İltihabi Bağırsak Hastalığının Üreme Yetisine Etkisi

Birçok durumda, iltihabi bağırsak hastalığı kadının hamile kalma yetisini etkilemez. Bununla birlikte erkeğin üreme yetisi, ülseratif kolit tedavisinde kullanılan ‘sulfasalazin’ içeren bir ilaç tarafından etkilenebilir. Bu ilaç, erkeklerin %80’inde sperm bozukluklarına neden olur. Spermdeki bu anormallikler, ilaç kesildikten sonra ortadan kalkar.  

Kapsamlı karın veya mesane ameliyatları (kalın bağırsağın alınması vb) erkeklerde ereksiyon olamama (cinsel organın sertleşmemesi) riskini artırabilir. Kadınlarda büyük karın ameliyatları da, genellikle karın dokularının zedelenmesine bağlı olarak doğurganlık yetisini kaybetme riskini artırır.

İltihabi bağırsak hastalığı olan kadın ve erkeklerin, hastalıklarını genleri arcılığıyla çocuklarına geçirme riskleri vardır. İltihabi bağırsak hastalığı olan kişilerin birinci derece akrabalarının (çocuk, kardeş vb) iltihabi bağırsak hastalığına yakalanma riski, birinci derece yakınlarında bu hastalık olmayan kişilere göre 3 ile 25 kat arasında değişen oranlarda daha fazladır.  

Hamilelik Ve İltihabi Bağırsak Hastalığı

Bir kadın hamile kaldığında, bağırsak hastalığının ciddiyeti ve kapsamına göre hamilelik süresince hastalığın gidişatı etkileniyor gibi.

Bağırsak hastalığı hafif olan kadınların üçte ikisinde hastalık yine hafif seyreder, hastalığı aktif olan kadınlarda da hastalık aktif devam eder. Bu nedenle doktorlar kadınlara, hastalıklarının hafif seyrettiği zamanlarda hamile kalmaya çalışmalarını tavsiye ederler.

Hamilelik öncesi tedavi

Aşağıdaki öneriler hamile olduğu düşünülen kadınların tümü için geçerlidir:

• Bütün kadınlar en az 400 mcg (doğum öncesi vitamin içindeki miktar) içeren folik asit desteği almalıdır. Folik asit alımı ‘nöral tüp defekti (kusuru)’ adı verilen belli doğum kusurlarını azaltır. Folik asit alımına hamile kalınmaya çalışılan dönemden önce başlanmalı ve en azından hamileliğin ilk üç aylık döneminin sonuna kadar kullanılmalıdır. Doğum öncesi vitaminlerin çoğu yeterli folik asit içerir.
• Kadınlar hamile kalmaya çalıştıkları dönemden önce sigara, alkol ve keyif verici ilaçları (marihuana vb)  bırakmalıdırlar.
• Kadınlar kendisine reçete edildiği için ya da kendi tercihiyle kullandığı bütün ilaçları doktoruyla birlikte gözden geçirmelidir. Bazı ilaçlar hamilelik sırasında güvenle kullanılabilirken bazıları güvenli değildir. Bazı durumlarda güvenli olmayan ilacın yerine başka bir ilaca başlanabilir.
• Hamile kalmaya çalışılan dönemde ve hamilelik süresince kafein alımı sınırlandırılarak günlük 250 mg’ın altına indirilmelidir.
• Hamilelik öncesinde kadınlara, Alman kızamığı diye de bilinen kızamıkçık, brusella (tavuk frengisi), HIV, hepatit B ve sistik fibrosis gibi kalıtsal hastalıkların test edilmesi önerilebilir. 

İltihabi Bağırsak Hastalığının Hamileliğe Etkileri

Bilimsel çalışmalar, iltihabi bağırsak hastalığının ceninin büyümesi ve gelişimiyle hamileliğin sonlanmasına etkisi olduğu düşüncesini doğrulamaz. Genel olarak bebeğin sağlığı ve erken doğum riski, bağırsak hastalığının doğum öncesi ve doğum süresince ne kadar ciddi ve yaygın seyrettiğine bağlıdır. Hastalığı daha ağır yaşayan kadınların erken doğum yapma ve düşük kilolu bebek doğurma riski yükselir.

Bazı durumlarda iltihabi bağırsak hastalığı ve hamilelik çalışmaları sadece ülseratif koliti olan, sadece Crohn hastalığı olan ya da her iki hastalığı da olan kadınları içerir. Bu durumlarda kadınların nasıl ya da farklı bir tip iltihabi bağırsak hastalığından etkilenip etkilenmediği açık değildir.

Crohn hastalığı olan kadınların düşük kilolu çocuklar dünyaya getirmeleri ve erken doğum (prematür) yapma riskleri daha yüksektir. Bilimsel çalışmalarda annesinde Crohn hastalığı olan çocukların belirgin çoğunluğu 2500 gramın altında ve erken doğmuştur.

Hamile kalma sırasında iltihabi bağırsak hastalığı hafif seyreden kadınların hastalıkları hamilelik süresince de hafif seyretmeye devam eder. Ülseratif koliti olan kadınların yaklaşık %33’ündeyse hastalık genellikle hamileliğin ilk üç ayında kötüleşir. Bir kadının birinci hamileliğindeki gidişat, ikinci hamileliğin nasıl seyredeceğine ilişkin bir fikir vermez.

Bu durumun aksine, hamile kalma sürecinde iltihabi bağırsak hastalığı aktif olan kadınların hastalıkları hamilelikleri süresince de aktif olma eğilimindedir. Hamilelik sırasında kalın bağırsağın alınması da dahil ameliyat gerekebilir. Fakat ameliyat yapılması durumunda erken doğum sancıları ve yüksek oranda da düşük yapma riski vardır. Hamilelik öncesi ülseratif kolit (kalın bağırsak) ameliyatı geçiren kadınların birçoğu, normal bir hamilelik ve doğum süreci geçirir, hatta normal vajinal doğum yapabilir.

Hamilelik süresince tedavi

Hamilelik süresince bağırsak hastalığı olan kadınların bakımları mide ve bağırsak hastalıkları uzmanıyla (gastroenterolog) gebelik takibini yapan uzmanla birlikte yapılabilir. Hamilelik sırasında gastroenterologa gidiş sıklığı hastalığın ne kadar ciddi seyrettiğine göre belirlenir. Birçok kadın hamileliklerinin 28. haftasına kadar, doğum öncesi takibini yapan uzmanlarca iki haftada bir ile dört haftada bir arasında değişen aralıklarla görülür. 28. hafta ile 36. haftalar arasında da kadınlar iki haftada bir görülürler. 36. haftayla doğum arasındaysa genellikle haftada bir uzmanlarca görülürler. Her gidişte de kadınların tansiyonlarıyla idrar testleri yapılacaktır.

Hamilelik süresince bebeğin gelişimini izlerken doğum için son tarihi bilmek önemlidir. Son adet tarihini hatırlamayan ya da hamile kaldığından emin olamayan kadınlar, hamileliğin 12. haftasından önce ultrason çektirmelidirler. Ama sadece bu dönemde ölçüm yapılırsa doğum zamanı, olabilecek en doğru şekilde belirlenir.

Hamleliğin 10-12. haftalarından sonra, bebeğin kalp atım hızı her kontrolde ölçülmelidir. Bebeğin normal gelişiminden ve büyümesinden emin olmak için genellikle 18 ve 20. haftalar arasında ultrason çekilmesi tavsiye edilir.

Bazı kadınlar, özellikle steroid kullanan ya da hastalığı bazen hafif bazen alevlenen seyir izleyen kadınlar, 18-20. haftalardan sonra bebeğin büyümesini takip etmek için her dört haftada bir ultrason çektireceklerdir.

Hamilelik süresince testler

Esnek sigmiodoskopi (sigmoidoskop olarak adlandırılan esnek veya sert bir tüple rektum ve kolonun içini muayene etmek) hamilelik sırasında güvenli görünüyor. Fakat kolonoskopi ve röntgenlerden mümkünse kaçınılmalıdır.

Bebeğin sağlığını takip etmek

Hamilelik süresince yapılan düzenli kontroller sırasında bebeğin sağlığı takip edilir. Kadınlar hamileliklerinin 24. haftasından sonra, bebeklerinin hareket edip etmediğini her gün kontrol etmelidirler. Eğer bebek normal bir şekilde hareket etmiyorsa hemen doktorunuzla bağlantı kurun.

İlaçlar

İltihabi bağırsak hastalığı olan kadınlar sıklıkla, hastalığın kontrol altında tutulabilmesi için ilaca gereksinim duyarlar. Muhtemelen ilaçların bazıları hamilelik ve emzirme süresince güvenlidir. Diğer durumlarda, ilaçların yaralı mı zararlı mı olduğunu belirleyecek yeterli bilgi bulunmaz. Hamilelik sırasında bu ilaçlardan birisi veya daha fazlasını kullanan kadınlar, kaygılarını doktor ya da uzmanlarla konuşmalıdırlar.

Sulfasalazin: Hamile kalmak isteyen bir kadın hamilelik süresince ve emzirme döneminde sulfasalazin almaya devam edebilir. Sulfasalazin hamilelik sürecinde yan etki veya doğum kusurları riskini artırmaz.

Antibiyotikler: Antibiyotiklerin kullanımı, Crohn hastalığının tedavisinde sıklıkla, kolon hastalığı tedavisinde de (ülseratif kolit) bazen gereklidir. İltihabi bağırsak hastalığının tedavisinde en yaygın kullanılan antibiyotikler siprofloksasin ve metronidazoldür. Hamilelik sırasında kısa dönemli metronidazol kullanımı muhtemelen güvenlidir. Bununla birlikte siprofloksasin hamilelik ya da emzirme döneminde tavsiye edilmez.

5-ASA: Bu ilaçların hamilelik ve emzirme dönemlerinde güvenilir olup olmadıkları halen araştırılıyor. Ön çalışmalar gösteriyor ki, bunlar hamilelik süresince alındıklarında güvenlidir ve kadın hamilelik süresince almaya devam edebilir. Ama 5-ASA ilaçları alan bir kadın, hamile kalmaya çalışacağı dönemden önce doktoruyla konuşmalıdır.

Eğer 5-ASA ilaçları emzirme dönemi süresince alınırsa, Amerikan Pediatri Akademisi çocuğun dışkı yoğunluğunun takip edilmesini önerir. Makattan 5-ASA kullanan kadınların emzirdiği çocukların ishal olduğuna ilişkin raporlar vardır.

Steroidler: Bazı çalışmalar, hamileliğinin ilk 13 haftası süresince ağızdan steroid ilaçlar alan kadınların bebeklerinin, yarık dudaklı (tavşan dudaklı) ya da yarık damaklı olma risklerinin çok az oranda artabildiğini ileri sürer. İki ayrı çalışmada erken doğum riskinde ve başka bir çalışmada da düşük kilolu bebek dünyaya getirme riskinde hafif bir risk artışı görülmüştür. Bununla birlikte araştırmacılar, bunların nedeninin steroid almasından değil de, kadının genel sağlık durumunun altında yatan başka sebeplerden kaynaklanma ihtimalini de göz ardı ederler.

Hamilelik süresince steroid alan kadınlarda büyük olasılıkla gebelik diyabeti (şeker) ve yüksek tansiyon ortaya çıkabilir. Ama bu koşullar düzenli sağlık kontrolleriyle takip edilebilir ve kontrol altına alınabilir. Hamilelik süresince steroid alan kadınlara, doğum sancısı ve doğum sırasında ‘stres dozu’ olarak da adlandırılan damardan steroid verilmesi gerekecektir. Artan doz, vücudun doğurma sırasındaki strese normal reaksiyon göstermesine yardım eder.  Steroidlerin emzirme sırasında alınması büyük oranda güvenli görülür.

Azatioprin ve 6-merkaptopürin: Bu etken maddeleri içeren ilaçlar, başka alternatif tedavi uygulanamıyorsa, hamilelik süresince de kullanılmaya devam edilebilir.

Bununla birlikte, bazı çalışmalar bu ilaçların doğum kusurlarına ya da düşüğe neden olabileceğini ileri sürer. Kadınlar ve erkeklerin, hastalıklarında uzun süreli hafif seyretme deneyimi yaşadılarsa, bebek yapmaya çalışma süreçlerinden en az 3 ay önceden bu ilaçları almayı kesmeleri sıklıkla önerilir.  Annesi bu ilaçları alan çocuklarda ortaya çıkacak risklere ilişkin tatmin edici veriler bulunmamakla birlikte, azatioprin ve 6-merkaptopürin alan kadınlara bebeği emzirmemesi sıklıkla önerilmez. 

İnfliksimab: Sınırlı veri olmasına karşın, infliksimabın hamilelik sırasında kullanımı büyük ihtimalle güvenlidir. Genel olarak infliksimab, sadece kesin bir şekilde ihtiyaç duyuluyorsa hamilelik süresince verilir. İnfliksimabın anne sütüne geçip geçmediği belirsizdir. İlacın çocuğa yapacağı olası etkiler de bilinmiyor.

Adalimumab: Maymunlarda yapılan çalışmalar, hamilelik sırasında adalimumab verilmesinin, cenine zarar verdiğini ortaya koymadı. İnsanlar üzerinde iyi izlenmiş çalışmalar bulunmaz. Genel olarak adalimumab, kesin olarak gerekiyorsa hamilelik sırasında verilebilir. Bu ilacın anne sütüne geçip geçmediği belirsizdir. Ayrıca, adalimumabın çocuk üzerindeki potansiyel etkileri de bilinmiyor.  

Certolizumab pegol: Bu etken maddeyi içeren ilaç için hamile kadınlar ya da emziren anneler üzerinde yapılmış yeterli çalışma yoktur.  Genel olarak eğer kesin gerekiyorsa hamilelik sırasında Certolizumab pegol verilir. Bu ilacın anne sütüne geçip geçmediği belirsizdir.

Antidiyaretik ilaçlar: İshal kesici, örneğin difenoksilatlı atropin, loperamid gibi etken maddeleri içeren ilaçların hamilelik ve emzirme dönemindeki güvenilirlikleri kuşkuludur. Bunların yerine genellikle kaopektat ve psilyum içeren ilaçlar önerilir.

Doğum Sancıları, Doğum Ve Doğum Sonrası Dönem

İltihabi bağırsak hastalığı olan hamile kadınlar, doğum sancılarını ve doğum hazırlıklarını, takiplerini yapan doktor ya da uzmanla görüşmelidirler. Bağırsak hastalığı olması, doktorun doğum sancısı, doğum ve doğum sonrasındaki ilaç ve tedavi tercihlerini etkileyebilir.

İltihabi bağırsak hastalığı olan kadınların nasıl doğum yapacağı (normal ya da sezaryen), vajina ve anüs etrafındaki dokuların ne kadar sağlıklı olduğuna, anne adayıyla doktorun tercihine ve de anneyle bebeğin doğum sancıları sırasındaki durumlarına bağlıdır. Eğer hastalık vajina etrafındaki bölgeyi etkiliyorsa ya da kadında kese varsa, fistül oluşumu riskini azaltmak için sezaryen tercih edilebilir. 

Emzirme

Emzirmeyle, iltihabi bağırsak hastalığında herhangi bir kötüleşme riski görülmez. Emzirme şiddetle tavsiye edilir çünkü hem anne hem de çocuk için birçok faydası vardır.

İltihabi bağırsak hastalığı için ilaç alan kadınlar, bu ilaçların bebekleri için güvenli olup olmadığını tecrübeli bir doktor ya da uzmanla görüşmelidir. Buna ilaveten, emzirme sırasında, ilaç güvenliği hakkındaki bilgiler çok çeşitli olduğundan, kadınlar güvenilir ve güncel bilgilere başvurmaları konusunda teşvik edilir.