• İçindekiler
• Nedir
• Belirtiler
• Teşhis
• Tedavi

Nedir

Ciltte saçkıran, bir mantarınneden olduğu bir enfeksiyondur.

Sporcu kaşıntısı, kasık bölgenizdeki deri üzerinde kaşıntılı döküntüye neden olan bir tür saçkırandır.  Erkeklerde, bayanlardan daha yaygın bir şekilde görülür. Sporcu kaşıntısı, kasık üzerinde ayak mantarının yayılması sebebiyle oluşabilir.

Sebepler

Saçkıran enfeksiyonu, bir mantarsebebiyle meydana gelir. Mantarlar saçkıranın yaşamalarına ve  cildinizindış tabakasına yayılmalarına neden olur. Saçkıran, bir kurtçuk ya da parazit sebebiyle oluşmaz.

Mantarlar, insan vücudu da dahil günümüzde her alanda bulunur. Soyunma odaları, yüzme havuzları ve deri kıvrımları gibi ılık ve nemli her ortamlarda bulunurlar. Kirli havluları, giysileri ve spor ekipmanlarını paylaşarak ve enfeksiyonlu bir kişiyle doğrudan temas ederek,  ciltte saçkıran enfeksiyonunu kapabilirisiniz.

Ciltte saçkıran (tinea corporis), genel olarak insandan insana yayılan bir mantar olan,  Trichophyton rubrum mantarı sebebiyle oluşur.Ayrıca kedilerden ve köpeklerden bulaşan bir mantar olanMicrosporum canis ile de oluşabilir.Ayrıca  ayak mantarı olan kişiler, genellikle var olan bu mantarı kendi ellerine yayarlar (tinea manuum).

Bazı kişilerin, diğer insanlara göre mantar hastalıklarına yakalanma ihtimalleri (şüpheli) daha yüksektir. Mantar deri enfeksiyonlarına yakalanma eğilimi ya da tedavi sonrası nüksetme oranı aile içinde daha yüksektir. 

Belirtiler

Birçok saçkıran enfeksiyonu, döküntü, çatlama, pullanma, kaşıntı ve kırmızılığa neden olur. Bazen bu döküntüler, eğer özellikler ayaklardaysa kabarmalara da neden olur.

Vücutta saçkıran belirtileri arasında döküntü bulunur:

• Boyunda, karında, kollarda, bacaklarda ya da sırtta.
• Kırmızı ve pul pul olmuş ya da nemli ve kabuklu kenarlara sahiptir. Döküntü ayrıca, su kabarcıklarına benzer küçük şişliklere de sahip olabilir. Döküntünün ortasıysa  ona halka görünü veren beyazlıkta ya da kırmızı şişliklerle yığılmalar şeklinde olabilir.
• Bu durum, geniş yuvarlak plaklar oluşturabilir.

Yüzde saçkıran belirtileri arasında döküntü bulunur:

• Yüzde, kulaklardaya da her ikisinde.
• Çok net olmayan bir çizgi ile birlikte
• Güneşe çıktıktan sonra daha da kötüleşebilir.

Kasıklarda saçkıran (sporcu kaşıntısı) belirtileri arasında döküntü bulunur:

• Kasıklarda, deri kıvrımlarında, kalçanın iç kısımlarında ya da kaba etlerde. Döküntü genlikle, testis torbası ya da penisüzerinde görülmez.
• Oldukça net kenarlarıyla birlikte pul pul ya da su kabarcıklarına benzer şişliklere sahip olabilir.
• Kırmızı-kahverengi bir orta kısma sahip olabilirler.

Sporcu kaşıntısı ve ayak mantarı, sıklıkla aynı anda oluşur.

Elde saçkıranın belirtileri arasında, döküntü bulunur:

• Egzamayla karıştırılabilecek olan avuç içlerinde.
• Parmaklar arasındaki derinin nemli olmasına ve açık iltihaplara sahip olbilmesine rağmen; kalınlaşmış, kuru ve pul pul dökülmüş olan, ayak mantarınabenzer avuç içleri.
• Su kabarcıklarına benzer şişliklerle,  kırmızı ve pul pul dökülen şekilde elin arka tarafı.

Deride saçkıran, egzama ya da sedef hastalığıgibi benzer belirtilere sahip diğer hastalıklarıyla karıştırılabilir.

Ne Olur

Ciltte saçkıran, küçük kaşıntılı, kırmızı ya da pul pul döküntülü deri şeklinde başlayabilir. Bu döküntü, yayılabilir ve cildinizin geniş bir alanını kaplayabilir.

Cildinize sürtünen giysiler, bu döküntüleri irite edebilir. Tatlı, sıcak ya da havadaki nem (nemlilik), kaşıntıya ve enfeksiyonun daha da kötüye gitmesine neden olabilir.

Enfeksiyon kötüleşmeye başladığı zaman, halka şekilli desenve kırmızı-kahverengi renk, daha gözle görünür hale gelmeye başlar. Eğer tedavi edilmezse, ciltdaha hassas ve acılı bir hale gelir. Ciltteki su kabarcıkları ve çatlaklar, bakteriyle enfeksiyon kapabilir ve bu durum antibiyotikkullanılmasını gerekli kılar.

Saçkıran ayrıca ayakları, tırnakları, saç derisini ya da sakalı da içeren vücudun diğer bölümlerine de yayılabilir.

Tedavi sonrasında, döküntügeçebilir. Fakat saçkıranın, önüne geçmek için belirtilen aşamaların takip edilmemesi halinde, enfeksiyon geri dönebilir. Mantarlı cilt hastalıklarını kapmaya eğilimli ya da tedavi sonrası geri dönme ihtimalleri, aileler arasında daha sık gelişir.

Risk Faktörleri

Eğer aşağıda belirtilen unsurları taşıyorsanız, saçkırana yakalanma riskiniz daha yüksek demektir:

• Mantar enfeksiyonu olan bir kişiyle ya da mantar enfeksiyonu taşıyıcısı ya da mantarlı olan ama bu hastalığın belirtilerini göstermeyen bir kişiyle temas içerisindeyseniz.
• Eğer bir mantar enfeksiyonuna yakalandığınızdan şüpheleniyorsanız ya da daha önce herhangi bir mantar enfeksiyonu geçirdiyseniz.
• Diyabetya da kansergibi bir hastalık sebebiyle zayıflamış bir bağışıklık sistemine sahipseniz.
• Sıcak ve nemli bir iklim kuşağında yaşıyorsanız.
• Eğer sıkı giysiler giyiyorsanız ya da uzun süre nemli bir banyoda kalmak ya da nemli giysilerle çalışmakgibi uzun süre boyunca cildinizin nemli kalmasına izin veriyorsanız.
• Güreşçiyseniz.

Ne Zaman Bir Doktora Başvurmalı

Ciltte saçkırandan şüpheleniyorsanız ve aşağıda belirtilen belirtilere sahipseniz, doktorunuza başvurun:

• Eğer kaşıntılı, kırmızı ya da su kabarcıklarına benzer şişlikleriniz varsa ve bu şişlikler reçetesiz olarak, bakteriyel mantar önleyici bir ürünle uygulanan haftalık bir tedavi sonrası dahi  hale iyileşme göstermediyse.
• Bakteriyel enfeksiyon belirtileri gelişebilir. Bu belirtiler arasında:

o    Artan acılar, şişlikler, kırmızılıklar, hassasiyet ya da sıcaklık.
o    Döküntü olduğu bölgeden yayılan kırmızı damarlar.
o    İltihap akması
o    37,8°C ya da başka bir nedenle oluşmayan daha yüksek ateş.

• Tedavi sonrasında dahi var olan döküntünüz yayılmaya devam ediyorsa.

Tetikte bekleme

Tetikte bekleme, bir bekle ve gör yaklaşımıdır. Eğer kendinizi daha iyi hissederseniz, herhangi bir tedavi uygulanmasına gerek yok demektir. Eğer durumunuz kötüleşirse, siz ve doktorunuz bir sonraki aşmada ne yapılacağına karar verecektir.

Saçkıranu, evde reçeteye gerek duymaksızın alabileceğiniz tıbbi ilaçlarla tedavi edebilirisiniz. Eğer bu tarz ilaçlarla yapacağınız tedavi 2 haftadan sonra hala düzelmiyorsa, doktoruna başvurunuz.

Herhangi bir ısrarcı, şiddetli ya da nükseden bir enfeksiyon, doktorunuz tarafından kontrol edilmelidir.

Kime Görünmeli

 Aşağıda belirtilen sağlık profesyonelleri, ciltte saçkıran enfeksiyonunu teşhis ve tedavi edebilirler:

• Aile Hekimi
• Pediatr
• Dermatologlar
• Hemşire stajyeri
• Tıbbi asistan
• Dahiliye uzmanı

Teşhis

Doktorlar, halka şeklindeki döküntüsebebiyle var olan bir saçkıranı kolaylıkla tespit edilirler. Ayrıca doktorunuz, muhtemelen mantarın var olup olmadığından emin olmak adına bir mikroskopla ciltörneğinize (KOH hazırlama) bakacaktır.

Ciltte saçkıran testleri arasında:

• Bir KOH (potasyum hidroksit) hazırlama. Bu test, doktorunuzun döküntüyebir mantarın neden olup olmadığını tespit etmesine yardımcı olabilir. Doktorunuz, enfeksiyonlu alanı hafifçe kazıyarak cildinizden bir numune alacaktır. Numune, potasyomhidroksit (KOH) çözeltisine yerleştirilecek ve hafifçe ısıtılacaktır. Eğer mantarlı hücre varsa, doktorunuz bu hücreleri mikroskopla görebilir.
• Bir Woods Lamba Muayenesi.Bu test, döküntünün bir mantar sebebiyle meydana gelip gelmediğini tespit etmek için kullanılabilir.  Doktorunuz, döküntünün bulunduğu bölgeye özel bir ışık tutacaktır. Mantarların belirli türleri bu ışık altında parlama yapar.
• Bir mantarlı kültür (cilt kültürü). Bu test, enfeksiyona neden olan mantarların türlerini tespit edebilir. Genellikle, bir kültür testi sadece, eğer teşhisi güçse ya da enfeksiyon tedaviye cevap vermiyorsa uygulanır. Bu test, 4 haftaya kadar yapılabilir;  çünkü mantarların büyümesi zaman alır. 

Tedavi

Sporcu kaşıntısı ve elde saçkıran gibi birçok ciltte saçkıran vakası, var olan mantarı öldürmek için enfeksiyonlu alan üzerine sürebileceğiniz kremler ya da merhemlemle tedavi edilebilir. Bunlara, topikal mantar önleyici adı verilir. Birçok topikal mantar önleyici ilaca, reçetesiz ulaşabilirsiniz.

Eğer farklı topikal mantar karşıtı kremler denemenize rağmen enfeksiyon geniş bir alana yayıldıysa, mantar karşıtı haplar almanınız gerekebilir (oral tedavi). Oral tedavi, flukonazol, allilaminler gibi azoller, terbinafingibi griseofulvin içermektedir.

Tedaviye başladıktan sonra, var olan döküntüleriniz kısa bir süre içerisinde düzelmeye başlayabilir; fakat reçetede yazan ve doktorunuzun tavsiye ettiği şekilde ilaçlarınızı kullanmanız oldukça önemlidir. Bu durum, enfeksiyonun geri gelmesini engelleyecektir. Muhtemelen, bu ilaçları 2 ila 4 haftalık bir süreyle kullanacaksınız.

Eğer tedavi edilmezse, saçkıran yayılabilir ve ciltte tahriş edicive acılı bir hal alabilir. Ciltteki su kabarcıkları ve çatlaklar, bakteriyle enfeksiyon kapabilir. Eğer bu durum gerçekleşirse, antibiyotikkullanmanız gerekebilir.

Hakkında Ne Düşünmeliyiz

Mantarlı bir enfeksiyonu,  hemen tedavi altına almalısınız. Şiddetli ve yayılmış enfeksiyonların tedavisi, oldukça güçtür.

Evde Tedavi

Birçok vakada, ciltte saçkıranu mantar karşıtı kremler ya da merhemler kullanarak evde tedavi edebilirsiniz. Bunların birçoğu, reçetesiz olarak temin edilebilir. İçerisinde mikonazol ya da klotrimazol olan reçetesiz olarak kullanılabilen, mantar önleyici kremleri kullanın. Bu kremleri reçetesiz temin edebilirsiniz.

• Döküntüyü su ve sabunyla yıkayın ve tamamen kurulayın. Su kabarcıklı iltihaplı geniş bölgeler için, su kabarcıklarını hafifletmek ve kurulamak için reçeteki satılan bir çözeltiyle yapılmış kompresleri kullanın.
• Döküntünün kenarına ya da sınırlarına mantar önleyici krem uygulayın.
• Ambalaj üzerindeki talimatları takip edin. Belirtiler tamamen kaybolana kadar ilaç kullanımını bırakmayın. Bu tedaviye, muhtemelen 2 ila 4 hafta gibi bir süreyle devam edeceksiniz.
• Eğer belirtiler, 2 hafta sonra hale herhangi bir gelişme göstermediyse doktorunuza başvurun.

Eğer döküntünüz, farklı topikal mantar karşıtı ilaçları denemenizden sonra hala devam ediyor ya da enfeksiyon gitgide yayılıyorsa, reçeteyle verilen mantar karşıtı hapları kullanmanız gerekebilir.

Hem ayak mantarınız hem de kasıklarınızda ya da bacaklarınızda saçkıran varsa, bu her iki enfeksiyonu da tedavi etmek durumundasınız. Bu tedavi sizi; iç çamaşırınızı giydiğiniz zaman, mantarlı ayağınızla, bacağınızı ya da kasığını yeniden enfeksiyona bulaştırma ihtimalinden uzak tutacaktır.

Tıbbi Tedaviler

Birçok ciltte saçkıran enfeksiyonu, reçetesiz olarak kullanılabilen mantar önleyici ilaçlarla tedavi edilebilir. Döküntü, 2 hafta içerisinde iyileşme gösterecektir. Fakat mantarlardan kurtulmak için;  bu mantar karşıtı ilaçların 2 ila 4 hafta arasında kullanılması gerekir.

Döküntü, mantar önleyici kremlerin kullanılmasının ardından düzelmiyorsa, hatta şiddetleniyor ve yayılıyorsa ya da sık sık nüksediyorsa, doktorunuzun yazacağı mantar önleyici hapları kullanmanız gerekebilir. Saçkıranu tedavi ederken, semptomlar kaybolsa bile size verilen ilaçlarını tamamen bitirmek oldukça önemlidir; böylece enfeksiyon geri dönmeyecektir.

Tıbbi tedavi seçenekleri

Ciltte saçkıran enfeksiyonunu tedavi etmek için yaygın kullanılan mantar önleyici ilaçlar:

• Terbinafin gibi allillaminler. Alllilmainler, kremler, haplar ve jeller şeklindedirler.  Terbinafin ayrıca yiyecekler üzerine serpilebilen ve kolayca yutulabilen küçük tahıllar şeklinde oral grabüller şeklinde de olabilir. Lamisil, reçetesiz olarak kullanılabilen krem şeklinde de temin edilebilir.
• Oral alınan şekilleri, flukonazol ve itrakonazol içerir. Bu ilaçlardan bazıları, reçetesiz olarak kullanılabilir.
• Griseofulvin. Griseofulvin, hap şeklindedir ve reçeteyle kullanılması gerekir.
• Tolnaftat gibi diğer mantar önleyici ilaçlar. Tinactin, reçetesiz olarak kullanılabilir ve losyon, krem jel ya da sprey şeklinde olabilir.
• Klotrimazol/betametason yangılı, kaşıntılı ve iltihaplı saçkıranların tedavisinde kullanılan, mantar karşıtı ve kortikosteroid birleşimidir. Bu ilaç, komplikasyonları, kortikosteriodin uzun süreli kullanımıyla ortaya çıktığından dikkatli bir şekilde kullanılmalıdır ve 2 haftadan daha uzun kullanılmamalıdır.

Hakkında Ne Düşünmeliyiz

Mantar karşıtı ilaç kullanan kişiler, kullandıkları ilaçların zararlı yan etkilerini izlemek için,  uygulanan tedavi esnasında kan değerlerini ve karaciğer ve böbrek fonksiyonlarını doktorlarına inceletmelidirler.

Önleme

Cildi saçkıran enfeksiyonundan korumak için:

• Cildinizi temiz ve kuru tutun. Çoraplarınızı ve iç çamaşırını en az günde bir kez değiştirin.
• Bol, pamuklu kıyafetler giyin. Sıkı iç çamaşırlarından, pantolonlardan ve külotlu çoraplardan uzak durun.
• Duştan ve banyodan sonra,  her zaman kendinizi durulayın. Cildiniz bir havluyla kuruladıktan sonra, giysilerinizi giymeden önce cildinizin hava almasına izin verin. Ayrıca, soğuk üflemeye ayarlanmış bir saç kurutma makinesiyle cildinizi kurutabilirsiniz.
• Kıyafetlerinizi, spor ekipmanlarınızı, havlularınızı ya da çarşaflarınızı başkalarıyla paylaşmayın. Eğer saçkırana maruz kaldığınızı düşünüyorsanız, mantar öldürücü sabunlarla kıyafetlerinizi sıcak suda yıkayın.
• Soyunma odalarında, duşlarda ve umumi banyo alanlarında terlik ya da sandalet giyin.
• Cilt-cilde temas gerektiren her türlü spordan sonra, mutlaka duş alın ve şampuanlanın.
• Eğer ayak mantarınız varsa, iç çamaşırınızı giymeden önce çorabınızı giyin;  böylece ayağınızda var olan mantar, ayağınızdan kasıklarına yayılmamış olacaktır. Ayıca banyondan ya da duştan sonra,  havluyla en son ayağınızı kurulayın.
• Eğer evcil hayvanınızda mantarlı bir hastalığın belirtisi olabilecek olan,  kıl döküntüleri varsa, veterinerinize götürün. Evcil hayvanlar, insanlarda saçkırana neden olabilen mantarları kolaylıkla yayabilirler.