendon hayati bir öneme sahiptir. Genellikle topuk kemiğinin3 cmkadar yukarısında meydana gelen tam tendon yırtılmasına aşil tendonu yırtılması denir.

Belirtileri

Belirtiler

• Ayak bileğinin veya baldırın arkasında – tıpkı bir taş çarpmış veya kurşun yemiş gibi diye tarif edilen – keskin bir ağrı.
• Çok güçlü bir kapma veya şaklama sesi gelebilmektedir.
• Topuk kemiğinin yaklaşık3 santimetreüstünde bir çökme veya boşluk görülebilir.
• Sakatlanmanın ağrısını, şişini ve katılığını morarma ve kasta kuvvetsizlik izleyebilir.
• Ağrı hızlı azalabilir ve daha küçük tendonlar ayak parmaklarını uzatma yeteneğini tekrar kazanabilir. Bununla birlikte aşil tendon olmadan bu hareket zor alacaktır. 
• Parmak uçlarında durmak veya yürürken kendini ileri itmek imkansız olacaktır.
• Tam yırtılma kısmi yırtılmadan daha yaygındır.

Doktora başvurma vakti

Tendon sakatlanması veya tendonun ışırı kullanılması nedeniyle tendon zorlanmaları veya tendon yangısı (tendonit) oluşarak yırtılmaya dönüşebilir. 

• Küçük tendon sorunlarının belirtileri varsa doktorunuzu arayınız.
• Tendondaki hafif ağrılar ve şiş, aktiviteyle artabilir. Genellikle ani ağrıya neden olan belli bir olay veya tendonda belirgin bir çökme yoktur.
• Hala yürüyebilir veya parmak uçlarında durabilirsiniz.
• Akut baldır ağrısı ve şişi aşil tendonunun baldır kasıyla birleştiği yerde kısmi veya tam yırtılmayı işaret edebilir. Yürümek için hala aynı ayağı kullanabilirsiniz, ancak yine de ortopedi cerrahı gibi bir uzmana görünmeniz gerekir.  Genellikle ameliyat gerekmez.
• Bazen ayakkabınız içine konan özel topuk petleri veya ortopedi malzemeleri faydalı olabilir.
• Aktivitelerinize dönmeden önce tendonit veya kas zorlanması gibi durumları doktorunuzla gözden geçiriniz, çünkü her ikisi de tendon yırtılması riskini yükseltir.
• Ağrıya, şişe ve yürümek veya ayakta durmak gibi yük kaldırmayı içeren aktivitilerde zorlanma aşil tendonunuzdaki bir yırtılmaya işaret edebilir. Bu durumlarda doktorunuzun veya bir acil servisin tıbbi bakımına ihtiyacınız vardır.
• Vakit kaybetmeyin! Erken tedavi daha iyi sonuçlar almaktadır.
• Eğer emin değilseniz veya sorularınız varsa, muayene olunuz.

Sebepleri

Sebepler

Aşil tendonu yaşla veya kullanım azlığı nedeniyle zayıflayabilir. O zaman sakatlanma ve yırtılmalara karşı korunmasız hale gelir. Bazı hastalıklar (örneğin artrit ve diyabet) ve ilaçlar (örneğin kortikosteroitler ve bazı antibiyotikler) de yırtılma riskini yükseltebilir.

• Yırtılma en yaygın olarak orta yaş sporcu erkeklerde (örneğin basketbol gibi zorlu spor yapan hafta sonu savaşçılarında) görülür.  Sakatlanma genellikle birçok kez zıplama, dönme ve koşma gerektiren eğlence amaçlı spor vakitlerinde meydana gelmektedir. Genellikle bunlar tenis, basketbol ve badminton gibi oyunlardır.
• Şu durumlarda bir sakatlanma meydana gelebilir:
• Diziniz güçlü uyluk kaslarıyla düz tutulurken ayağınızla güçlü bir şekilde kendinizi ittiğiniz zaman. Mesela sıçrama veya koşuya başlamada böyle bir şey olabilir.
• Birdenbire ayağınız kayar veya boşa basar ve ayağınız düşmeyi önlemek için öne doğru fren yapacak şekilde yere basıp tendonu esnetirse.
• Çok yüksek bir yerden düşerseniz.

Muayenesi

Muayene ve Testler

• Bir hekim iyi bir fiziksel muayeneyle ve hastayı dinleyerek bu teşhisi koyabilir. Genellikle röntgen çekilmez.
• Siz karın üstü yatarken baldır kaslarının sıkarak yapılan basit bir muayene tendonun hala bağlı olup olmadığını gösterebilir (bu sıkmanın sonunda ayakucu ileri doğru hareket etmelidir). Bu muayene baldır kasları ile tendon arasındaki bağlantıyı eler ve zayıf da olsa hala harekete için veren tendonları eler.
• Bir uyarı: Aşil tendon yırtılmaları genellikle burkulma veya hafif tendon sakatlığı olarak yanlış teşhis edilmektedir. Şiş ve ayağınızı zayıf bir şekilde olsa da hala uzatabiliyor olmanız teşhiste kafa karışıklığına neden olabilir.
• Teşhiste zorlanma durumlarında ültrason ve MRI yardımcı olabilir. Bu testler, sakatlanmanın derecesine bağlı olarak, hangi tedavinin en iyisi olduğuna da işaret edebilir.

Tedavisi

Tedavi

Tedavinin hedefi, sakatlanmadan önce yapabildiklerinizi yine yapabilmeniz için tendona normal boyunu ve gücünü yeniden kazandırmaktır. Tedavi koruma ve hareket ettirme arasında bir denge izler.

• İyileşmeye vakit tanınması ve yeniden sakatlanmayı önlemek için koruma şarttır.
• Katılığı ve kas kuvvetinin yitirilmesini önlemek için ise ayağınızı hareket ettirmek şarttır.
• Tedavi seçenekleri cerrahi veya cerrahi olmayan seçeneklerden oluşur. Tercih tartışmalıdır.
• Hem cerrahi hem de cerrahi olmayan tedavi alçı veya özel sabitleyici mekanizmalarla ilk altı haftalık bir dinlenme gerektirir.  Alçı tendonu tekrar eski normal uzunluğuna esnetmek için 2 ila 4 hafta arasında açılarak tekrarlanabilir. Toplum kuvvet ve esnekliği geliştirmek için alçıyla birlikte hareket verilebilir (1 ila 3 hafta içinde).
• Tedavinin geri kalanında bir topuk yükseltme mekanizması ve düzenli fizik terapi kullanılır.
• Bir ortopedi cerrahına danışma sizin için doğru olan ilk tedavi ve takip tedavilerini belirleyecektir.

Evde bakım

Burkulma ve kas zorlanmalarında ilk tedavi mümkün olduğunca çabuk yapılmalıdır. Üç maddeyi unutmayın: Dinlen, Buz koy, Yükselt!

• Sakatlanmış bölgeyi dinlendirin. Ağrı bir sakatlığı hareket ettirmemeniz gerektiğini anlatan bir vücut sinyalidir.
• Sakatlanan bölgeye buz koyun. Buz koyma şişi azaltarak kasılmaları hafifletir.
• Sakatlanan bölgeye kompres (sargı) uygulayın. Bu da şişi azaltır. Sargıyı turnikeye dönüşecek kadar sıkı uygulayarak kan akışını kesmeme konusunda dikkatli olun.
• Sakatlanmış bölgeyi yükseltin. Yükseltme kanın ve sıvının aşağı, kalbe doğru akışına izin vererek yerçekiminin şişi almasına yardım eder.

Reçetesiz satılan ağrı kesici ilaçları kullanabilirsiniz. Ağrılar için acetaminophen (Tylenol) faydalıdır, fakat ibuprofen (Motrin, Advil, Nuprin) daha iyi olabilir, çünkü bu ilaçlar hem ağrıyı hem de yangıyı azaltır. Özellikle çocuklar ve gençler söz konusuysa uygun doz için ilaç kutusunda bulunan talimatları takip etmeyi ihmal etmeyin.

Ameliyat

• Cildin açılıp tendon uçlarının tekrar dikilmesini içeren bir operasyon gerektirir.
• Cerrahi tedavide yeniden yırtılma olasılığı cerrahi olmayan yöntemlere göre daha azdır.
• Ameliyat sonrasında sakatlanma öncesi faaliyetlere daha çabuk dönülür ve kas daha az kısalarak daha yüksek bir işleme kapasitesine ulaşılır.
• Ameliyatla ilişkili riskler burada da söz konusudur: anestezi, enfeksiyon, cilt tahribi, iz kalma, kanama, kazayla sinir zedelenmesi, daha yüksek maliyet ve bacakta kan pıhtısı.
• Profesyonel sporcularda, yüksek aktivite düzeyi olan insanlarda, tedavi veya teşhiste geciken kişiler ile tendonu tekrar yırtılan insanlarda tercih genellikle ameliyat yönünde olmaktadır.

Diğer tedaviler

• Cerrahi olmayan tedaviler uzun süreli alçıya alma, özel kırık tahtası ve ortopedi malzemeleri kullanma ile fizik terapidir.
• Bu tercihke ameliyatın maliyetleri veya normal komplikasyonları yoktur.
• Bazı araştırmalar tendonun kuvveti ve işleyişi bakımından ameliyatla aynı sonuçların alındığını göstermektedir.
• Yeterli gerginlik içermeyen aşırı esnemiş bir tendon riski vardır.
• Tendonun uzun süre hareketsiz tutulması başka kas zayıflıklarına yol açabilir.
• Cerrahi tedaviye göre yeniden yırtılma olasılığı daha yüksektir.
• Sporcu olmayanlar, fazla hareketli olmayan kişiler genellikle cerrahi olmayan tedaviyi tercih etmektedir. Yaşlı insanlar veya komplikasyonlara yol açacak tıbbi durumları olan insanlar cerrahi olmayan konservatif tedaviyi seçmelidir.

Sonraki Adımlar

Sonraki Adımlar

Kontrol muayeneleri

• Tedavi ve rehabilitasyonu belirlemek için bir ortopedi cerrahına başvurun.
• Hareket kabiliyeti ve kuvvetlendirme egzersizleri için bir fizik terapiste erkenden başvurarak düzenli ziyaretlerde bulunun.

Önleme

Önlem

• Önlem uygun ölçüde gündelik aşil esnetme ve aktivite öncesi ısınmaya odaklanır.
• Spor yaparken aktivite seviyesini sabit tutmaya çalışın veya uzun bir aradan sonra spora başladığınız zaman spor miktarını yavaş yavaş artırın.
• Genel kas kondisyonunu yerinde olması tendonun sağlıklı kalmasına yardım eder.

Seyri

Hastalığın Seyri

• Hem cerrahi hem de cerrahi olmayan tedavilerde, hastaların çoğu normal aktivite düzeylerine geri dönmektedir.
• Birçok araştırma ameliyatın daha iyi sonuç verdiğine işaret etmektedir. Sporcular sakatlanmanın tekrarlama ihtimalinin daha az olacağı şekilde normal faaliyetlerine daha hızlı dönmeyi umabilirler.
• Tipik olarak yırtılma iyileşirken küçük bir tümsek şeklinde iz kalmaktadır. 
• Genellikle 6 hafta içinde tendon bir topuk desteğiyle yük taşımaya geri dönebilmektedir.
• Spora veya koşmaya geri dönme genelde 4 ila 6 haftası sürmektedir. Motivasyon ve gayretli fiziksel terapiyle üst düzey sporcular sakatlanmadan sonra 3 ay kadar kısa bir süre içinde sporlarına geri dönebilmektedir.