• İçindekiler
• Nedir
• Belirtileri
• Sebepleri
• Muayenesi
• Testleri
• Tedavisi
• Önleme
• Seyri

Nedir

Ayak bileği burkulması, en yaygın ayak sakatlanmasıdır. Ayağı bacağın alt kısmına bağlayan bilek eklemi sık sık sakatlanır. Ayak boşa bastığında, zemin düzgün değilse veya ekleme sıra dışı bir kuvvet uygulanırsa doğal olmayan bir burkulma hareketi meydana gelebilir. Ayak bileği burkulması en yaygın spor yaralanmalarından biri olduğu gibi, yürümek, hatta yataktan çıkmak gibi gündelik faaliyetler sırasında da kolayca meydana gelebilir.

• Ayak bileği eklemi 3 kemikten oluşur.
• Tibia (kaval kemiği) alt bacağın en önemli kemiklerinden biridir ve vücut ağırlığının büyük bir kısmını taşır. Bu kemiğin alt kısmı, yani bileğinizin iç kısmındaki çıkıntı, mediyal molleol denilen kısmı oluşturur.
• Fibula alt bacaktaki iki kemikten küçüğüdür. Bu kemiğin alt kısmı, yani ayak  bileğinin dışındaki çıkıntı, lateral maleoul denilen kısmı oluşturur.
• Talus ayağın üst kemiğidir.
• Tendonlar kasları kemiklere bağlar.
• Bilekteki hareketi birçok kas birden kontrol eder. Her kasın onu bir veya daha fazla ayak kemiğine bağlayan tendonu vardır.
• Bilek normalin üstünde bir baskıya maruz kaldığında tendonlar aşırı esneyebilir veya yırtılabilir.
• Tendonlar ayrıca kemikten de ayrılabilir. Bu tür sakatlanmaya tendon kopması denir.
• Bağdokular kemikler arasındaki bağlantıyı sağlarlar. Burkulmalar bağdoku sakatlıklarıdır.
• Ayak bileği eklemini oluşturmak için bir sürü kemik bir araya gelir, bu yüzden eklemde bu kemikleri bir arada tutan birçok bağdoku vardır. Bu bağdokuların strese maruz kalması onların aşırı gerilmesine veya yırtılmasına neden olabilir.
• En yaygın rastlanan bağdoku sakatlanması fibulanın ön kısmını bilek ekleminin ön tarafında talus kemiğine bağlayan anteriyor talofibular bağdoku sakatlanmasıdır.

Ayak bileği sakatlıkları ağrılı olabilir ve gündelik faaliyetleri yerine getirmeyi zorlaştırabilir.

Belirtileri

Belirtiler

Ayak bileği burkulmasında doku hasarı ve yangı meydana gelir. Kan damarları “sızıntılı” olur ve sıvının eklemi çevreleyen yumuşak dokuya akmasına yol açar. Yangıdan sorumlu beyaz kan hücreleri bölgeye gider ve kan akışı artar. Aşağıdakiler yangı işaretleridir:

• Dokudaki artan sıvıdan meydana gelen ve bazen şiddetli olan şiş
• Ağrı: Sinirler daha hassastır. Eklem acır ve bazen zonklar. Acıyan bölgeye dokunulduğunda veya ayak (hangi bağdokunun zedelendiğine bağlı olarak) belli şekillerde hareket ettirildiğinde ve yürüme ve ayakta durma sırasında ağrı artar.
• Kızarıklık ve sıcaklık:  Sakatlanmış bölgeye daha fazla kan akışından kaynaklanır.

Sebepleri

Sebepler

Bağdokular normal esneme kuvvetinden daha büyük bir kuvvete maruz kaldıklarında sakatlanır. Bu durum en çok ayağın içe ve dışa doğru bükülmesinde meydana gelir. Bu tür sakatlanma şu şekillerde meydana gelebilir.

• Koşarken, merdiven çıkarken veya inerken, yataktan çıkmak gibi basit aktiviteler sırasında ayağı normal dışı bir şekilde basmak
• Düz olmayan bir zemine, örneğin bir deliğe basmak
• Spor karşılaşmalarında bir sporcunun diğerinin ayağına basması (Çok yaygın bir örnek topu potadan çelmek için sıçrayıp başka bir sporcunun ayağına iniş yapan basket oyuncularıdır. Bu hareket rebounda çıkan kişinin ayağının içe bükülmesine neden olabilir.)
• İçe bükülme sakatlanmaları dışa bükülmeden (yüksek ayak bileği burkulması da denir) daha fazla olur.

Muayenesi

Doktora Başvurma Vakti

Sadece bilek burkulması genelde doktorla görüşmeyi gerektirmez. Sorun, burkulma mı yoksa daha ciddi bir sakatlanma mı (mesela bir kırık) olduğunu tespit etmektir. Aşağıdakilerden herhangi birinin meydan gelmesi durumunda bir doktora gidin:

• Ağrı kesici kullanma, eklemin yukarı kaldırılması ve bölgeye buz konmasına rağmen ağrı devam eder.
• Kişi yürüyemez, çok şiddetli ağrı hissetmeden birkaç adımdan fazla atamaz.
• Aradan beş ila yedi gün geçtiği halde bilek iyileşmez. Ağrının kaybolması şart olmasa da, sakatlanmanın iyileşmesi gerekir.

Bir doktoru aramamızı gerektiren işaretlerle acil servise gitmemizi gerektiren işaretler birbirine benzer:  Aşağıdaki durumlar, bir kırığı veya daha ciddi bir sakatlanmayı veya ağrının dindirilmesi için eklemin sabitlenmesi gerekliliğini işaret eder:

• Şiddetli ağrıyı kontrol altına alamıyorsunuz.
• Sakatlanmış bileği hareket ettiremiyorsunuz.
• Ayakta veya bilekte normal şişin dışında şekil bozukluğu var.
• Üzerine hafif basarak bile dört adımdan fazla atamıyorsunuz.
• Ayak bileğinin iki tarafındaki kemik çıkıntılarına dokunduğunuz zaman şiddetli ağrı hissediyorsunuz.
• Ayakta veya ayak parmaklarında his kaybı yaşıyorsunuz.
• Ayağın arka kısmında (topuk), Aşil tendonu bölgesi üstünde ağrı yaşıyorsunuz veya ayak parmaklarını uzatamıyorsunuz (bir gaz pedalına basar gibi).
• Dizin hemen altında veya baldır kasında şiş ve ağrı var.
• Sakatlanan bölgeden dışa doğru kızarık çizgiler uzanıyor.
• Sakatlanmanın ne kadar ciddi olduğunu ve nasıl müdahale etmek gerektiğini bilmiyorsunuz.

Testleri

Teşhis

Doktor acil müdahale gerektiren bir kırık veya başka bir sakatlanma olup olmadığını tespit etmek için fiziksel muayene yapar.

• Muayene sırasında ayağa giden sinirlerin veya arterlerin zedelenip zedelenmediğine ve diz veya bacağın geri kalanında bir sakatlanma olup olmadığına bakılır.
• Doktor hangi kemik bölgelerinin sakatlanmaya dahil olduğunu görmek için bileği eliyle kontrol ederek ayağı ve bileği hareket ettirir.
• Aşil tendonu yırtılma işaretleri için kontrol edilir.
• Bir kırığın kesin tespit için genellikle röntgen çekmek gerekir. Bazı kırık vakalarında bir bilgisayarlı tomografi taraması gerekebilir.

Tedavisi

Tedavi

Evde bakım

Evde tedavi, ağrıyı azaltıp iyileşmeye yardımcı olur. Ağrıların çoğu yangı yüzünden gerçekleştiği için amaç, yangı ve iltihaplanmayı azaltmak ve önlemektir.

 Dinlenme, buz, sargı ve yukarı kaldırma yöntemlerini unutmayın.

• Dinlenme daha fazla sakatlanmayı önleyerek halihazırda yangılı olan dokunun daha fazla zorlanmaya maruz kalmasını önler.
• Bir kırık tahtası takarak bileği sabitleyin.
• Daha şiddetli burkulmalarda koltuk değneklerinden yardım alınabilir.
• Buz genelde en iyi tedavidir.
• Birçok insanda sakatlanmış bölgeye buz koymak ilaçlardan daha fazla fayda sağlar.
• Buz sakatlanmış bölgeye fazla kan akışını önler.
• Şişi, kızarıklığı ve sıcaklığı azaltır.
• Yaralanmadan hemen sonra uygulanırsa buz iltihaplanmanın artmasını önleyebilir.
• Buzu doğrudan cildin üzerine koymayın. Buzla cilt arasına bir havlu koyun veya bir buz torbası kullanın. Buzu her seferinde en fazla 20 dakika koyun ve uygulamalar arasında en az 30 dakika süre bırakın. Bu şekilde buz koyma, buzu doğrudan doğruya cildinize koyduğunuzda meydana gelebilecek soğuk ısırığını önler.
• Kompres (bazen sargı da denir) ekleme destek verir ve yangıyı önler.
• Elastik sargılar (bandajlar) bileği sabitler.
• Bandajları çok sıkı sarmayın.
• Sakatlanmış bölgeyi mümkün olduğunca yukarı kaldırmak, vücudun ekleme sızan sıvıyı almasına yardımcı olur.
• İdeal olarak ayak bileği kalp seviyesinin üstünde tutulmalıdır.
• Arkası yaslanan bir koltuğa oturup ayaklarınızı yastıkla destekleyerek kaldırın.
• İbuprofenle naproksen gibi iltihap önleyici ilaçlar ağrıyı azaltır ve şişle savaşır.

Tıbbi Tedavi

Doktor tedavisi evde tedaviye benzerdir, özellikle iltihaplanmayı azaltmak için buz kullanmak.

• Doktor bileğin hareketini azaltmak için bir kırık tahtası kullanabilir. Hasta sakatlanmış bilek üzerine yük bindirmesin diye koltuk değnekleri sık sık kullanılır.
• Ayak bileği burkulmaları için en yaygın olarak kullanılan ilaçlar hem ağrıyı dindirmesi hem de yangıyı kontrol altında tutması için iltihap kurutucu ağrı kesicilerdir. Eğer hasta bu ilaçları kullanamıyorsa, yaygın alternatifler asetaminofenle narkotiklerdir.

Kontrol muayeneleri

Ayak bileği burkulmaları için kontrol muayeneleri, ancak bilek iyileşmiyorsa gerekir. İyileşmeme durumu daha önce fark edilmeyen bir kırığı veya bağdoku yırtılmasını gösterebilir. İlk tedavide başarılı olunmazsa bir ortopedi veya ayak hastalıkları uzmanına danışılabilir. Aşağıdakilerden herhangi biri doğruysa takip muayenesi için bir doktora gidiniz:

• Sakatlanmanın üzerinden bir hafta geçtiği halde ayağınızı basamıyorsunuz.
• İki hafta geçtiği halde bileğinizdeki ağrı devam ediyor.
• Güçlendirme ve esneklik egzersizleri için sakatlanmadan sonraki bir ila iki hafta süre boyunca takip muayenelerine gitmeniz tavsiye edilir. Bazı durumlarda sakat bileğin rehabilitasyonu için bir fizik terapiste gönderilebilirsiniz.

Önleme

Önlem

Ayak bileği burkulmalarını önlemek doğru ayakkabı kullanmak gibi basit, sporcular için denge eğitimi almak gibi karmaşık olabilir.

• Ayak bileklerini güçlü ve esnek tutun. Güçlendirme egzersizleri için bir doktor veya fizik terapistle görüşün.
• Aktivitelere uygun ayakkabılar giyin. Her zaman bileğinize yeterli destek sağlayan sağlam ayakkabılar giyin. Bileklikli basketbol ayakkabıları iyi bir seçimdir. (Ayak bileği burkulmalarını önlemek istiyorsanız, yüksek topuklar veya apartman topuklar iyi bir seçim değildir.)
• Bir spora katılırken zayıf bileğe fazladan destek için bileklik takmayı düşünebilirsiniz. Birkaç kere bilek burkulması yaşadıysanız, spor karşılaşmalarında bileğinizi destekleyici malzemeler kullanmak iyi bir fikir olabilir.
• Oyun sahasında deliklerin veya engellerin olmadığından emin olmak da sakatlanmayı önlemeye yardımcı olabilir.

Seyri

Seyri

Birçok bilek burkulması herhangi bir komplikasyon veya zorluk çıkarmadan iyileşir.

• Yırtık bağdokular için ameliyata nadiren ihtiyaç duyulur. Bağdoku yırtıklarının farkına genellikle bilek iyileşmediği zaman varılır. Eğer ameliyat gerektiren bir tendon yırtılması hemen teşhis edilmemişse ameliyatın sonucu, doktor ameliyatı hemen yapmış gibi olur.
• İyileşme süresi ayak burkulmasının şiddetine ve burkulmaya eşlik eden olası sakatlanmalara bağlıdır.
• Esnekliği ve gücü korumak için şiş indikten ve hasta ağrısız yürümeye başladıktan sonra egzersizlere başlanmalıdır.